Qazır jasy da jasamysy da «ok», «bay», «bro» dep şetelşelep söilegendı sän köredı. Ol jaraidy, al endı «jyndy», «bazar joq», «öşıp qal», «raha», «bratuha», «zaviazyvai» degen sözder şe?! Jargondarsyz söilese, özın kärı sezınetınder bar. Äŋgıme barysynda tūraqty tırkes qosyp, teŋeulermen söilesem, «jasandy» dep türın tyrjitatyn, qazaqtyŋ ädebi tılı tılşı men filologtan özgege qajetı joq deitınderdı de körıp qynjylamyn.
İä, qazaqty taŋqaldyru üşın qazaqşa söileu kerek. Aşy bolsa da, şyndyq osy. Jaqynda osydan 3-4 ai būryn ülkenı de kärısı jappai körgen, iutubta eŋ köp qaralym jinaǧan «Serjan bratan» serialyn körıp şyqtym. Keiıpkerlerı ne tügel orysşa söilemeidı, ne qazaqşa emes. Ek auyz sözınıŋ bırı bylapyt, boǧauyz sözder. Jargony jetıp artylady. Serialdyŋ soŋyna jetem degenşe boǧauyz sözder men şala qazaqşa, jargondarǧa äbden etım üirendı. Sony körgen jasöspırımder boǧauyz, jargon sözder sändı dep, ekı sözınıŋ bırıne qosady. Oǧan dälel, keşke jaqyn aulaŋyzdaǧy futbol oinap jürgen balalardy syrttan baqylap körıŋızşı. Aitqan sözderın estıp şoşisyz.
Ainalamdaǧy ülkennen de kışkeneden de «brat», «şaimaş», «qyrtpaş», «kartopty jardy» degen sözderdı jiı estimın. Äleumettık jelılerde hat-habar almasqanda sauatsyz jaza beretın boldyq. Onymyzdy ūzaq ärı sozbalaǧandy köbısı tyŋdaǧysy kelmeidı dep aqtap alamyz. Qazaqta «Tılın bılmeitınder emes, tılın bılgısı kelmeitınder – mäŋgürt» degen maqal bar. Qazaq qoǧamynda boqtap söilegendı maqtan köretın mäŋgürtter köbeimesın desek, jargon qosyp söileudıŋ beleŋ aluyn bügınnen bastap toqtatuymyz kerek.
«Bır Bolaiyq», QosLike, Jaidarmandaǧy jargon sözder jetımnıŋ küiın keşıp jürgen ana tılımızdı jarǧa jyǧyp jür. Ekranǧa şyǧyp alyp, äzıl arasynda jargon aityp halyqty küldırgısı keledı. «Basymdy ketırmeş», «suşniak», «qyrtpaş» dese ainalaiyn, kögıldır ekrannyŋ ar jaǧyndaǧy otyrǧandardyŋ auzynan aq it kırıp, kök it şyǧyp jatady.
Redaktura tıl tazalyǧyna da män berse, mūndai olqylyqtarǧa jol berılmes edı. Ǧabiden Mūstafin atamyz: «Tıl salaq söilegennen būzylady» degen, özgenıŋ qaŋsyǧyn taŋsyq körıp, qaidaǧy-jaidaǧy sözderdı sändı desek, qazaq tılı keiıngı ūrpaqqa jūp-jūmyr, bütın küiınde jetpei me dep qorqamyn.
Naima NŪRALYQYZY
