Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada «Latyn ärpıne köşu – bızdıŋ ortaq mındetımız» degen taqyrypta Qazaqstan halqy Assambleiasy ǧylymi-saraptamalyq keŋesınıŋ keŋeitılgen otyrysy öttı. Jiynǧa QHA Töraǧasynyŋ orynbasary Darhan Myŋbai, QR Parlamentı Mäjılısı töraǧasynyŋ orynbasary Vladimir Bojko, QHA ǧylymi-saraptamalyq keŋesınıŋ müşelerı, assambleia qūrylymdarynyŋ basşylary jäne ziialy qauym ökılderı qatysty.
Jiynnyŋ tızgının ūstaǧan QHA Töraǧasynyŋ orynbasary Darhan Myŋbai aituly şaranyŋ maŋyzyna toqtalyp, bızdı qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne qarqyndy, bıraq jüielı köşuı kütıp tūrǧanyn, Qazaqstan halqy Assambleiasy būl jūmysqa tıkelei atsalysatynyn jetkızdı. Ol öz sözınde qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne köşuı Qazaqstandy ruhani jaŋǧyrtu baǧdarlamasynyŋ özegı bolatynyn aitty.
– Latyn grafikasyndaǧy memlekettık tıl şetelderdegı latyn älıpbiın qoldanatyn milliondaǧan azamattardyŋ tılge degen qyzyǧuşylyǧyn qanaǧattandyrady. Iаǧni, qazaq tılın üirenu üşın qoljetımdırek, al halyqaralyq biznes pen turizmdı damytu tūrǧysynan tartymdyraq bola tüsedı. Şetelde tūratyn otandastarymyz üşın ana tılı men jazudy damytudyŋ, tarihi Otanymen jaqyndasudyŋ jaŋa mümkındıkterı paida bolady, – dedı ol.
Odan keiın söz alǧan QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ Tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmys komitetınıŋ töraǧasy Quanyş Asylov öz baiandamasynda Elbasynyŋ ruhani jaŋǧyru baǧdarlamasy aiasynda qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne köşıru mäselesı qoǧamnyŋ aldynda tūrǧan maŋyzdy mındet ekenın, būǧan daiyndyqty alty jyl būryn bastaǧanyn aitty. Al Axmet Baitūrsynūly atyndaǧy Tıl bılımı institutynyŋ direktory Erden Qajybek däl qazırgı uaqytta jūrtşylyq tarapynan köp talqyǧan tüsken «ä», «ö», «ü» siiaqty qazaq ärıpterınıŋ latyn nūsqasyna qatysty pıkırın bıldırdı.
– Bügınde aǧylşyn tılınde «j»-ny – «zh», «ch» ärpın «ch» dep jazyp jürmız. Oǧan közımız üirendı. Endı «ä» dybysyn – «ae», «ö» – «oe», «ü» – «ue» dep şyǧarǧanda bärı eleŋ ete qaldy. Sebebı adamdar latyn grafikasymen jazylǧan «ae» men «oe»-lerdı ekı bölek dybys dep qabyldaidy. Ärine, «ae»-ny ekı bölek dybys retınde oqysaq, müldem qisynsyz. Negızı, ol ekı taŋba bır dybysty bıldıredı. Ol «zh» nemese «ch» sekıldı. Bız ony bölek oqymaimyz ǧoi. Menıŋşe, jaŋa taŋbalarǧa da köz üirenu qajet, – dedı Tıl bılımı institutynyŋ direktory.
QHA Töraǧasynyŋ orynbasary Sergei Vişniak pen QR Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty Natalia Jūmadıldaeva Elbasynyŋ qazaq tılın latyn älıpbiıne köşıru saiasatyn qoldaityndyqtary jaiynda oilaryn örbıtse, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Ädıl Ahmetov: «Latyn älıpbiınıŋ bır nūsqasy Parlament tyŋdauyna ūsynyldy. Ol älı standart emes. Qazaqta «syrt köz synşy» degen maqal bar. Bügınde qoǧamdyq talqylaudyŋ özegıne ainalyp otyrǧan latyn älıpbiı jaiynda eŋ aldymen tüsınbeuşılık bolmauy kerek. Menıŋ basa aitqym keletını, bız latyn ärpıne auysyp jatqan joqpyz, būl – būryn bolǧan jazu, soǧan qaita oralyp jatyrmyz» dep parasatty söz qozǧady.
Qaşannan ana tılımızdıŋ janaşyryna ainalǧan Almaty oblystyq äzerbaijan etnomädeni bırlestıgınıŋ töraiymy Asyly Osman apamyz qazaq tılın latyn älıpbiıne köşuın tolyq qoldaitynyn aityp, öz oilarymen bölıstı.
QR Parlamentı Mäjılısı töraǧasynyŋ orynbasary Vladimir Bojko da qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne köşudı qoldaitynyn aitsa, qoǧam qairatkerı, belgılı ǧalym Myrzatai Joldasbekov täuelsızdık alǧan jyldary latyn älıpbiıne köşu turaly söz bolǧanyn aita kelıp, Elbasynyŋ ǧalymdardyŋ pıkırın tyŋdaǧannan keiın: «Bärı dūrys, bıraq asyqpaiyq. Latyn älıpbiınıŋ uaqyty da keledı» dep aitqanyn mysalǧa keltırıp, «Mıne, ol uaqytqa da keldık» dep, bıraq igılıktı ıstı saiasilandyrmaǧan dūrys degen pıkırın jetkızdı.
Otyrys soŋynda Qazaqstan halqyna ündeu qabyldanyp, onda Qazaqstan halqy Assambleiasy tarihi qadam – memlekettık tıldıŋ latyn grafikasyna köşuın ıske asyru üşın bar küş-jıgerın jūmsau jönınde tas-tüiın şeşımge bekıgenın bıldırdı.
Azamat
ESENJOL
