Tarih üşın qas-qaǧym sät sanalatyn täuelsızdık alǧan şirek ǧasyrda elımız eleulı jetıstıkterge, tolaǧai tabystarǧa jete bıldı. Tört jaǧymyzdy tügendei otyryp, törtkül düniege atymyzdy tanyttyq. Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ sarabdal saiasatynyŋ arqasynda alty qūrlyqqa ataǧymyz jaiyldy. Alys-jaqyn şet eldermen, azuyn aiǧa bılegen alpauyt memlekettermen qarym-qatynasymyzdy nyǧaityp, baǧytymyzdy nyqtai bıldık. Arqa tösınde alty alaştyŋ aspanǧa qūlaş ūrǧan ajarly Astanasy boi köterdı. Elımızdıŋ barlyq öŋırı örkendep, ösıp, jaŋaru üstınde. Ūly Dalamyzdyŋ ärbır bölıgı jarqyn ısterge toly desek, sät sanap jaŋarǧan, jasarǧan Jambyl oblysynda da elımızdıŋ igılıgı üşın jasalynyp jatqan jemıstı jūmystar jeterlık.
Önerkäsıptegı önımdı ıster
Önerkäsıp salasyn alatyn bolsaq, būl sala oblysymyzda täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynan bastap-aq qarqyndy damu jolyna tüstı. Oǧan deiın toqtap qalǧan önerkäsıp oryndarynyŋ denı ıske qosylyp, şaǧyn käsıporyndardyŋ jūmysy qaita jandandy. Önım öndıru körsetkışı jyl sanap arta berdı. Atap aitar bolsaq, önıp kölemı 1998 jyly 4,9 paiyzdy qūrasa, 2000 jyly – 5,2 paiyzǧa, 2004 jyly 28,7 paiyzǧa deiın ösken. Al 2007 jyly būl körsetkış 14,1 paiyzǧa ösken.
2000 jyldary öŋırdıŋ himiia önerkäsıbı salasyna «Kazfosfat» JŞS keldı. Osyǧan bailanysty fosfor öndıru öndırısı artyp, himiialyq önımderdı ötkızu naryǧy keŋeidı. Qazırgı taŋda atalǧan kompaniia oblys önerkäsıp önımınıŋ 23 paiyzdan astamyn öndırse, eksportqa şyǧarylatyn tauardyŋ 70 paiyzdan astamyn qamtamasyz etıp otyr.
Täuelsızdık jyldaryndaǧy öŋırımızdıŋ taǧy bır jetıstıgı – alǧaş ret Amangeldı ken ornynda tabiǧi gaz jäne gaz kondensatyn öndıru men benzin şyǧarudy qolǧa alǧandyǧy ekenı dausyz. «Himprom 2030» JŞS bazasynda jaŋadan «Taraz metallurgiialyq zauyty» JŞS qūrylsa, «Jambylgips» AQ-da gipsokarton şyǧaratyn jaŋa qondyrǧy ıske qosyldy. Sol siiaqty osy jyldar aralyǧynda özge de köptegen önerkäsıpter qaita jaraqtanyp, jūmystary jandana bastady.
Eger de sandardy söiletetın bolsaq, 1991 jyly oblystyŋ qoldanystaǧy baǧa boiynşa önerkäsıp önımınıŋ kölemı 10,1 million teŋgenı qūrasa, aǧymdaǧy jyldyŋ bırınşı jarty jyldyǧynyŋ özınde būl körsetkış 193 178,0 million teŋgege jetken.
Tarih tügendelıp, mädeniet damuda
Tarihy tereŋnen tamyr alatyn Taraz topyraǧy, Jambyl öŋırı mädeniettıŋ mäiegıne ainalyp keledı. Tasyn türtseŋ tarihy söileitın būl ölkenıŋ mädeni qūndylyqtardy jaŋǧyrtu jolyndaǧy atqaryp jatqan tırlıkterı orasan zor. Atalmyş sala boiynşa oblys 25 jyldyŋ ışınde aitarlyqtai jetıstıkterge jettı dei alamyz. Olardyŋ qarapaiym ǧana körınısın bır kezderı üdere jabylǧan mädeniet üilerı men kıtaphanalardyŋ qaita aşylyp, halyq igılıgıne qyzmet etıp jatqandyǧynan da köruge bolady. Aitalyq, bügınde oblys tūrǧyndaryna barlyǧy 545 mekeme mädeni qyzmet körsetude. 2000 jyldary öŋırde nebärı 15 mädeniet üiı men klub bolsa, qazırgı taŋda olardyŋ sany 199-ǧa jetken. Al kıtaphanalar osy on alty jyldyŋ ışınde 21-den 287-ge jetken.
«Tarihi mūra – baǧa jetpes qazyna» deidı dana halqymyz. Qazırgı taŋda oblystaǧy tarih jäne mädeniet eskertkışterınıŋ sany 3365-tı qūraidy. Onyŋ 741-ı memlekettık tızımge alynǧan. Sondai-aq, 2014 jyly IýNESKO-nyŋ «Bükılälemdık Mädeni mūra» tızbesıne respublika boiynşa jetı tarihi nysan engızılse, onyŋ beseuı kielı Taraz ölkesınen ekendıgın de erekşe aityp ötu kerek. Olar – Aqtöbe (Balasaǧūn), Örnek, Qūlan, Qostöbe qalaşyqtary jäne Aqyrtas keşenı. Ol ǧana emes, 2011 jyly bastau alǧan «Ejelgı Taraz» qalaşyǧyndaǧy arheologiialyq qazba jūmystary jürgızılıp, bırşama nätijelerge qol jetkızıldı. Ötken jyly Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧy qarsaŋynda atalmyş qalaşyq tarihi-mädeni ortalyqqa, aşyq aspan astyndaǧy muzeige ainalyp, tarazdyqtar men qonaqtardyŋ tynyǧuyna taptyrmas oryn boluda. Sondai-aq, aituly tarihi toi qarsaŋynda şaharda «Mäŋgılık el» monumentı boi köterdı.
Jambyldyq jampozdardyŋ jetıstıgı
Beibıt künnıŋ batyrlary eldıŋ daŋqyn sportpen asqaqtatady. Jambyldyq sportşylardyŋ älemdık deŋgeidegı bairaqty bäsekelerde qaşanda bäsı joǧary. Mäskeu Olimpiadasynda Jaqsylyq Üşkempırovtıŋ altyn tūǧyrdan körınıp, Serık Qonaqbaevtyŋ kümısten alqa taǧynǧan erlıkterı osy künge deiın sättı jalǧasty. Täuelsızdık jyldaryndaǧy jetıstıgımız de öte qomaqty. Futboldan Olimpiada chempiony Evgenii Iаravenko öz aldyna bır töbe. Atlanta Olimpiadasynda Bolat Jūmadılovtyŋ kümıs, Ermahan Ybyraiymov pen Bolat Niiazymbetovtıŋ qola jüldemen quantqanyn qalai ūmytaiyq?! Arada tört jyl ötkende, Sidneide Ermahan Ybyraiymov qolany altynǧa almastyrsa, älem chempiony Bolat Jūmadılov kümıs tūǧyryn ekınşı märte saqtap qaldy. Afinyda Baqtiiar Artaev qorjynymyzǧa altyn jülde saldy. London Olimpiadasynda Aqjürek Taŋatarovtyŋ qola jüldege qol jetkızıp quantqany da bır erlık bolatyn. Rio Olimpiadasyndaǧy Eldos Smetovtyŋ altynǧa bergısız kümısı nege tūrady?! Artynşa Riodaǧy Paralimpiada oiyndarynda Zülfiia Ǧabidullina altynnan alqa taǧynyp, mereiımızdı taǧy bır biıktettı.
Älem chempionattarynda da eŋsemız san märte biıktedı. Bolat Jūmadılovtyŋ altyny, Ǧani Jailauovtyŋ qolasy – öz aldyna bır merei. Marat Mäzımbaevtyŋ älem chempiony atanǧany – myqtylyq. Sälken Jartybaevtyŋ da atanǧa jük bolatyndai jetıstıgın erekşe aityp ötuge tiıspız. Oljas Sättıbaev Aziia chempiony bolǧanda, quanbaǧan qazaq qalmady. Beibıt Ystybaevtyŋ qazaq küresınen älem chempiony atanǧany, Beibıt Ystybaev pen Ruslan Mūhamedqalievtyŋ qazaq küresınen Aziia chempiony atanǧany namysymyzdy qorǧaityn daryndy sportşylardyŋ bar ekenın aiǧaqtaidy.
Tarihi Tarazdyŋ ajarly Astanaǧa taǧzymy
El Täuelsızdıgınıŋ 25 jyldyǧyna orai qyrküiek aiynyŋ 23-25 aralyǧynda Astanada Jambyl oblysynyŋ künderı ötedı. Osyǧan bailanysty bırqatar äleumettık jäne mädeni ıs-şaralar ötkızu josparlanyp otyr.
Atap aitar bolsaq, şaranyŋ bırınşı künı, iaǧni 23 qyrküiekte M.Gorkii atyndaǧy memlekettık akademiialyq orys drama teatrynda saǧat 11.00-de Jambyl oblystyq orys drama teatrynyŋ S. Marşaktyŋ «Koşkin dom» atty balalarǧa arnalǧan ertegısın, saǧat 18.00-de Ş. Aitmatovtyŋ povesınıŋ jelısı boiynşa «Pegii pioc, beguşii kraem moria» qoiylymyn tamaşalauǧa bolady.
24-25 qyrküiek künderı saǧat 9-dan bastap keşkı 18.00 aralyǧynda astanalyqtardy Beibıtşılık köşesınde (eskı alaŋ) ötetın auyl şaruaşylyǧy önımderınıŋ järmeŋkesıne şaqyramyz. Osy künderı saǧat 10.00-den bastap elorda tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda «Qazaqstanda jasalǧan» aksiiasy aiasynda ötetın Jambyl oblysy käsıporyndary önımderınıŋ körmesın tamaşalauǧa mümkındıkterı bolady.
24 qyrküiek künı teatr önerınıŋ körermenderın Astana qalasynyŋ sahnalarynda ötetın qoiylymdarǧa şaqyramyz. Saǧat 12.00-de M. Gorkii atyndaǧy memlekettık akademiialyq orys drama teatrynda S.Marşaktyŋ «Koşkin dom» atty balalarǧa arnalǧan ertegısı sahnalansa, 18.00-de Jastar teatrynda M. Äuezovtıŋ povesınıŋ jelısı boiynşa N. Orazalinnıŋ «Qily zaman» tarihi dramasyn, M. Gorkii atyndaǧy memlekettık akademiialyq orys drama teatrynda F. Buliakovtyŋ «Vyhodili babki zamuj» atty komediiasy qoiylady.
Sonymen qatar, osy künı saǧat 10.00-den bastap Qazaqstan Respublikasynyŋ Ūlttyq muzeiınde Jambyl oblysynyŋ muzeiler qorynyŋ körmesı jūmys jasaidy. Al saǧat 16.00-de Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda oblys önerpazdarynyŋ «Ūly Dala – ūlysym» atty konserttık baǧdarlamasy köpşılık nazaryna ūsynylmaq.
Kelesı künı, iaǧni soŋǧy 25 qyrküiek künı saǧat 16.00-de Jastar teatrynda M.Äuezovtıŋ «Eŋlık–Kebek» tragediiasyn jambyldyq akterlardyŋ somdauynda köruge bolady.
Äzırlegen Ashat RAIQŪL
