JEDEL JÄRDEM ENDI JEDELDEI ME? JAŊA QAǦİDATTYŊ ARTYQŞYLYQTARY QANDAI?

Künı keşe Qazaqstan Res­publikasy Densaulyq saqtau ministrınıŋ būiryǧyna säikes elımızde medisinalyq qyzmet körsetu qaǧidalary bekıtılıp, zaŋdy küşıne endı. jedel medisinalyq qyzmetter turaly jaŋa qūjat el azamattaryna jedel jäne şūǧyl medisinalyq kömek körsetudıŋ saralanǧan täsılın ūsynady. Iаǧni, jaŋa talapqa sai jedel järdem qyzmetı 4 sanat boiynşa qyzmet körsetetın bolady. Alaida būl jaŋalyq köbınese synnan köz aşpaityn salanyŋ tüitkıldı mäselesın şeşe ala ma?

JEDEL JÄRDEM 4 SANATQA BÖLINDI
Ministrdıŋ resmi mälımetıne süien­sek, jedel şaqyrtular sanattary boiynşa belgılerıne (sindromdaryna) qarai oŋtailandyrylǧan jäne toptastyrylǧan. Atap aitqanda, 1-kategoriia boiynşa pasienttıŋ ömırıne tıkelei qauıp töndıretın, şūǧyl medisinalyq kömek talap etıletın jaǧdaida, jedel järdem 10 minutqa deiın keluı kerek. Sondai-aq, pasienttıŋ ömırıne yqtimal qater töndıretın, medisinalyq kömeksız jaǧdaiǧa duşar bolǧan azamatqa 15 minutqa deiın kömek körsetıluı tiıs. Būdan bölek, 3-kategoriia, iaǧni pasienttıŋ densaulyǧyna yqtimal qater töndıretın oqiǧa tuyndasa, medisinalyq kömek 30 minutqa deiın keluı qajet. Al pasienttıŋ jaǧdaiy jıtı aurulary nemese sozylmaly aurulardyŋ asqynuymen, kenetten jäne aiqyn körıngen aǧzalar men jüielerdıŋ būzyluymen körınetın, nauqastyŋ densaulyǧyna jäne ömırıne tıkelei qauıp joq jaǧdaida, jedel järdem 60 minuttyŋ ışınde jetuı mındettı.

ALǦAŞQY KÖMEKTI ÄRBIR ADAM JASAUY KEREK
Ministrlıktıŋ mälımdeuınşe, bırınşı 3-kategoriia boiynşa jedel medi­si­­na­­­lyq kömek stansasy deŋgeiınde körsetıletın bolady. Al 4-kategoriia emhanalardaǧy jedel medisinalyq kömek bölımşelerı deŋgeiınde körsetıledı. Iаǧni, emhana deŋgeiınde jedel medisinalyq kömek körsetetın bölımşeler täulıgıne 24 saǧat boiy şaqyrtulardy qabyldaityn bolady. Ministrlık būl jaŋa bastamany şūǧyl kömek körsetudıŋ 3 kezeŋı arqyly gospitalǧa deiıngı ölım-jıtımdı tömendetu üşın jasap otyrǧanyn aitady.

Sondai-aq, jaŋa būiryqqa säikes, alǧaşqy kömek brigadasynyŋ keluıne deiın jedel medisinalyq kömektı qarapaiym adamdar da körsete beruı mümkın. Naqtyraq aitsaq, polisiia qyzmetkerlerı, patruldık qyzmet, bılım beru, kölık, önerkäsıp käsıporyndary, äleumettık jäne taǧy da basqa sala ökılderı alǧaşqy medisinalyq kö­mektı körsete alady. Sonymen qatar, osy būiryqtyŋ jaŋa formatynda stasionarlardyŋ aurulardy qabyldau bölımınde pasientterdıŋ triaj-sūryptauyn küşeitu jäne olardy kez kelgen patologiiamen qabyldau ūsynylady. Būdan bölek, qabyldau bölımı deŋgeiınde uaqytyly şūǧyl medisinalyq kömek körsetu, qajet bolǧan jaǧdaida, pasient­terdıŋ jai-küiın tūraqtandyruǧa deiın alǧaşqy reanimasiialyq jäne özge de ıs-şaralardy körsetu üşın jaŋa därıgerlık mamandyq – qabyldau bölımınıŋ därıgerı («emergency doctor») engızılgen.

MİNİSTRLIK BASTAMASYNDA MIN JOQ PA?
Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ jaŋa erejesıne ärkım ärtürlı közqaras bıldırıp jatyr. Mäselen, keibır synşylar «Jedel järdem qyzmetı aty zatyna sai adamdarǧa şūǧyl kömektesu kerek. Alaida bızdıŋ onsyz da şaban qimyldaityn jedel järdem qyzmetımız 1 saǧatqa deiın kömekke kelmeitının zaŋdastyryp jatyr» dep aityp jatyr. Bır qaraǧanda, būl pıkırdıŋ jany bar siiaqty. Äitse de, köpşılıktıŋ arasynda ministrlıktıŋ ­bas­tamasyn qoldaitynyn bıldırıp jatqan jandar da barşylyq. Mysaly, kei kezderı ölım auzynda jatqan adamdarǧa jedel järdem kölıgı keşıgıp kelıp, sonyŋ saldarynan qaiǧyly jaǧdailar bolyp jatady. Alaida däl osy kezde medisinalyq kömek jeŋıl-jelpı auyrǧan nauqastyŋ şaqyrtuy boiynşa ketıp bara jatuy mümkın.

Mäselen, osydan ekı ai būryn Qorǧaljyn tas jolynyŋ boiynda kölık jürgızıp kele jatqan azamat jüregı ūstap, kölıkke ie bola almai qaldy. Bız jürgızuşınıŋ jüregı ūstap, jolda talyp qalǧanyn aityp, jedel järdem qyzmetın şaqyrǧan bolatynbyz. Äitse de, Astana qalalyq jedel järdem qyzmetı 40 minuttan keiın äzer degende jettı. Al däl osy kezde atalǧan joldyŋ boiynan taǧy bır jedel järdem kölıgı basqa nauqasqa ketıp bara jatty. Bız ony toqtatyp ülgere almadyq. Ökınışke qarai, 40 minuttan keiın nauqasqa jedel järdem körsetkenımen, kölık jürgızuşısı sol jerde qaitys boldy. Būl jerde alǧaşqy medisinalyq kömek körsete almaǧan bızdıŋ de aiybymyz bar.

Eger ministrlıktıŋ qaulysy būǧan deiın şyqqanda, jüregı ūstap qalǧan jürgızuşıge bırınşı sanatta kömek körsetıletın be edı? Äitse de, bızdıŋ synnan köz aşpaityn jedel järdem qyzmet 3 pen 4-kategoriianyŋ negızınde jūmys jasauǧa ädettenıp alǧan. Osyndai oqys oqiǧa oryn alǧan kezde eŋ bırınşı bolyp qauıptı jaǧdaiǧa tap bolǧan jandarǧa kömek körsetıluı kerek. Sondyqtan da būl tūrǧydan kelgende Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ zaŋy öte oryndy.

HAT JAZYP OTYRUǦA UAQYT TAR
Alaida osy bır oryndy erejege bai­­­­lanysty Astana qalalyq jedel medisinalyq järdem stansasy ökılderı pıkır bıldırıp, öz oilaryn aitudan at tonyn ala qaşty. Bız bas därıger Saparbek Düisenovke «Jaŋa erejenıŋ jūmystaryŋyzǧa qanşalyqty paidasy bar?» dep sūraq qoiǧymyz kelgen. Alaida bas därıgerdıŋ «basty hatşysy» Nūrbanu Tökenova özderınıŋ Densaulyq saqtau basqarmasynyŋ rūqsatynsyz jauap bere almaitynyn aitty. Sondai-aq, ol sūraq qoiu üşın jedel järdem medisinalyq järdem stansasyna arnaiy hat jazu kerek ekenın eskerttı.

Osydan keiın Densaulyq saqtau basqarmasyna habarlasyp, män-jaidy tüsındırgen edık, olar Astana qalasy äkımdıgınıŋ baspasöz qyzmetınen rūqsat alu kerek ekenın jetkızdı. Abyroi bolǧanda, baspasöz qyzmetınıŋ «batasyn» alǧanymyzdy aityp, qaita habarlasyp edık, ol Saparbek Düisenovtıŋ qoly timeitının, onyŋ ornyna bas därıgerdıŋ orynbasary Sailaubek Aitmaǧanbetov jauap beretının aitty. Alaida ol da Densaulyq saqtau basqarmasynyŋ pärmenınsız eşteŋe aitpaitynyn alǧa tartty. Osy kezde Ata Zaŋǧa säikes jurnalistıŋ «Aqparatty izdestirudi jüzege asyruǧa, sūratuǧa, aluǧa jäne taratuǧa» qūqyly ekenın aityp, äreŋ degende pıkır beruge köndırdık. Sailaubek Aitmaǧanbetovtıŋ aituynşa, ministrlık ūsynyp otyrǧan ereje jedel järdem qyzmetıne tyŋ serpın beredı.

– Bız bırınşı, ekınşı jäne üşınşı sanattaǧy nauqastarǧa jedel baryp, qyzmet körsetemız. Al 4-sanatqa jatatyn azamattar sozylmaly nauqasqa şaldyqqan jandar bolyp esepteledı. Mäselen, bızge basy nemese ışı siiaqty jeŋıl-jelpı aurumen auyryp jatqan adamdar habarlasady. Osyndai nauqastarǧa köp uaqytymyz ketıp, al der kezınde kömek körsetıluı tiıs jandarǧa keşıgıp qalyp jatamyz. Ärine, bız sozylmaly nauqaspen auyratyn adamdar şaqyrsa, barmai qoimaimyz. Şyn mänısınde, olar özderı tırkelgen emhanada qaraluy kerek. Jalpy, ministrlıktıŋ osy erejesınen keiın bız naqty jūmystarmen ainalysatyn bolamyz, – deidı ol.

Densaulyq saqtau basqarmasy ǧana emes, bügınde kez kelgen mekemeden qandai da bır jauap alǧyŋyz kelse, «Basqarmadan rūqsat alyŋyz nemese hat jazyŋyz» dep aitady. Alaida keibır mäselege bailanysty basqarmadan rūqsat alyp, arnaiy hat jazyp otyruǧa uaqyt tapşy. Onyŋ üstıne bırneşe kün boiy hattyŋ jauabyn kütıp otyrǧanda, köterıp otyrǧan mäseleŋnıŋ maŋyzy joǧalyp ketedı. Ökınışke qarai, mūny basqarma basşylary men qūzyrly oryndar tüsınbei jür. Ūzyn sözdıŋ qysqasy, Aqparat qūraldary turaly zaŋnan basqarma basşysynyŋ auyzşa aitqan būiryǧy basym bolyp tūr…

Serık
JOLDASBAI