Tūrǧyndar sany tūraqty ösıp kele jatqan Astanada jūmyssyzdyq mäselesıne erekşe den qoiylǧan. Soŋǧy jyldardyŋ özınde ǧana qala äkımdıgı jūmyspen qamtu boiynşa bırneşe baǧdarlamanyŋ jüzege asuyna mūryndyq bolyp, tūraqty türde bos jūmys oryndary järmeŋkesın ūiymdastyrudy da jaqsy dästürge ainaldyryp ülgerdı. Sonyŋ arqasynda jūmys beruşıler de kadr tapşylyǧyn toltyryp, öz käsıbın döŋgeletıp otyr. Būl öz kezegınde qalanyŋ güldenuıne ǧana emes, el ekonomikasynyŋ tūraqty ösuıne de serpın berıp keledı.
Eŋbekke jol aşady
Astana qalasynyŋ Halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧynyŋ jūmyspen qamtu boiynşa belsendı ıs-şaralaryna qatysuǧa niet bıldıruşıler köp. Qala boiynşa qazırgı taŋda jūmyspen qamtu ıs-qimyldarynyŋ nätijesınde 2787 jas jūmysqa ornalasty. Atap aitsaq, tūraqty jūmysqa – 1492, «Jastar täjıribesıne» – 275, «Qoǧamdyq jūmystarǧa» – 752, «Äleumettık jūmys oryndaryna» – 134, «Bırınşı jūmys ornyna» – 132, «Ūrpaqtar kelısımşartyna» – 2 adam. Atalǧan jobalar ortalyq tırkeudegı azamattarǧa subsidiialanatyn, iaǧni ailyq jalaqysy memleket tarapynan tölenetın jūmys oryndaryn ūsynady. Onyŋ ışınde:
– «Jastar täjıribesı» jobasy mamandyǧy boiynşa alǧaşqy jūmys täjıribesın aluǧa kömektesedı. Oǧan kolledjdı nemese JOO-ny soŋǧy üş jylda bıtırgen jastar qatysa alady. Baǧdarlamaǧa qatysuşy 35 jastan aspauy tiıs. Sondai-aq şarttardyŋ bırı – mamandyq boiynşa jūmys täjıribesınıŋ bolmauy. Biyl, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tapsyrmasyna säikes, praktikadan ötu merzımı 1 jylǧa deiın ūzartylatyn boldy. Joba aiasynda eŋbekaqy töleu de ūlǧaitylady. Eŋbekaqy mölşerı – 40 AEK nemese 138000 teŋge.
– «Äleumettık jūmys orny» jobasy äleumettık osal toptaǧy azamattardy jūmyspen qamtamasyz etedı. Būl joba boiynşa jūmysqa ornalasu barysynda 16 jastan 23 jasqa deiıngı balalar auyldarynyŋ tärbielenuşılerı men balalar üilerınıŋ, jetım balalar men ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan balalarǧa arnalǧan mektep-internattardyŋ tülekterı, jalǧyzbasty jäne köpbalaly otbasylardyŋ müşelerı, mügedek balalardy tärbielep otyrǧan adamdar, probasiia qyzmetınıŋ esebınde tūrǧan adamdar jäne qandastarǧa basymdyq berıledı. Äleumettık jūmys oryndaryna qatysu ūzaqtyǧy 12 aidan astam uaqytty qūraidy. Ai saiynǧy subsidiia mölşerı jalaqynyŋ belgılengen mölşerınıŋ 35 paiyzyn qūraidy.
– «Qoǧamdyq jūmystar» qyzmetkerdıŋ aldyn ala käsıptık daiarlaudan ötuın talap etpeidı. Jobaǧa jūmyssyzdar, studentter jäne jalpy bılım beretın mektepterdıŋ joǧary synyp oquşylary oqudan bos uaqytynda qatysa alady. Qatysu ūzaqtyǧy 12 aidan aspaidy. Subsidiia (jalaqy) mölşerı – 35 AEK-ten kem emes nemese 120750 teŋge.
– «Alǧaşqy jūmys orny» jastardyŋ eŋbek naryǧynda bäsekege qabılettılıgın arttyrudy, olardy qajettı eŋbek daǧdylary men bırınşı jūmys ornyna beiımdeudı qamtamasyz etedı. Oǧan jūmys ızdep jürgen JOO tülekterı, jūmys täjıribesı joq NEET sanatyndaǧy jastar qatysa alady. Baǧdarlama ūzaqtyǧy – 18 ai. Subsidiia (jalaqy) mölşerı – 30 AEK nemese 103500 teŋge.
– «Ūrpaqtar kelısımşarty» jobasy jūmyssyzdardy jūmysqa ornalastyruǧa, zeinetkerlık jasqa tolǧan jūmyskerdı auystyruǧa arnalǧan. Baǧdarlamaǧa ekı jyl ışınde oquyn aiaqtaǧan oqu oryndarynyŋ tülekterı qatysa alady. Qatysuşy kemınde 18 ai merzımge tūraqty jūmysqa ornalasady. Subsidiia (jalaqy) mölşerı 20 AEK-tı (58340 teŋge) qūraidy.
Järmeŋkede jūmys köp
Aitqandai, jastardy jūmyspen qamtuda Astana qalasynda tūraqty türde bos oryndar järmeŋkesı ūiymdastyrylady. Jyl basynan berı jastarǧa arnalǧan 6 bos oryndar järmeŋkesı öttı. Oǧan 38 jūmys beruşı qatysyp, 538 bos oryn ūsyndy, 1638 JOO tülekterı men jastar qatysty. Habarlamalar qala äkımdıgınıŋ resmi paraqşalarynda, Halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧynyŋ cnk.kz saitynda jäne qalalyq Jastar saiasatyna qarasty @job_astana_jastary Instagram paraqşasynda jariialanyp tūrady. Toqsan saiyn ötetın tūraqty bos jūmys oryndary järmeŋkesınen bölek azamattar «Elektrondy eŋbek birjasy» portalyndaǧy bos jūmys oryndarynyŋ tızbesımen öz betınşe tanysuyna mümkındık qarastyrylǧan. Ol üşın bar bolǧany www.enbek.kz portalyna tüiındemesın tırkese jetıp jatyr.
Jasampaz joba – «Jasyl el»
Jasöspırımderdı de jūmyspen qamtudyŋ bır tetıgı retınde jyl saiyn «Jasyl el» memlekettık baǧdarlamasy jüzege asyrylady. Baǧdarlama – jastar men balalardy ekologiia mädenietıne, tabiǧatty aialauǧa jäne eŋbekke bauluǧa arnalǧan igılıktı bastama. 2005 jyldan bastap qolǧa alynǧan būl jobanyŋ biyl XIX mausymy bastaldy. Oǧan 14-ten 35 jasqa deiıngı mektep oquşylary, studentter jäne jūmyssyz jastar qatysa alady.
Jyl saiyn «Jasyl el» sarbazdary qatarynda jūmys ısteuge qyzyǧuşylyq tanytqan jastardyŋ sany artuda. Olar qalamyzdyŋ qūrylys nysanynda ärtürlı sanattaǧy şeberlerdıŋ (qūrylys injenerı, tehnolog, montaj-qūrylys jūmystarynyŋ şeberı) kömekşısı qyzmetterın, qala maŋyndaǧy «jasyl beldeude» aǧaş otyrǧyzu, taldar men köşetterdı qopsytu jäne suaru, aǧaştar men köşetterge kütım jasau jūmystary arqyly tabiǧat pen qala kelbetı ündestık tapqan bıregei ekojüienıŋ qalyptasuyna jäne qala saiabaqtarynyŋ jasyl jelegınıŋ kütımımen ainalysyp, tazalyq jūmystaryn jürgızedı.
Jazǧy eŋbek mausymynda jastardy jūmyspen qamtuǧa «Bazis-A» qūrylys kompaniiasy, «Astana kögaldandyru qūrylysy» AQ, «Astana ormany» JŞS, 100-den astam bılım beru mekemesı, 20-ǧa juyq kolledj jäne 10-nan astam joǧary oqu oryndary serıktes boluǧa kelısım berdı. Byltyr, naqty aitqanda, 4208 jas jūmyspen qamtylsa, biyl da 4200 jasöspırım men jasty qamtu közdelgen. Olardyŋ qatarynda köpbalaly otbasylardyŋ, äleumettık az qamtylǧan otbasylardyŋ balalary, sonymen qatar, ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan balalar da bar. Jobaǧa qatysatyn jastardyŋ barlyǧy arnaiy ekipirovkamen qamtamasyz etıledı.
Qazırgı taŋda mektep oquşylary öz mektepterınıŋ aulasyn tazartu jūmystaryn bastap kettı. 14-17 jas aralyǧyndaǧy jastar kämelettık jasqa tolmaǧandyqtan, Eŋbek kodeksıne säikes, densaulyǧyna ziian tigızbeitın, auyr emes, künıne 4 saǧattan artyq emes jūmysqa jūmyldyrylady. Al jūmyssyz jastar qūrylys kompaniialaryna ornalasyp, jūmys ornynan jalaqy alu mümkındıgıne ie. Sonymen qatar, «Jasyl el» jobasy aiasynda qosymşa 65 myŋ teŋge kölemınde syiaqy taǧaiyndalady. Jūmys uaqyty – 8 saǧat.
Şaǧyn käsıpkerlıktı qoldaidy
Elorda jastaryn jūmyspen qamtudan bölek, jas käsıpkerlerdı de qoldauǧa barynşa jaǧdai jasaluda. Būl baǧytta Halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧy qazır jūmys beruşıler men jūmyssyz tūrǧyndar arasynda deldal qyzmetın atqarady. Ortalyqtyŋ qysqamerzımdı käsıptık oqytu jobasy da öz nätijesın berıp keledı. Oqu merzımı 1 aidan 6 aiǧa deiın sozylady. Käsıptık oqytuǧa qatysuşylar oqu aqysyn töleu boiynşa memlekettık qoldaumen 21787 teŋge mölşerınde stipendiiamen, medisinalyq baiqaudan ötuge 6900 teŋge materialdyq kömekpen qamtamasyz etıledı.
Sonymen qatar jyldyq 2,5 paiyzben jeŋıldetılgen şaǧyn nesieleu tetıgınıŋ arqasynda jastarǧa startap aşu mümkındıgı qoljetımdı. Elorda jastary käsıpkerlıktı damytudyŋ 2021-2025 jyldarǧa arnalǧan ūlttyq jobasy aiasynda jeŋıldetılgen nesie ala alady. Şaǧyn nesieler agronesielık korporasiia arqyly jüzege asyrylady. Būl şaǧyn nesie 21 men 35 jas aralyǧyndaǧy jas käsıpkerlerdı qoldauǧa baǧyttalǧan. Ol konkurs negızınde berıledı. Jeŋıldetılgen nesienıŋ şarttary: nominaldy syiaqy mölşerlemesı – jyldyq 2,5 paiyz, nesienıŋ maksimaldy somasy – 5 mln teŋge (kepıldıkpen). Merzımı – 5 jyl. Mal şaruaşylyǧyna – 7 jyl.
Ötınış bergen kezde jeke käsıpker retınde tırkelu merzımı 5 jyldan aspauy kerek. Sonymen qatar, mikrokredit beru merzımınıŋ üşten bır bölıgı üşın negızgı boryşty öteu jäne syiaqy töleu boiynşa jeŋıldık kezeŋı qarastyrylǧan. Mındettı şart – kepılzattyŋ boluy. Kepıl retınde jyljymaly da, jyljymaityn mülık te qabyldanady. Olar bolmaǧan jaǧdaida, kepıl beruşını tartu közdeledı. Kepıl beruşı jastardyŋ ata-anasy, tuystary jäne basqa da senımdı adamdary boluy mümkın. Sonymen qatar soŋǧy ekı jylda nesie tarihy boiynşa 180 künnen artyq keşıktırudıŋ bolmauy qajet. Biyl būl maqsatta 562 mikrokredit qyzmetın aluşyǧa respublika biudjetınen 2,8 mlrd teŋge qarastyrylǧan. Sondai-aq kepılge qoiylǧan mülıktıŋ Astana qalasynyŋ aumaǧynda boluy mındettı emes jäne ony Qazaqstan Respublikasynyŋ bükıl aumaǧynda tırkeuge bolady.
Jastarǧa şaǧyn nesie beru turaly şeşımdı biznes jobalardy ırıkteu jönındegı konkurs komissiiasy qabyldaidy. Onyŋ qūramyna jergılıktı atqaruşy organdardyŋ, «Atameken» käsıpkerler palatasynyŋ, qoǧamdyq bırlestıkterdıŋ, türlı biznes salasynyŋ ökılderı kıredı.
Mikrokredit alu üşın ötınış beruşı bırneşe qūjat tapsyruy kerek. Onyŋ ışınde ötınış beruşı aldymen jeke basyn rastaityn kuälıgı men biznes-josparyn tapsyruy qajet. Sodan soŋ onyŋ jeke şoty bar ekenın rastaityn bank anyqtamasy boluy şart. Eger ötınış beruşı azamattyŋ atynda nesieler bolǧan jaǧdaida, nesie bereşegınıŋ, onyŋ ışınde merzımı ötken bereşegınıŋ bar nemese joq ekenı turaly anyqtama talap etıledı. Ötınış beruşı jūmys ısteitın azamat bolsa, onda jalaqysy men basqa da tabysyn rastaityn qūjatty körsetuı kerek. Sondai-aq kepılge berılgen mülıktı baǧalau turaly esep jäne basqa da qūjattar boluy qajet.
«Bastau biznes» jobasy da – käsıpkerlıktıŋ qyr-syryn üirenem deuşıler üşın taptyrmas mümkındık. Oqytu kursy business.enbek.kz portalynda jüzege asyrylady. Oqu ūzaqtyǧy 14 küntızbelık künnen aspaidy. Maŋyzdysy, oqyǧany turaly sertifikat portaldaǧy jeke kabinette körsetıledı jäne ony alǧan künnen bastap üş jylǧa deiın jaramdy. Jastar üşın jaŋa biznes-ideialardy ıske asyruǧa memlekettık grant berudıŋ de joldary qarastyrylǧan. Mäselen, grantty bastapqy biznestı ıske asyrudy josparlap otyrǧan qatysuşylar ala alady. Onyŋ ışınde halyqtyŋ äleumettık osal tobyna kıretın adamdar üşın öteusız jäne qaitarymsyz negızde 1 million 380 myŋ teŋge berıledı.
Jūmyssyzdyqty joiuǧa, käsıpkerlıktı damytuǧa arnalǧan jobalardyŋ jemıstı jüzege asyp kele jatqany quantady. Memlekettıŋ de basym baǧyty osy. Öitkenı eŋbek ete bılgennıŋ erteŋı jaryq bolary anyq.
