Mädeniet

Jūbanovtyŋ köşesımen jürıp öt!



Artyna şoqtyǧy biık öner tuyndylary men ǧylymi eŋbekterden mol mūra qaldyrǧan bırtuar talant iesın ardaqtap, keiıngı ūrpaq jadynda mäŋgılık jaŋǧyrtudyŋ bır joly – onyŋ esımın köşe atauyna beru. Sondai qazaqtyŋ daryndy perzentterınıŋ bırı – Ahmet Jūbanov.

Qazaq önerı men mädenietınıŋ damuyna ölşeusız üles qosqan äigılı kompozitor esımı elge aian, önegelı ömır joly ūrpaqqa ülgı. Elordada Ahmet Jūbanov köşesı A.Puşkin köşesınen bastalyp, Jänıbek Tarhan, A.İmanov, ­Kenesary köşelerı men Abai daŋǧylyn qiyp ötedı. Ūzyndyǧy – 1927,6 metr. Būl köşede Qazaq ekonomika, qarjy jäne halyqaralyq sauda universitetı ornalasqan.
Ūlttyq muzykamyzdy zertteu­şı ǧalym, dirijer, akademik, professor, Qazaqstannyŋ halyq ärtısı Ahmet Quanūly – qazaqtyŋ zamanaui käsıbi muzykasynyŋ negızın qalauşylardyŋ bırı. Ol 1906 jyly 29 säuırde qazırgı Aqtöbe oblysynyŋ Mūǧaljar audany aumaǧyndaǧy Qosuaqtam şatqalynda düniege kelgen. Muzykalyq qabıletı erte baiqalyp, dombyra ūstaǧan Ahmettı ata-anasy 7 jasynda Urkachevskıdegı ekı jyldyq uchilişege oquǧa beredı. Osynda jürıp köptegen ūlttyq aspaptarda oinaudy, arab, parsy tılderın üirenedı. Kıtap, gazet oquǧa qūmar bolady. Ahmet 13 jasqa kelgende äkesı süzekten dünie salady. 1921 jyly aşarşylyqta üidegı maldyŋ bärı qyrylyp qalady. Söitıp ol erte bastan jūmys ısteuge mäjbür boldy. Hatşy, odan soŋ oqu üiınıŋ meŋgeruşısı bolyp qyzmet atqarady. Keiınnen Aqtöbede bır ailyq kurs oqyp kelıp, mektepte mūǧalım bolyp jūmys ıstedı. 1928 jyly N.Cherniuk degen skripkaşydan muzykalyq sauat aşady. 1929-32 jyldary Leningrad muzyka tehnikumynda skripka, Leningrad konservatoriiasynda goboi synyby boiynşa därıs alady. Sol jyldary alǧaş ret qazaq tılınde «Muzyka sauatynyŋ älıppesı» eŋbegın jazady. Sonymen qatar osy jyly jazda elge kelgen soŋ 50 şaqty än men küidı jazyp alady. Konservatoriiany merzımınen būryn bıtırgen ol öner zertteu institutynyŋ aspiranturasyna tüsedı. 1933 jyly Almatydaǧy jaŋadan aşylǧan muzykalyq drama tehnikumyna jūmysqa kıredı.
Onyŋ kompozitor retındegı şyǧarmaşylyǧy 1930 jyldardyŋ soŋynan bastalady. Sol uaqyttan bastap ol bır aktılı muzykalyq drama qoiylymdaryna äuen jaza bastaidy. «Qozy Körpeş – Baian sūlu», «İsatai – Mahambet» pesalarynyŋ, qazaqtyŋ tūŋǧyş kinosy «Amangeldı» filmınıŋ muzykasyn jazady. 1934 jyly dombyraşylar ansamblı negızınde Qazaq ūlttyq halyq aspaptar orkestrın ūiymdastyrady. 1935-45 jyldary Qazaq filarmoniiasynyŋ körkemdık jetekşısı ärı dirijerı bolady. 40-jyldardyŋ basynda «Moskva», «Qarlyǧaş», «Aq kögerşın», «Jastar änı» siiaqty tamaşa änder şyǧarady. Soǧys jyldarynda bırneşe aspaptarǧa arnalǧan kameralyq şyǧarmalar, orkestr oryndaityn tuyndylar jazady. Onyŋ ǧylymi eŋbekterınıŋ ışınde körkemdık jaǧynan asa qūndy sanalatyn eŋbekterıne «Ǧasyrlar pernesı», «Zamana būlbūldary» jäne «Qūrmanǧazy» kıtaptary jatady.
Kompozitordyŋ jeke ömırı turaly aitar bolsaq, ol bes balanyŋ äkesı atanyp, ūrpaqtaryna özınıŋ taŋǧajaiyp öner jolymen ülgı boldy. Ekı qyzy äke jolyn qusa, qalǧan bır qyz ben ekı ūly himiia salasyn taŋdady. Nemerelerınıŋ ışınde onyŋ jolyna tüsken Alan Börıbaev – qazırde eŋ tanymal ūrpaqtarynyŋ bırı. Ahmet Quanūly 62 jasynda Almatyda dünieden ötedı. Özı tūrǧan Qarasai batyr köşesındegı üiı keiın muzei bolyp özgertılgen.




Taǧyda

Raihan Rahmetova

«Astana aqşamy» gazetınıŋ şoluşysy

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button