Jaŋa ǧimarat. Jaŋa qoiylym. Jaŋaru

Täuelsızdıktıŋ töl qūrdasy – Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiia­lyq muzykalyq drama teatry üşın osy jyl zor quanyşpen aiaqtalyp jatyr. Elbasy tapsyrmasymen elordanyŋ körnektı jerınen öner ordasynyŋ säuletı kelısken jaŋa ǧimaraty boi köterdı. Būl ūjymnyŋ talai jylǧy armany edı. Ötken aptada ǧana Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentı teatrǧa baryp, ärtısterdıŋ quanyşymen bölıstı. Jaŋa ǧimaratty aşyq dep jariialap, aq tılegın arnady. Osy oraida teatr önerınıŋ örısteuıne mol mümkındık aşylyp otyr. Jaŋa ǧimaratta jaŋa josparlar qūrylyp, jaŋa qoiylymdar körermenderge jol tartady. Jalpy qallekilıkter aldynda ülken jūmys tūr. Būl jūmystar bügınderı bastalyp ta kettı. Osy turaly bız taiauda teatrdyŋ körkemdık jetekşısı bolyp taǧaiyndalǧan belgılı akter, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Quandyq Qystyqbaevpen äŋgımelestık.

JAŊARǦAN «ABAI», «QŪNANBAI» MEN «BOPAI HANYMDY» KÖRESIZDER

– Quandyq aǧa, teatr­dyŋ jaŋa ǧimaraty da, qyzmetıŋız de qūtty bolsyn! Jūmysty neden bastap jatyrsyz­dar? Menıŋşe, qazırgı eŋ maŋyzdy jūmystyŋ bırı – jaŋa repertuardy qalyptastyru.
– Aldymyzda teatrdyŋ saltanatty aşyluyn jasasaq degen maqsat tūr. Qolymyzǧa öner ordasynyŋ negızgı qūjaty – pasportyn aluymyz kerek. Oǧan märtebelı qonaqtar kele me dep otyrmyz. Elbasy özı de ainalyp soǧamyn dedı. Būl kısı kelse, qūba-qūp bolar edı. Şamamen alǧanda 23-24 jeltoqsan künderı bolatyn mausymaşar qo­iylym retınde qazır Mūhtar
Äuezovtıŋ «Abai» tragediiasyn daiyndap jatyrmyz. Oǧan arnaiy qarjy bölınıp, kiımder tıgıldı, dekorasiia jasaldy. Būl spektakldı rejisserımız Älımbek Orazbekov būryn da qoiǧan. Sony jaŋartyp, eskı közqaraspen jazylǧan qaişylyqtardy alyp tastap jatyrmyz. Būǧan qosa, Bolat Ūzaqov Talasbek Äsemqūlov aǧamyz­dyŋ «Qūnanbaiyn» sahnaǧa laiyqtap, daiyndap jatyr.
– Būl spektakl baiaǧy kinossenarii jelısımen qoiyla ma?
– İä, sol kinossenarii jelısımen sahnaǧa jol tartady. Bıraq traktovkasy basqa bolady. Būl spektakldı kelesı jyldyŋ alǧaşqy ailarynda, aqpan-nauryz­darda köre alasyzdar dep oilaimyn. Sodan keiın Roza Mūqanovanyŋ «Bopai hanym» pesasyn özımız Almatydan arnaiy aldyryp otyrǧan rejisser Jūldyzbek Jūmanbai daiyndauǧa kırıstı. Osy üş jūmys qazır qatar jürıp jatyr. Būl qoiylymdar – qazaqtyŋ töl avtorlarynyŋ tuyndylary.
– Baiqap otyrsam, qazır tarihi tūlǧalarǧa, qazaq tarihyna bet būryp jatyrsyzdar…
– İä, aldaǧy alǧaşqy qo­iylymdarymyz osy baǧytta bolyp jatyr. Būl taqyryptar teatrdyŋ būrynǧy josparlarynan tuyndady. «Bopai hanymdy» byltyr jetekşı aktrisamyz Leilo Beknazar-Haninganyŋ alpys jyldyq mereitoiyna orai Roza Mūqanovaǧa arnaiy tapsyrys berıp, jazdyrdyq. Taqyrypty aktrisanyŋ özı taŋdady. Bolaşaqta basqa da josparlarymyz bar. Bıraq olar äzırge qūpiia bola tūrsyn.

REPERTUARǦA SŪRYPTAU JÜRGIZILEDI

– Tüsıngenım, repertuardy bırden jaŋa qo­iylymdarmen toltyryp jatqan siiaqtysyzdar. Būrynǧy keibır ­spektaklder ne bolady? Alynyp tastala ma?
– Ärine, sūryptau mındettı türde jürgızıledı. Būrynǧy sahnany bılesızder, ūzyndyǧy 9h11 – öte kışkentai edı. Sonyŋ keibır dekorasiiasy jaŋa ǧimaratqa sai kelmeidı. Onyŋ üstıne köbısınıŋ tozyǧy jetken. Jaŋa teatrǧa kırgen soŋ, jaŋa qadam basaiyq dep şeştık. Eskı teatrdan Äzırbaijan Mämbetovtıŋ közı retınde jürıp kele jatqan «Ǧasyrdan da ūzaq kün» spektaklın alyp tastamaimyz. Sosyn soŋǧy qoiylǧan, osy teatrdyŋ sahnasyna keledı degen qoiylymdar qalady. Taiauda teatrdyŋ körkemdık keŋesın jinap, osy mäselenı retteimız. Keibır spektaklderdıŋ öz körermenderı bar. Mūny da eskeruımız kerek.
– Jalpy qazır repertuarlaryŋyzda qanşa spektakl bar?
– Bızde 37 qoiylym bar. Onyŋ törteuı – balalarǧa arnalǧan spektaklder. Endı jaŋa ǧimaratqa kırgennen keiın oilanyp jatyrmyz. Qalada Balalar jäne jasöspırımder teatry aşyldy. Quyrşaqtar ­teatry būrynnan jūmys ıstep jatyr. Olar da balalarǧa arnalǧan qoiylymdardy qamti jatar. Al bızdegı jetkınşekterge baǧyttalǧan spektaklder özımızdıŋ qorjynymyzda qala beredı. Bıraq jaŋa ǧimaratta ertegı oinau kelmeitın siiaqty. Būl mäselenı körkemdık keŋespen älı aqyldasamyz. Jalpy özım repertuardaǧy spektakldıŋ on besı qysqaratyn şyǧar dep şamalap otyrmyn.
Bızde qazır kışı zal da bar ǧoi. Ülken zalǧa kelmeitın keibır spektaklderdı sonda qoia beremız. Byltyr teatr qūramyndaǧy Ainūr Bermūhambetova, Oljas Jaqypbek sekıldı ärtıster jeke konsertterın ötkızdı. Bolaşaqta orkestrmen konsertterdı, romanstar men aqyn-jazuşylardyŋ şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan keşterdı ötkızu de josparymyzda bar. Qazırgı zaman talabyna sai bükıl baǧytty qamtysaq dep otyr­myz. Onyŋ üstıne dramalyq qana emes, muzykalyq teatr degen atymyz bar. Bolaşaqta miuziklderdı de qoiamyz ba dep oilastyryp qoidyq. Mäselen, «Bır kem dünie» degen jaqsy spektaklımızge muzyka jazyp, jaŋartudy közdep otyrmyz.AKTERLER SANY JÜZGE JETEDI

– Teatrdyŋ negızın qalaǧan Jaqyp Omarovtyŋ kezınde de öner oşaǧynyŋ qūramynda ansamblder bolyp, türlı konsertter ötkızılgenın bılemız. Būl dästürdı jaŋǧyrtaiyn dep otyrsyzdar ma?
– İä, būryn teatrda ekı ansambl boldy. Estrada ansamblı bölek edı. Sonyŋ qūramynda öner körsetetın marqūm bolyp ketken Mūsa degen aǧamyz, onyŋ jary Ūlmeken apamyz esımızde. «Aq orda» degen ūlt aspaptar ansamblımızdıŋ atauy qazır «Saryarqa» bolyp özgerıp kettı. Sonymen spektaklderge şyǧatynbyz. Bügınderı orkestrımız bar. Onyŋ qūramynda 40 adam jūmys ısteidı. Sony 80 adamǧa jetkızudı josparlap otyrmyz. Jalpy ştat keŋeiedı. Akterlerdıŋ sany da köbeiedı. Bızde qazır 61 akter jūmys ısteidı. Olardy jüzge jetkızu oiy­myzda bar.
– Qalleki teatrynyŋ ūjymy qalyptasqanyn bılemız. Bıraq sonda da teatr imidjın köteru üşın elge tanymal akterlerdı tartyp, ūjymdy küşeitıp jatqan joqsyzdar ma?
– Ondai oi bar. Bıraq tanymal ärtısterdı belgılı bır spektaklderge arnaiy aldyrudy ǧana oilap otyrmyz. Ondai täjıribemızde boldy. Kezınde, Elbasy jaily «Tereŋ tamyrlar» spektaklın qoiatyn kezde Qūman Tastanbekov, Baltabai Seiıt­mamytov aǧalarymyz­dy şaqyrǧan edık. Bıraq belgılı bır sebeptermen, uaqyttyŋ tyǧyzdyǧynan ba eken, aǧalarymyz būl spektaklde oinamady da, keiıpkerlerdı özımız somdadyq. Al qazırgı qūramymyzdaǧy ärtısterdıŋ bärı özderınıŋ oryndarynda. Aǧa buyn da, orta buyn da, jastar da saqadai sai tūr. Bolaşaqta jaŋa lep bolsyn dep jastardy köptep alsaq pa dep otyrmyz.
– «Astana Opera» teatry aşylǧanda, ärtıs­terdı sūryptau jürgızılgenı esımızde. Sızderde eşkım qysqarmai, oryndarynda qalady ma?
– Eşkım qysqarmaidy, bärı oryndarynda qalady. Eşkımdı renjıtkımız kelmeidı. Öitkenı būl teatr – bärınıŋ armany. Kemınde 5-10 jyl ıstep kele jatqan adamdar bar, aldy 30 jylyn arnap, teatrymyzben bırge jasap keledı. Ülkenderdı syilauymyz kerek. Erteŋ olardyŋ ornyn bız basamyz. «Ataŋa ne ısteseŋ, aldyŋa sol keledı» deidı. Ärine, talap özgeredı. Jaŋa teatr­ǧa köştık, endı ärtıster önerıne kışkene qataldau qaraityn şyǧarmyz.

ŪLTTYQ MÄRTEBE BERILE ME?

– Byltyr jaŋa mausym aşylǧanda teatr märtebesın «memlekettıkten» «ūlttyqqa» auys­tyru turaly aityldy. Būl jaǧy qalai bolyp jatyr?
– İä, ondai äŋgıme älı jürıp jatyr. Qazır habaryn kütıp jürmız. Pasportyn bergende alyp qaluymyz da mümkın. Onyŋ da özındık talaptary bar boluy kerek. Ümıtımızdı üzbeimız. Būrynǧy körkemdık jetekşımız Talǧat Temenov te osy mäselemen ainalysty.
Ūlttyq teatr atansaq, ärtısterdıŋ de äleumettık jaǧdaiy oŋalar edı. Qazır jalaqylary öte tömen. Jūmysty talap etu üşın olarǧa aldymen jaǧdai jasau kerek. Keibırı jataqhanada tūrady. Tıptı, qala äkımdıgınen Mädeniet jäne sport ministrlıgıne ötıp jatqandyǧymyzdan jataqhanadan da şyǧaryp jatyr. Baspana jaǧy qazır eŋ jandy jerımız bolyp otyr. Üş-tört balamen on jyldan asa uaqyt syn kötermeitın jaǧdaida tūryp jatqandar bar. Ärine, baspana aluǧa jeteleitın bırneşe memlekettık baǧdarlama bastaldy. Bıraq ärtısterımızdıŋ keibırı tiıstı talaptarǧa säikes kelmeidı. Mäselen, jasy otyzǧa deiın boluy kerek deidı. Al olar osy jasqa tolyp ketken. Jalaqy da nesie aluǧa jetpei jatady. Teatrymyzǧa bırde-bır päter berılmegenıne bes jyl bolyp qaldy. Onyŋ aldynda bır jylda 17 päter berılgenı bar.KÜLÄŞ TÜSTI, QALLEKİ QALA MA?

– Köpşılıktı tolǧandyratyn taǧy bır mäsele bar. Qalibek Quanyşbaevtyŋ aty alynady degen äŋgımenı estıdık. Būl qanşalyqty ras?
– Ondai da äŋgıme boldy. Bıraq bız qarsy bolyp, qūzyrly organdardyŋ bärıne hat jazdyq. Körkemdık jetekşıden bastap bärımız qol qoidyq. «Astana Opera» teatry aşylǧanda, Küläş Baiseiıtovanyŋ aty tüsıp qalǧanyn bılesızder. Osyndai jaǧdai qaitalanbas üşın Qallekidıŋ atyn qaldyrudy sūrap otyrmyz. Būl ataudan aiyrylǧymyz kelmeidı. «Ölı razy bolmai, tırı baiymaidy» deidı. Äzırge bızge eşqandai habar jetken joq. Qalleki teatry degen atau brendımızge ainalyp ketken. Būl – tarih. Tarihty eşkım jaŋadan jazbaidy.

JANDY JERI – JALAQY MEN BASPANA

– Mädeniet jäne sport ministrlıgıne ötıp jatyrmyz dep aittyŋyz. Älı tübegeilı ötıp bolǧan joqsyzdar ma?
– Ministrlıkke älı tolyǧymen ötpedık. Būl prosess endı-endı jürıp jatyr.
– Jalaqyǧa kelgende, kategoriia da bolady ǧoi. Ministrlıkke qarasty öner ūjymdary qyzmetkerlerınıŋ jalaqysy köpteu bolady dep estıdık. Sonda jalaqylaryŋyz älı köterılgen joq pa?
– Köterılgen joq. Sol būrynǧy jalaqyny alyp jatyrmyz. Akterlerdıŋ arasynda 90-100 myŋ teŋge alatyndar bar. Jalaqysy 90 myŋǧa jetpeitınder de jür aramyzda. 35 myŋnan 70 myŋǧa deiın alatyn qyzmetkerler de kezdesedı. Būl – eden juuşylar, vahtada otyratyndar, taǧy basqa osyndai jūmyskerler.
– Teatr tek qana akterlerden tūrmaidy ǧoi. Öner oşaqtarynda tehnikalyq mamandar jetıspeidı degen syndy da estıp jürmız. Sızderde qalai?
– Teatrymyz aşylarda direktorymyz Ernar Jūmataev «Astana Opera» teatrynan mamandardy şaqyrdy. Olar bızge kelıp, qyzmetkerlerımızge şeberlık sabaqtaryn ötkızdı. Qazır de tehnikalyq mamandarymyz «Astana Opera», «Astana Balet» teatrlaryna baryp, tiıstı qūraldarmen jūmys ısteudı üirenıp jür. Jaŋa ǧimaratymyzdaǧy jaryq pen dybys beru sehtaryna kırseŋızder, ülken pulttı köresızder. Mamandarymyzǧa sony igeru kerek. Bızde de jaqsy, bılıktı mamandar joq emes. Bırden üirenıp, alyp ketıp jatyr. Būl jaǧynan da ştatty keŋeitu qajet.
– Äŋgımeŋızge raqmet! Jaŋa ǧimaratta tyŋ tynyspen, jaŋa şabytpen jūmys ısteulerıŋızge tılektespın!