Vasilii KRAS, «Vecherniaia Astana» gazetınıŋ fototılşısı: «60 JYLDYǦYMA – 60 FOTOSURET»
12 qaraşa künı elordanyŋ belgılı fototılşısı Vasilii Kras 60 jasqa tolady. Osyǧan orai jaqynda fotoşeberdıŋ jeke körmesı aşyldy. «Astana aqşamy» gazetınıŋ ūjymy da körmege bas sūǧyp, avtordyŋ öner jolymen tolyǧyraq tanysyp qaitty. «Elorda Aqparat» media resursynyŋ basşysy Qaisar Jūmabaiūly körmenıŋ aşylu saltanatynda Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşevtıŋ fototılşıge arnaǧan qūttyqtauyn oqyp berdı.
– Qaşan körsem de äkem qyzyl şam men ūlǧaitqyşty, fototaspany qolynan tastamaityn. Fotosurettı basyp şyǧaru üşın qara bölmege kırıp alyp, bıraz uaqytqa deiın sol jerden şyqpaityn, – dep äŋgımesın bastady bızdıŋ bügıngı keiıpkerımız. – Aq qaǧazda äp-ädemı surettıŋ basylyp şyqqanyn öz közımen köru kışkentai balaǧa qalai äser etetının aitpasa da tüsınıktı. Ony ǧajap qūbylysqa teŋeuşı edım. Äkem Vladimir jai ǧana äuesqoi fotograf edı, Zorkii-4 degen plenkaǧa tüsıretın. Mektep jasymda maǧan da «Smena 8M» fotoapparatyn syiǧa tartty.
Bıraq äke-şeşe balasynyŋ nan tauyp jei alatyn mamandyq iesı bolsa eken deidı. Osylaişa injenerdıŋ oquyn oqytady. Bıraq sol uaqyttyŋ özınde fotoapparat qolynan tüspeitın. Keŋes zamanynda halyqtyŋ tūrmystyq qajetın öteu qyzmetınde jūmys ıstedı. Onda qazırgı fototılşıler siiaqty fotoapparatty arqalap jürgender tapsyrmaǧa baratyn bolǧan. Vasilii Vladimirovich te balabaqşadaǧy taŋerteŋgılıktı, toi-tomalaqty, keŋşardyŋ qainaǧan tırşılıgın tapsyrys boiynşa tüsırıp jürdı.
Fototılşılıkke endı-endı bet būra bastaǧan şaǧynda, fotonyŋ eşkımge keregı bolmai qaldy. Sonau 90-jyldary qarapaiym halyq tek qūjat pen tölqūjatqa tapsyru üşın 3×4 fotoǧa kezekke tūratyn bolǧan. Būl ömır ötkelınen de öttı.
«Vecherniaia Astana» gazetıne jūmysqa tūruy da qyzyq boldy. Gazette tılşı bolyp jūmys ıstep jürgen İlmira Gilmanova degen dosy reportaj tüsıruge şaqyrady. Tüsırgen fotolardy redaksiiaǧa baryp, kompiuterge jükteu kerek. İlmira Gilmanova «Bas redaktorǧa kırıp şyq» dep kabinetınıŋ esıgın nūsqaidy. Sol kezdegı gazet basşysy Vladimir Kochenov «Fotoapparatyŋyz, ūialy telefonyŋyz ben jeke kölıgıŋız bolsa, osy bastan gazette jūmys ısteimın dep oilai berıŋız» deptı. Bügınde käsıbi mamannyŋ «Vecherkada» jürgenıne 14 jyl tolyp otyr.
«Suretke baǧa beru üşın fotosuretşı men fototılşınıŋ ara jıgın ajyratyp alu kerek» deidı Vasilii Kras. Onyŋ sözıne qaraǧanda, «Fotosuretşı tüsırılımge ūzaq daiyndaluy mümkın. Jaryqty qoiyp, kadrdaǧy adamnyŋ basyn oŋdy-soldy būryp, bärın retke keltırıp aluyna bolady. Al fototılşıde mūndai mümkındık joq». İä, jaqsy kadrdy tüsıruge uaqyt tapşy. Käsıpqoi qas-qaǧym sättı ūstap qaluy kerek. Ol kezde fotograftyŋ ışkı tüisıgı men täjıribesı kömekke keledı. Vasilii Vladimirovichtıŋ jeke körmesınde de tek kezdeisoq tüsırılgen kadrlardy baiqadyq.
Astanamen bırge ösıp-önıp, talai tuyndylardyŋ avtory atanǧan fototılşınıŋ bır armany bar körınedı. «Ömırımde tyŋ dünienı tüsırudı armandaimyn. Sol kadr adamdardy erekşe sezımge bölep, taŋǧaldyrsa eken deimın» deidı ol.
Fotoşeber zaman özgerıp, tehnologiia damyp, adamzat eŋ ozyq fotoapparatty oilap tapsa da, adamnyŋ köz janary körgen närsenı obektiv eşqaşan köre almaitynyna senedı. «Şeberlıktıŋ şyŋy dep özıŋ aŋǧaryp alǧan ädemı körınıs pen obektiv tüsırgen kadrdyŋ säikestıgı şyǧar, sırä» dep oi tolǧaidy fototılşı.
Bügınde Vasilii Vladimirovich älemnıŋ tükpır-tükpırın şarlap, nebır qyzyqty kadrlardy jinaqtap astanalyqtar men qala qonaqtarynyŋ nazaryna ūsynady. Elordadaǧy Resei ǧylym jäne mädeniet ortalyǧynda ūiymdastyrylǧan körmege kıru tegın. Ekspozisiia qaraşanyŋ soŋyna deiın jalǧasady.
Güldana TALǦATQYZY
