Alǧaşqyda «Astanada avtobustar endı konduktorsyz jüredı» degende külgenımız ras. Qoǧamdyq kölıkterge bır emes, bırneşe apparatty qoiyp, şyǧyndanǧan Almaty täjıribesın oiladyq. Eldıŋ özdıgınen tölem jasaitynyna – el mädenietıne kümänmen qaradyq, «jürgızuşı bır mezgılde avtobus aidap, qosymşa jolauşylardyŋ tölem jasauyn qalai qadaǧalaidy?» dep te alaŋdadyq.
Qaupımız ainymai kelgenın körgende, jūmyssyz qalǧan konduktorlardy aiadyq ta, «tübı bärıbır qaitadan konduktorlar qyzmetıne oralamyz» dep ıştei «mysyqtıleu» boldyq. Bıraq bız qisyndy talap pen temırdei tärtıp būqara halyqtyŋ mädenietın ösıretının oilamaǧan ekenbız.
Qazır baiyptap qarasaq, köp avtobustar aldyŋǧy esıgınen jolauşylardy mıngızıp, ortaŋǧy jäne soŋǧy esıkten tüsıredı. Ainaldyrǧan bır ai ışınde būǧan el de üirene bastapty. Alǧaşqydai emes, jolauşylardyŋ denı avtobusqa mıne sala kartochkasyn validasiia jasap, jolaqysyn töleidı. Qolma-qol töleu tiımsız bolǧandyqtan, köpşılıktıŋ kartochkalyq tölemge müddelı türde ötıp jatqanyn da aŋǧaru qiyn emes. Mūnyŋ bärı, tüptep kelgende, bastamanyŋ igılıgın körsetıp otyr. Bırınşıden, jolaqydan qaltalaryna aqşa tüspeitın bolǧan soŋ, tūraqty jalaqyǧa jūmys ısteitın avtobus jürgızuşılerı būrynǧydai jolauşyǧa talasyp, jolda bır-bırımen jarysyp jürmeidı. Ekınşıden, jol jüruden tüsken kırıs basy bütın qala biudjetıne qūiylady. Üşınşıden, astanalyqtar «jolaqy töleŋız» dep aldyna kelıp tūratyn konduktorǧa emes, özınıŋ ar-ūiatyna baǧynyp, erıktı türde tölem jasaudy ädetke ainaldyrady eken.
Äleumettık zertteulerge süiensek, kez kelgen ortada sanasy biık, mädenietı joǧary adamdardyŋ yqpaly artsa, olar öresı tömen jekelegen tūlǧalardy öz ortasyna sıŋırıp alady. Al tärtıbı men zaŋdary «köŋılşek», qoǧamdyq ortaǧa ikemdele beretın elde būqaralyq mädeniet eldıŋ örkendeuıne jol bermeidı.
Kez kelgen jaqsy ıstıŋ erık-jıger salmai jüzege aspaityny da aqiqat. Tiımdı tärtıp ornatu, qoǧamǧa oryndy, dūrys talaptar qoia bılu, täjıribe körsetıp jürgendei, qoǧamdyq sanany, mädeniettı ösıruge aitarlyqtai yqpal etedı. Demek, elorda avtobustarynyŋ konduktorsyz jüruı – jolauşylardy konduktorǧa emes, öz ūiatyna baǧynuǧa, erkımen tölem jasauǧa üiretu joly. Būl astanalyq mentalitettıŋ şyŋdaluyna, elorda tūrǧyndary mädenietınıŋ ösuıne türtkı deuge bolady.
Öz basym aldaǧy bırer aidan keiın avtobus jürgızuşılerı «tölem jasaŋyzdar» dep aiǧailamai-aq jolauşylardyŋ bärı tegıs özdıgınen jolaqy tölep, jüzı jarqyrap tūratyn künge jetetınımızge senemın. Öitkenı jol aqysy – täŋır haqysy.
