Elımızdegı jedel järdem mamandary būrynǧydai ärbır şaqyrtuǧa jyldam bara bermeidı. Jaŋa erejege säikes, därıgerler jaǧdaiy naşar nauqasqa bırınşı jetuı üşın özge şaqyrtulardan bas tartqan bolatyn. Osy özgerısterdı jūrtşylyq qalai qabyldauda?
Ükımettegı kezektı jiyndardyŋ bırınde ministr Eljan Bırtanov jaŋa ereje qabyldanǧannan keiın el tūrǧyndarynyŋ būrynǧyǧa qaraǧanda jedel järdem qyzmetın azyraq şaqyra bastaǧanyn mälım ettı. Söz arasynda ol «103» nömırıne habarlasyp, kömek sūraityndardyŋ sany damyǧan eldermen salystyrǧanda on ese köp bolatynyn aityp öttı. Sonyŋ saldarynan qysyltaiaŋ şaqtarda medisinalyq kölıkter bosamai qalatyn körınedı. Atalǧan erejege säikes medisinalyq qyzmet byltyrdan bastap tört deŋgeige bölıngen. Osy sanat boiynşa medisinalyq brigadanyŋ jetu uaqyty da belgılendı. Osyǧan deiın basynan dau arylmaǧan salanyŋ jūmysy qazır bırızdılıkke kele bastady.
– Olardyŋ bastapqy üşeuıne nauqastyŋ densaulyǧyna jäne ömırıne qauıp töndıretın jaǧdailar kırıp otyr. Al törtınşı sanatqa tūrǧyndar arasynda jiı kezdesetın sozylmaly aurulardyŋ dendeuı jatady. Osynyŋ nätijesınde bızdegı jaǧdai tūraqtala bastady. Medisinalyq kölıkterdıŋ de jūmysy bırtındep qalpyna kelıp jatyr. Būǧan qosa qoŋyrau şaluşylardyŋ da azaiǧanyn baiqadyq. Tūrǧyndar auyrǧan uaqytta telefon soqqannan görı auruhanaǧa baryp, emdelgendı jön köredı. Endıgı maqsat – halyqty emdeudıŋ sapasyn arttyru kerek. Būǧan qosa osy özgerıster boiynşa, törtınşı sanatqa engen pasientterge qyzmet körsetu mındettemelerı men tiıstı qarajat auruhanalarǧa berıldı, – dedı Eljan Bırtanov.
Aitpaqşy, «103» nömırıne habarlasqannan keiın qyzmetker nauqastyŋ deŋgeiıne bailanysty sol arada dereu tiıstı sanatqa toptastyrady. Sonymen qatar byltyr jiyndardyŋ bırınde Densaulyq saqtau vise-ministrı Läzzat Aqtaeva jaŋa mamandyq aşylyp jatqanyn habarlaǧan. Jaŋa mamandyq – jedel järdem körsetetın därıgerler. Olardyŋ mındetı – emhanalarda otyryp, jedel järdemmen kelıp tüsken nauqastarǧa şūǧyl kömek körsetu.
Tört sanat – tört türlı uaqyt
Densualyq saqtau ministrlıgı bekıtken erejege säikes, jedel järdem mamandary bırınşı sanattaǧy nauqastarǧa jyldam arada jetıp, alǧaşqy kömek körsetıp ülgeruı tiıs. Būl sanatqa ömırıne qauıp tönıp tūrǧan, naqtyraq aitqanda, aqyl-esın joǧaltqan, jürek pen tynys aluy toqtaǧan, keudenıŋ auyruy, auyr jaraqat alǧan, köp qan joǧaltqan, elektrojaraqat, denenıŋ basym bölıgın küiık nemese üsık şalǧan, qan qūsqan, ziiandy jändıkter şaǧyp alǧan nauqastar kıredı. «Abzal jandar» mūndai qauıptı jaǧdaiǧa tap bolǧan jandarǧa 10 minuttyŋ ışınde jetuı tiıs.
Ekınşı sanatqa toptastyrylǧan şaqyrtuǧa 15 minutta jetu «paryz» sanalady. Jürek qaǧysynyŋ būzyluy, tynys alu joldary būzylǧan, qyzu köterılgende denenıŋ börtuı, jüktı äielderdıŋ bas auruy sekıldı küige tap bolǧan jandar kıredı. Sol siiaqty, būl sanatqa dene qyzuy 38 gradustan asqan 3 jasqa deiıngı büldırşınderge jäne terrorlyq äreket bolǧan oryndarǧa jyldam jetu kerektıgı de qarastyrylǧan.
– Alǧaşqy sanatqa engen adamnyŋ ömırıne tıkelei qauıp tönıp tūrsa, odan keiıngı deŋgeige densaulyǧyna qauıp töndıretın sätter kıredı. Ekınşı sanattaǧy nauqastarǧa da şūǧyl kömek qajet, – dedı Respublikalyq sanitarlyq aviasiia ortalyǧynyŋ direktory Nūrjan Otarbaev.
Üşınşı sanatqa jaraqat alǧan, ış auruy, joǧary temperatura, aiaǧy auyr äieldıŋ auyruy, denenıŋ belgılı tūsynyŋ küiuı nemese üsıkke şalynuy sekıldı jaittar kıredı. Būl sanatqa engen şaqyrtu aldyŋǧy ekeuı sekıldı şūǧyl emes. Alaida «aq halattylar» 30 minut aralyǧynda kömek körsetıp ülgeruı tiıs. Bolmaǧan jaǧdaida syrqaty nemese jaraqaty asqynyp ketuı äbden mümkın.
Al soŋǧy sanattaǧy qoŋyrauǧa jetu üşın 1 saǧat uaqyt berıledı. Oǧan adamnyŋ ömırıne de, densaulyǧyna da qauıp töndırmeitın jaǧdailar kıredı. Iаǧni, denenıŋ azdap qyzuy, jeŋıl jaraqat, tamaqtan ulanu, jüktı äielderdıŋ qūsuy (12 aptaǧa deiın), as qorytu jüiesınıŋ būzyluy, kışı däretpen bırge qan şyǧu, bosanǧan nemese tüsık tastaǧannan keiıngı auyrsynu sekıldı jaittar kıredı. Sonymen qatar, soŋǧy sanattaǧy nauqasqa mekenjaiyna qarasty emhana mamandary kömek körsetedı.
– Mūnyŋ sebebı, auyrǧan saiyn jedel järdem arqyly emdelse, özıne qiyn. Būl jaǧdaida emhana därıgerlerı öz nauqastary turaly habardan beimälım bolady. Būlai jalǧasa beruı – orynsyz. Sol siiaqty medisinalyq järdem qyzmetınıŋ tapsyrmasy köbeiıp, jūmys kestesıne kerı äserı tiedı, – dedı Respublikalyq sanitarlyq aviasiia ortalyǧynyŋ direktory.
Sanatqa böludıŋ syry nede?
Ol söz arasynda nauqastardy mūndai topqa bölınuınıŋ de sebebın naqtylap tüsındırıp öttı. – Mäselen, şaqyrtudyŋ bırınde infarkt alǧany, al ekınşısınde denesın üsık nemese küiık şalǧany turaly habarlama tüsse, jedel järdem bırınşı kımge kömek körsetuge asyǧuy tiıs? Älbette, infarkt alǧan adamǧa bırınşı ūmtylady, – dedı Nūrjan Otarbaev.
Demek jedel järdem qyzmetınde jalǧyz kölık qalyp, alaida ekı türlı deŋgeidegı qoŋyrau tüsse, mamandar jaǧdaiy auyr pasientke bırınşı barady.
– Osyǧan deiın bızde şaqyrtudyŋ 6 sanaty bolatyn. Keŋes zamanynda da, täuelsızdık alǧannan keiıngı bertın uaqytta da osy jüiemen jūmys ıstep keldık. Qolaisyz jūmys kestesınen keiın medisinalyq kömek körsetudıŋ uaqyty şamadan tys sozylatyn. Tiısınşe bärıne ülgeru üşın qyzmet sapasyna da kerı äserın tigızbei qoimady. Täjıribege süiener bolsaq, şaqyrtulardy sanatqa bölu jüiesı bıraz elde bar. Mäselen, Türkiiada, Reseide 8 sanattan bolsa, AQŞ-tyŋ är aimaǧynda 6-9 sanatqa deiın qarastyrylǧan. Sanatqa böludıŋ negızgı sebebınıŋ mänısı ne degen sūraqqa kelsek, bız är şaqyrtuǧa bırdei ärı şūǧyl ūmtyla almaimyz. Bärıne der kezınde ülgeru mümkın emes. Eşbır memlekette oǧan jeterlık resurs joq, – dedı Nūrjan Otarbaev.
Elordadaǧy jurnalisterdıŋ qatysuymen ötken jiyndardyŋ bırınde jedel järdem qyzmetınıŋ jūmysy tolyǧymen tanystyrylǧan bolatyn. Dispetcher bölımınıŋ aldyna qoiylǧan ülken ekranda medisinalyq kölıkterdıŋ qai tūsta, qandai sanattaǧy pasientke ketıp bara jatqany körsetıledı. «103» qyzmetıne kelıp tüsken ärbır habarlama egjei-tegjeilı süzgıden ötıp, tiıstı deŋgeige toptastyrylǧan soŋ bos kölıktegı brigadalarǧa habar beredı.
Derekter ne deidı?
Jyl saiyn bızde şaqyrtu sany şamalap alǧanda 500 myŋǧa deiın artyp keledı. Būl – jedel järdem qyzmetınıŋ jūmysyn mejeden tys arttyryp, tiımdı paidalanbai kelgenınıŋ belgısı. Mäselen, Qazaqstanda 100 adamǧa şaqqanda 40 şaqyrtu tüsse, özge memleketterde 10 şaqyrtudan aspaityn körınedı. Atalǧan ortalyqtyŋ direktory basqa elderde bır brigadaǧa 7-8 şaqyrudan tüsse, bızde bır ǧana Astananyŋ özınde 23 şaqyrtudan keletının aityp öttı.
Sol siiaqty, Türkiianyŋ Ystanbūl qalasynda 15 mln adam tūrsa, jylyna 900 myŋ adam jedel järdem qyzmetıne jügınedı. Al Almatyda resmi türde 2 mln-ǧa juyq tūrǧyn bolsa, ambulance qyzmetıne habarlasatyndar sany Ystanbūlmen bırdei keletın körınedı. Būl aqparatty Almaty qalasy jedel järdem stansasynyŋ bas därıgerı Säbit Pazylov aitty.
Mälımetterge süiener bolsaq, 2016 jyly respublika boiynşa jedel järdem qyzmetıne 7 835 624 qoŋyrau tüsken bolsa, onyŋ 183 387-sı jalǧan habar bolypty. Sondai-aq jalpy şaqyrtudyŋ 30 paiyzy törtınşı deŋgeige jıkteledı eken.
Qazırgı uaqytta Astana qalasynyŋ Jedel medisinalyq järdem stansasynyŋ dispetcherlık qyzmetıne 2500-ge juyq ötınım tüsıp, onyŋ 1500-ge juyǧyna jedel järdem brigadalary qyzmet körsetedı. Al qalǧany telefon arqyly tüsındırıledı.
Bır aida – 106 şaqyrtu
Astanada da ambulance qyzmetıne jiı habarlasatyn tūrǧyndar joq emes. Mäselen, ötken jyly 86 jastaǧy keiuana «aqhalattylardy» bır aida 106 ret şaqyrypty. Qart kısı bolǧan soŋ därıgerler de köŋılın qaldyrmai, baryp tūrypty.
– Bız onyŋ mekenjaiyn jattap alǧanbyz. Är şaqyrtuyna bardyq. Sebebı ol keudesınıŋ jürek tūsy auyratynyn aityp şaǧymdanatyn. Oǧan qosa, sozylmaly aurulary da köp bolatyn. Barmai qalu – qauıptı. Keiuana qarttar üiıne ornalastyrylǧan soŋ ǧana mezgılsız habarlasuy toqtady, – dedı qalalyq jedel medisinalyq järdem stansasynyŋ aqparattyq-şūǧyl dispetcherlık bölımınıŋ basşysy Bota Sädethan.
Qoryta aitsaq, Astanadaǧy, sondai-aq jalpy elımızdegı jedel medisinalyq kömek jyl ötken saiyn tūraqtalyp keledı. Jaŋa erejege säikes, därıgerlerdıŋ qai uaqytta keletını de naqtylandy. Bırtındep qoǧam tarapynan da qoldau tauyp keledı. Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ būl özgerısı quanarlyq jaǧdai. Degenmen, ministrlık tarapy qala ışın ǧana emes, alys-jaqyn maŋaida ornalasqan eldı mekenderge de tiıstı deŋgeide, joǧaryda atalǧan tört sanat boiynşa der uaqytynda qyzmet körsetse, jūrtşylyqtyŋ ystyq yqylasyna bölener edı!
