7 qazandaǧy Ükımet otyrysynda jäne Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınde ötken brifingte Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov AÄK-ke qatysty joba ūsynyp, qoǧam nazaryn audardy. Jaŋa zaŋ jobasy boiynşa 2020 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap balalary 18 jasqa tolmaǧan köpbalaly otbasylarǧa tabysyna qaramastan järdemaqy berıletın boldy. Eger köpbalaly otbasy tabys mölşerıne qarai tūrmysy tömen otbasy sanatyna jatsa, onda būl otbasyǧa AÄK-pen qosa balalarǧa kepıldı äleumettık paket taǧaiyndalady.
Osylaişa memleket tarapynan tūrmysy tömen otbasylarǧa nazar audarylyp otyr. Būl der kezınde berılgen kömek dep tüsınu kerek. Öitkenı soŋǧy kezderı dollar baǧamynyŋ şaryqtauy, infliasiia, qymbatşylyq saldarynan qara halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiy, azamattardyŋ jalaqysy, tölem qabıletı tömendegenı ras. Halyq erıkkennen alaŋǧa şyqpaidy. Äsırese, tūrmysy äuelden naşar adamdardyŋ tıpten müşkıl halge tüskenı baiqalady. AÄK-ke qatysty jaŋa zaŋ jobasy halyqtyŋ basym bölıgınıŋ köŋılınen şyǧyp otyr deuge bolady. Ministrdıŋ paiymynşa, būl jüie eŋbekke yntalandyrudy, azamattardyŋ äl-auqatyn köterıp, memlekettık qoldau arqyly aşyqtyq pen ädılettılıktı qamtamasyz etuı tiıs.
Köpbalaly analardyŋ bedelın moiyndaityn kez keldı
Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetovtıŋ aituynşa, atauly kömek alatyn balalardyŋ 60 paiyzdan astamy – köpbalaly otbasylardan şyqqandar. Sondyqtan vedomstvo balalarǧa otbasynyŋ tabysyna qaramastan, bölek järdemaqy töleudı ūsynyp otyr. «Mynadai jaǧdai bar, men jeke özım ekı otbasyny kördım. Ärqaisysy 5 baladan tūratyn ekı otbasynyŋ bırı az qamtylǧan degen sanatqa endı, ekınşı otbasynyŋ tabysy 400-500 myŋ teŋgeden joǧary bolǧandyqtan, olar AÄK-ke kırmeidı. Bıraq bız otbasylardyŋ jaǧdaiy bırdei ekenın körıp otyrmyz. Äleumettık ädılettılıktı ornatu qiyn boldy, sondyqtan bız AÄK tölemderınıŋ bır bölıgın järdemaqyǧa audardyq – olar tabysyna qaramastan taǧaiyndalady, atauly äleumettık kömektı köpbalaly otbasynyŋ tabysyna qaramastan berıletın memlekettık järdemaqyǧa auystyrudy ūsynamyz. Būl köpbalaly analardyŋ bedelın moiyndap, olardyŋ äl-auqatyn arttyru joly bolar edı» degen Nūrymbetovtıŋ sözı, äsırese, köpbalaly analardy quantty. Endı aldaǧy jaŋa jyldan bastap tabysy az otbasylardyŋ 1 jastan 6 jasqa deiıngı balalaryna arnalǧan äleumettık paket jasalady. Äleumettık pakette balalar taǧamy, gigienalyq zattar, balalardyŋ oi-qimyl jüiesın damytqyş qūraldar qarastyrylǧan. Al 6 jastan 18 jasqa deiıngı balalarǧa mektep formasy, jolaqysy tölenıp, mektepte tegın tamaq berıledı. Sonymen qatar, tabysy az otbasylardyŋ 18 jasqa deiıngı balalaryna memleket kepıl bergen tegın medisinalyq kömek körsetılmek.
Äleumettık kömek alǧyŋ kelse, eŋbek et!
Şynyna kelgende, memleket ūsynyp otyrǧan mehanizm ärı qarapaiym, ärı tiımdı. Tek ony öz ornymen, sauatty paidalana bılu kerek. Mūndaǧy basty şart äleumettık kömekke ümıtker otbasylardaǧy jūmysqa jaramdy adamdardyŋ barlyǧy äleumettık kelısımşart arqyly eŋbekpen qamtu ortalyqtarymen belsendı jūmys ısteuı kerek. Eŋbekpen qamtu ortalyqtary arqyly ūsynylatyn jūmys oryndarynyŋ jalaqysyn memleket tölep, jeŋıldetılgen nesie berıledı. Eger otbasy äleumettık kelısımşartty oryndamasa, iaǧni otbasynyŋ eŋbekke qabılettı müşesı ūsynylǧan jūmyspen qamtu şaralarynan bas tartsa, onda ol jäne onyŋ otbasynyŋ barlyq müşelerı atauly äleumettık kömek alu qūqyǧynan aiyrylady.
Aitpaqşy, prosess būdan bylai bärı aşyq, alaqandaǧydai anyq körınıp tūrady eken. QR Eŋbekminı ärbır otbasynyŋ äleumettık kartasyn jasaǧan, karta arqyly memlekettık organdardyŋ aqparattyq jüielerınen avtomattandyrylǧan derekter negızınde otbasylardyŋ naqty märtebesı anyqtalady jäne qadaǧalanady. Būl aqparat qiyn jaǧdaida qalǧan otbasy müşelerın jūmysqa ornalastyru jäne äleumettık kömek körsetudı ūiymdastyru üşın paidalanylmaq.
Bırjan Nūrymbetov, Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı:
– Bız ümıtker azamattarǧa memleket tarapynan järdemaqşa tölenetın jūmys oryndaryndaǧy bos jūmys oryndaryn jäne jeŋıldetılgen mikronesieler men biznes aşu üşın qaitarymsyz granttar aludy ūsynamyz. Qazaqstannyŋ barlyq öŋırlerınde jauapty jäne eŋbekqor azamattar AÄK pen «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda naqty kömek alyp, otbasylarynyŋ tūrmys jaǧdaiyn tüzep qana qoimai, jeke käsıbın qūra alatyndyǧy turaly köptegen mysaldar bar. Mäselen, bırneşe äiel qysqa merzımdı oqu kursynan ötıp, nesie jäne äleumettık kömek alyp, sūlulyq salondaryn, al er azamattar bırı mal satyp alyp, endı bıreulerı şeberhanalar aşty. Bız toqsan saiyn AÄK taǧaiyndau men tölemderdı qaitaramyz. Uchaskelık komissiialardyŋ jūmysyn küşeitemız. Äleumettık kömek aluǧa ümıtker otbasyǧa qoiylatyn talaptarǧa säikes kelmegen jaǧdaida uchaskelık komissiialar AÄK taǧaiyndaudan bas tarta alady. Eger eŋbekke qabılettı otbasy müşesı ūsynylǧan jūmystan jäne jūmyspen qamtuǧa järdemdesu şaralarynan bas tartsa, onda AÄK tölemı tek oǧan ǧana emes, bükıl otbasyna da toqtatylady.
Toǧyşarlyq jaqsy emes
Ärine, qoǧam bolǧasyn neşe qily adam, neşe türlı piǧyl bar. Mūndai mäsele baryn būdan būryn osy salanyŋ ministrı bolǧan Berdıbek Saparbaev jaqsy bıledı. Berdıbek Maşbekūlynyŋ aituynşa, köpbalaly otbasylarǧa berıletın järdemaqylar men tabysy az otbasylarǧa berıletın atauly äleumettık kömektı būlai naqtylai tüsu «mūqtajdyq pen masyldyqty ajyratu üşın» jasalǧan. Özı ministr bolyp tūrǧan kezde bıraz jaidy anyqtaǧan Saparbaev järdemaqyny tıpten 3 qabat üilerı bar azamattardyŋ da alyp kelgenın alǧa tartqan bolatyn. «Atauly äleumettık kömek uaqytşa tūrmysy naşar otbasylarǧa mūqtajdyqtan şyǧu üşın tölenedı. Eŋ negızgı mäsele – bız mūqtajdyq pen masyldyqty ajyrata bıluımız kerek. Ökınışke qarai, tabystaryn jasyryp, AÄK alǧan otbasylar köbeiıp kettı» degen edı B.Saparbaev.
Prezident Toqaev ta Joldauda «atauly äleumettık kömek bos sendelıs ömır süruge emes, eŋbekke yntalandyratyn, aşyq, ädılettı bolǧany jön» dep mälımdegenı belgılı. Memleket basşysynyŋ aituynşa, ötken bes jylda tabysy az otbasylarǧa berıletın atauly äleumettık kömektı alatyndar sany 77 myŋnan 1,4 millionnan astam adamǧa deiın köbeigen. «Basqaşa aitqanda, jūmys ıstemeudı jön köretın nemese odan da jamany, äleumettık järdem alu üşın tabysyn jasyratyndar sany ösken. Masyldyq piǧylǧa jol berılmeidı. Ökınışke qarai, būl ūlttyq mınez-qūlqymyzǧa kerı äserın tigızıp jatyr. Bız bükıl qoǧam bolyp jūrtşylyqty eŋbekke bauluǧa tiıspız. Tabysty jūmys ıstegenderdı memleket qarjylai yntalandyru kerek» degen edı Prezident. Prezidenttıŋ sözın Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov te rastap otyr. Onyŋ aituynşa, biyl toǧyz aida 412 myŋ otbasyǧa nemese 2 million 138 myŋ adamǧa atauly äleumettık kömek berılgen. Onyŋ 73 myŋy atauly äleumettık kömek alu üşın tabysyn jasyrǧany keiın belgılı bolǧan. «Özınıŋ naqty tabysyn jasyrǧan 73 myŋnan astam otbasyna AÄK zaŋsyz taǧaiyndalǧan. Bız tölemderdı toqtatuǧa nemese qaita esepteuge mäjbür boldyq. Biznespen ainalysu faktılerın jasyru jaǧdailary da az emes. Mysaly,
Almaty oblysynda köpbalaly otbasy aǧymdaǧy jyldyŋ 11 mausymynan bastap AÄK aldy. Bıraq tekseru barysynda būl otbasynyŋ
852 bas mal tırkelgen şaruaşylyǧy bar ekenı anyqtaldy» dedı B.Nūrymbetov. Qazır AÄK-tı zaŋsyz alǧan otbasylar sol qarajatty qaitadan memleketke qaitaruda, ministrdıŋ aituynşa, jazalau şaralary bolmaidy, äzırge sotqa jügıngen jaǧdai tırkelmegen.
AÄK mäselenı şeşe me?
Tūrmysy naşar otbasylarǧa äleumettık kömek beru – barlyq eldıŋ täjıribesınde bar närse. Mälımetterge qaraǧanda, TMD elderınıŋ ışınde Estoniiada bır balaǧa aiyna 100 euro berıledı eken, iaǧni bes balasy barlar bes jüz euro alady. Al batys elderınde äleumettık kömektıŋ kölemı öte joǧary. Ärine, bız batys emespız. Baiqaǧanymyzdai, bızdıŋ qoǧam äleumettık kömekke asa zäru. Sondyqtan äl-äzırge eŋbek etpei aqşa aluǧa qūştarlar sany köbeiıp keter dep qauıptenudıŋ retı joq sekıldı. Onyŋ üstıne memleketten kömek alatyn adamdardyŋ tızımı eŋ tömengı künkörıs şegı boiynşa eseptelıp otyrǧany belgılı. Eŋ bastysy, azamattar memleket qamqorlyǧyn sezınse.
– Azamattarymyz kömekke mūqtaj adamdardyŋ bärı – az qamtylǧandar, köpbalaly otbasylar men balalar memlekettıŋ qorǧauynda bolǧanyn jäne aldaǧy uaqytta da solai bolatynyn bıluı kerek. Jūmys ıstei alatyndarǧa – oquǧa, mamandyq aluǧa, jeke käsıp aşuǧa, jūmysqa ornalasuǧa barlyq jaǧdai jasalyp jatyr, – degen Premer-ministr Asqar Mamin memlekettıŋ halyqty äleumettık qoldau tetıkterın jüielı türde jetıldırıp otyratynyn atap öttı. Ükımet basşysy Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgıne äkımdıktermen bırlesıp, öŋırlerde AÄK berudıŋ jaŋa täsılderı turaly tüsındıru jūmystaryn ūiymdastyrudy, qazan aiynyŋ soŋyna deiın tiıstı zaŋ jobasyn Parlamentke ūsynudy, al öŋırlerdıŋ äkımderıne AÄK ūsynu boiynşa tüzetılgen şaralardyŋ naqty oryndaluyn qamtamasyz etudı tapsyrdy. Atauly äleumettık kömekke ümıtker otbasylar sany artqandyqtan, qoǧamdyq negızde jūmys ısteitın uchaskelık komissiialarǧa otbasynyŋ materialdyq jaǧdaiyna tekseru jürgızu jäne qorytyndy jasau üşın merzımdı üş künnen jetı künge deiın arttyru ūsynyldy.
