Bır jyldan berı qyzu talqylanyp, är baby, är bölıgı zerdelengen «Advokattyq qyzmet jäne qūqyqtyq kömek körsetu» turaly zaŋ jobasyna juyrda ǧana qol qoiyldy. Ärine, atalmyş zaŋ aiasynda advokattar qoǧamdastyǧy tarapynan keibır tūstaryna kelıspeuşılıkter köp boldy.
Keibır ärıptester zaŋ jobasyn talqylau barysynda «Kei ısterge advokattyq qūpiia degen ūǧym «jürmeidı», sondyqtan eger joba osylai qabyldansa, advokat klientıne qarsy kuälık etuge mındettı bolady» degen pıkırler bıldırdı. Iаǧni, jobanyŋ 38-babynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ «Qylmystyq jolmen alynǧan kırısterdı zaŋdastyru (jylystatu) jäne terrorizmdı qarjylandyruǧa qarsy ıs-qimyl turaly» zaŋǧa säikes, qarjy monitoringı jönındegı qūzyrly organǧa mälımetter men aqparattar beru advokattyq qūpiiany jariia etu bolyp sanalmaidy» dep jazylǧan.
Bırqatar advokattardy tärtıptık komissiialardyŋ jaŋa qūramyn engızu jospary da alaŋdatty. Jobada advokattardyŋ äreketıne älgı komissiialarda azşylyq bolatyn ärıptesterı ǧana emes, endı sudialar da, ädılet ministrlıgınıŋ ökılderı de baǧa beredı dep jazylǧan.
Sonymen qatar, jergılıktı advokattar alqalarynyŋ töraǧalaryn alaŋdatqan jaittyŋ bırı- advokattardyŋ alqaǧa müşe bolu üşın töleitın kırıs jarnasyn alyp tastau boldy. Būrynǧy zaŋnyŋ talaptary boiynşa kez-kelgen advokattyq qyzmetpen ainalysqysy keletın zaŋger aldymen bılıktılık emtixanynan ötıp, alqada 6 ai taǧlymdamadan ötuı tiıs. Taǧlymdamadan ötu – aqyly. Taǧlymdama aiaqtalǧan soŋ, komissiianyŋ oŋ baǧasyn alsa, sol qorytyndymen Ädılet ministrlıgıne baryp, advokattyq qyzmetpen ainalysuǧa qūqyq beretın lisenziiany alyp, alqaǧa müşelıkke ötu üşın
840 000 teŋge müşelık jarna töleu kerek. Ai saiynǧy jarna taǧy bar. Al qazırgı qabyldanyp otyrǧan jaŋa zaŋda ol jaǧdailar tügel alynyp tastalǧan. Iаǧni, bılıktılık emtixanyn tapsyryp, advokat bolǧysy keletın zaŋger azamattar alqaǧa kıru üşın müşelık jarna tölemeidı. Tegın kıredı.
Būrynǧy advokattyq qyzmet turaly zaŋ erejesı boiynşa tärtıptık komissiia qūramy advokattardyŋ özderınen ǧana tüzıledı. Sudia nemese polisiia üstımızden şaǧym jazsa, advokattar ärıptesınıŋ äreketınen eşqandai zaŋ būzuşylyq tappai, jaza qoldanudan bas tartatyn jaǧdailar bızde jiı bolady. Jaŋa zaŋ tärtıbımen tärtıptık komissiia alty adamnan – ekı sudia, ekı ädılet ministrlıgı ökılı jäne ekı advokattan qūrylady. «Tört adamnyŋ dauysyna ekı adamnyŋ dauysy qarsy bolady, al sudialar men ädılet ministrlıgınıŋ ökılderı ünemı bırge bolady. Sondyqtan tergeuşı nemese sottyŋ äreketıne qarsy şyqqan qolaisyz advokattar tez arada lisenziiasynan aiyrylady» dep jaŋa zaŋnyŋ osy punktterıne qarsy bolǧan ärıptester de boldy. Men būrynǧy sot salasynyŋ ökılı, būrynǧy sudia retınde būl pıkırdı qoldamaimyn. Sudialar özıne qarsy şyqqan advokattardy lisenziiasynan aiyrudy maqsat tūtyp alǧan dep aita almas edım. İä, ısterdı qarau barysynda, prosess barysynda sudia men qorǧauşynyŋ pıkırlerı bırdei bola bermeidı. Sotty da aqtamaimyn. Bes sausaq bırdei emes. Sudialar da et pen süiekten jaratylǧan pende bolǧasyn, olardyŋ ışınde alasy da, qūlasy da bar. Sol siiaqty barlyq advokattar da bırdei emes. Halyqtyŋ mūŋ-mūqtajyn öz müddesınen joǧary qoiyp, qūqyǧy taptalyp jatqan qarapaiym qorǧansyz adamdardy janyn sala qorǧaityn, öz ısıne berılgen advokattar da bar. Kerısınşe, qaitsem paida körem, qaitsem köbırek aqşa alyp qalam dep, onsyz da basyna synaq tüsıp, sarsaŋ bolǧan azamattardy aldap, arbap, soŋǧy tiynyna deiın sanap alyp, tük bıtırmeitın ärıptester de joq emes, ökınışke orai. Ärine, sondyqtan advokattarǧa jaŋa zaŋnyŋ sondai äreketterge tosqauyl qoiǧan tūstary ūnamauy-zaŋdylyq.
Dese de, bır jylǧa juyq qyzu talqylanǧan zaŋ qabyldandy. Jarna tölenbeitın boldy. Būl advokattar üşın jaǧymdy jaŋalyq. Advokattyq alqaǧa müşe bolǧysy keletın, bıraq kırıs jarnasyn töleuge qarajat joq, yntaly, bılımdı jastar öte köp. Sondai jandarǧa jol aşylu kerek, käsıbi şyŋdaluyna mümkındık berılgen jön. Osy tūrǧydan alǧanda, qabyldanǧan jaŋa zaŋnyŋ ūtymdy tūstary köp.
Erterekte advokattardyŋ bärı – klient pen sudia, prokurordyŋ ortasynda jüretın deldaldar degen pıkır bolǧan. Bıraq öz ısıne adal advokattar bar ekenın, advokattardyŋ köp närsege qol jetıkıze alatynyn däleldep jürgen bılıktı ärıptesterımız jetkılıktı. Qazır halyqtyŋ senımı oianyp, advokaturanyŋ bedelı östı. Advokattar sot qatelıkterı, tergeu qatelıkterı turaly aşyq aita alady. Būrynǧydai emes qazır advokattardyŋ bedelı künnen-künge artyp keledı. Advokatura salasy būrynǧy sudialarmen, prokuratura, tergeu qyzmetkerlerımen tolyǧyp keledı. Atalǧan salalar bır-bırımen tyǧyz bailanysty. Ol salany jetık bıletın mamandardyŋ advokatura salasyna keluı – jan-jaqty käsıbi damuǧa ülken yqpalyn tigızerı sözsız.
Läzzat AHATOVA,
Astana qalalyq
Advokattar alqasynyŋ müşesı
