Velosiped köpşılık kölıgıne ainala ma?

Bügıngı taŋda Astanada velosipedtı basty kölık qūraly etken jandardyŋ qatary artyp keledı. Jaqynda bas qalanyŋ 20 jyldyq mereitoiy qarsaŋynda velojolaqtar salynyp, onyŋ ūzyndyǧy 56 şaqyrymǧa jettı.

Köp elderdıŋ kölık qūraly

Negızgı mäselege oiyspas bū­ryn bırneşe eldıŋ astanasyndaǧy «şaitanarba» ielerıne jasalǧan jaǧdaiǧa qysqaşa şolu jasap şyǧaiyq.
Dünie jüzınde atalǧan kölık türın eŋ köp paidalanatyn qalalardyŋ bırı – Daniia elınıŋ astanasy Kopengagen. Mūnda bır millionnan asa tūrǧyn bolsa, onyŋ jartysynan köbı qar nemese jaŋbyr jauyp tūrǧanyna qaramastan baratyn jerıne velosipedtı qoldanǧandy jön köredı eken. Sūranystyŋ köptıgınen būl qalada 390 şaqyrym jol baisikl jürgızuşılerıne arnap salynǧan eken. Sonymen qatar velosipedşılerge de kölık jürgızuşılerı sekıldı aiyppūl salynatynyn aita ketken jön. Mäselen, keşke arnaiy jaryq tüsıretın qūrylǧysyz jürse – 95 euro, qarsy baǧytta jürse – 135 euro, velosipedtı qolsyz jürgızse – 95 euro, telefonmen söiles­ken qalpynda jürse – 135 euro, bır orynǧa arnalǧan orynǧa ekınşı adam mıngesse 95 euro kölemınde aiyppūl salynady.
Halyqaralyq velosipedşıler odaǧy (UCI) 2008-2011 jyldary aralyǧynda Kopengagendı veloqala retınde moiyndap kelgen.
Velosipedke qyzyǧuşylyǧy joǧary qalalardyŋ endı bırı – Parij. Şyǧyny az, ziiany joq kölık türı fransuzdar arasynda 2007 jyldan bastap keŋınen qoldanysqa ene bastady. Sol jyly 750 velotūraq aşylsa, bügınde būl körsetkış 2000-nan asady. Är 300 metrde jalǧa berıletın oryndar ornalasqan. Al velojolaq ūzyndyǧy – 700 şaqyrym. Fransiia astanasynda da velosipedşıler jol erejesın saqtauy tiıs. Ereje būzylǧan jaǧdaida Kopengagen qalasy sekıldı arnaiy aiyppūldary bar. Sondai-aq arnaiy velojoldar älemnıŋ basqa da ırı qalalarynda ıske qosylǧan.
Osy tūsta Astana qalasyndaǧy velojürgınşılerge jasalǧan jaǧdai turaly oi kelerı anyq. Bas qalamyzdyŋ arqa törıne qonys audarǧanyna 20 jyldyŋ jüzı endı bolyp qalǧandyqtan joǧaryda atalǧan ekı qalamen salystyruǧa älı kelmesı anyq. Onyŋ üstıne elordadaǧy -40-50 gradus aiaz Kopengagende de, Parijde de bolmaitynyn aita ketken jön. Osyǧan bailanysty velosiped aidau mausymy özge eldermen salystyr­ǧanda on ekı aiǧa sozylmaidy. Klimattyq kedergılerge qaramastan Astana tūrǧyndary arasynda «ekı aiaqty kölıkke» degen qyzyǧuşylyq jyl sanap artyp barady.

Mäselen Astana Bike avtomattandyrylǧan jalǧa alu jüiesı alǧaş aşylǧan tūsta 40 tūraqta 200 velosiped ūsyn­ǧan bolatyn. Keiınnen būl körsetkıştı 100 velostansaǧa şaqtalǧan 1000 velosipedke deiın arttyru josparlanyp otyrǧany habarlanǧan. Al byl­tyr bas-aiaǧy 150 stansa aşy­lyp, baisikl sany tiısınşe 1500-ge jetkenı belgılı boldy. Bastapqyda Astana Bike kölıkterı jergılıktı tūrǧyndarǧa ǧana arnalǧan bolsa, qazır qala qonaqtarynyŋ da arnaiy qūjattary arqyly jalǧa aluyna mümkındık jasaldy.
Bırer jyl būryn elordanyŋ «jasyl beldeuınde» Qorǧaljyn tasjolynda enı ekı metrlık, ūzyndyǧy 23 şaqyrym bolatyn velojol salynǧany tura­ly aqjoltai habar taraǧan. Al biyl öŋırlık äkımdıkter bas qalanyŋ mereitoiyna syilyq retınde qosymşa jolaqtar salyp, onyŋ ūzyndyǧyn 56 kilometrge jetkızdı.

Apat sany azaidy

Velojolaqtardyŋ aşyluy Astananyŋ körkıne körık qosa tüskendei. Osynyŋ arqasynda biyl avtomobil jürgızu­şılerınıŋ velosipedşılerdı soǧyp ketu oqiǧasy da azaidy. Būryn atalǧan jolaqtardyŋ azdyǧynan ekı döŋgelektı kölık ielerı jol jiegıne jiı şyǧyp ketetın. Jaqynda Astana qalalyq Işkı ıster departamentınıŋ baspasöz qyzmetı sonyŋ saldarynan byltyr bes velosipedşı jol apatyna ūşyraǧanyn habarlady. Al biyl jyl basynan berı bır ǧana derek tırkelıptı. Būǧan qosa ötken aidyŋ soŋyna taman velojolaqta ketıp bara jatqan velosipedşını VAZ-2109 avtokölıgı soǧyp ketkenı turaly habar tarady. Abyroi bolǧanda dene jaraqatymen şekteldı.

Velojolaqtar kımge arnalǧan?

Velosiped ielerı üşın arnaiy töselgen jolaqtardyŋ aşylǧany bastapqyda quanyşty habar bolǧan. Bıraq köp ūzamai kemşın tūstarynyŋ da bar ekenı anyqtaldy. Naqtyraq aitqanda, arnaiy belgısı bolǧanmen jaiau jürgınşılerdıŋ velojolaqtarmen ketıp bara jatatynyn jiı kezdestıruge bolady. Būl onsyz da enı nebärı ekı metrdı qūraityn tar jolda velosipedşılerge qiyndyq tudyryp jatady.

– Ekı döŋgelektı kölıkpen jürgenıme bırneşe jyl uaqyt boldy. Jūmysqa osymen baryp kelgendı jön köremın. Jaqynda jolymyzdyŋ ūzaryp, 56 şaqyrymǧa jetkenın estıgende qatty quandym. Bıraq jaiau jüretınderdıŋ jalǧyz aiaq, tar jolymyz­ǧa tüsıp alyp jatatyny kedergı keltırıp jatady. Keide asyǧyp bara jatyp, tūrǧyndardyŋ bırın soǧyp kete jazdaimyn. Osy bır mäsele tezırek rettelse eken deimın, – dep tılegın bıldırdı Nūrlan esımdı azamat.
Al qalalyq IID jaiau jürgınşılerdıŋ velojolaqtarda jüruıne rūqsat etılgenın habarlady. «Jaiau jürgınşılerge arnalǧan joldarda, sondai-aq joldyŋ şetınde jöndeu jūmystary jürgızılıp jatqan bolsa, jaiau jürgınşılerdıŋ velojolmen jüruıne qūqyǧy bar. Bıraq olar velosipedpen jürgenderge kedergı keltırmei, ötkızıp jıberuı tiıs» delıngen IID taratqan habarlamada.

Arnaiy jol  erejesı bar

Kopengagen men Parijde bar ereje bızde de bar. Būǧan qalalyq IID taratqan aqparat dälel. Atalǧan departament ötken jyldyŋ mamyr aiynda velosipedşılerge arnalǧan jol erejesı baryn eske saldy. Oǧan säikes baisikl jürgızuşılerı rulden qolyn aluyna bolmaidy, tıptı bır qolymen de jürgızuıne tyiym salynady. Sonymen qatar jolauşylar tasymaldauǧa, ūzyndyǧy 50 sm-den asatyn, jürgızuşınıŋ erkın otyruyna kedergı keltıretın jük tasuyna bolmaidy. Velosiped jolaǧy bola tūryp, avtomobil jolynda qozǧalu da zaŋǧa qaişy bolyp esepteledı. Būdan bölek, kölık jürgızuşısı sekıldı velosipedtı mas küiınde aidauǧa bolmaidy. Būl tärtıp būzylǧan jaǧdaida 5 AEK kölemınde aiyppūl salynady. Osyǧan qarap-aq, velosipedşınıŋ kölık jürgızuşısımen qūqyǧy bır deŋgeide ekenın baiqauǧa bolady.

Saqtyqta  qorlyq joq!

Zaŋ boiynşa velosipedpen qozǧalyp bara jatqan adam jürgızuşı bolyp esepteledı. Sondyqtan oǧan mıngende saqtyq erejelerın saqtaudy ūmytpaǧan jön. Naqtyraq aitqanda, basyŋyzǧa qorǧanys bas kiımın, iaǧni, şlem kiiudı ädetke ainaldyrǧan abzal. Apat aityp kelmeidı. Al apatqa ūşyraǧan jaǧdaida bas jaraqaty özge dene jaraqattarynan qauıptırek.
Qorǧanys bas kiımınen bölek veloqolǧap kiiudı ūmytpaǧan jön. Adam qanşa jerden terşeŋ bolmasa da ruldı ūstaǧanda alaqany terlep, yŋǧaisyz­dyq tudyrady. Al arnaiy qol­ǧaptar arqyly būl qiyndyqtan qūtyluǧa bolady. Sondai-aq, oqys jaǧdai oryn alyp, jyǧylǧan kezde eŋ bırınşı velosipedşı jerge alaqanyn tıreidı. Mıne, osy kezde veloqolǧap alaqannyŋ qatty jaralanuy­nan saqtaidy.
Būdan özge ekı döŋgelektı kölıktıŋ aldy-artyna jaryq tüsıretın qūrylǧylar ornatyp alǧan jön. Sebebı keşkı uaqytta özge jürgızuşıler tez baiqaityn bolady. Arnaiy jaryq tüsıretın qūrylǧylar arqyly jol apatynan saqtanuǧa bolady. Sondai-aq velojürgınşınıŋ kiımı de erekşe boluy tiıs. Iаǧni, kölık şamy tüskende şaǧylysatyndai aşyq bolǧany dūrys.
Astana damyp kele jatqan jas megapolisterdıŋ bırı. Osy qarqynmen jalǧastyra berer bolsa aldaǧy uaqytta elordanyŋ da joǧaryda aty atalǧan Kopengagen sekıldı veloqala retınde moiyndalary sözsız.
Tüptep aitqanda, velojoldardy ūzartyp, velosipedtı köpşılık kölıgıne ainaldyra bergen jön demekpız.

Aian ÄBDUÄLİ