Qazırgı künı elımızdıŋ barlyq qalasynda airyqşa az salmaqtaǧy närestelerge arnalǧan neonatologiialyq bölımşeler bar. Jaryq dünienıŋ esıgın jarty kelıge jeter-jetpestei bolyp aşatyn şaqalaqtar sonda ösıp, jetıledı. Aiy-künı tolmai tuǧan balanyŋ denesı jyludy dūrys saqtamaidy eken. Sondyqtan balaǧa jünnen toqylǧan kiım-keşek auadai qajet. Auruhana biudjetınen ondai būiymdarǧa qarjy qarastyrylmaidy. Kölemı barmaqtai şūlyq pen bas kiımderdı dükennen tabu da oŋai emes. Amal joq, därıgerler öz aqşasyna iırılgen jıp satyp alyp, qoly bos kısılerge tapsyrys beredı. Osy mäselege orai, 2012 jyly belgılı fotojurnalist Qarlyǧaş Nūrjanovanyŋ bastamasymen «28 ılmek» atty klub ömırge keldı. Ötken demalysta osy klubtyŋ müşelerımen kezdesıp, sauapty ısterıne kuä bolyp qaittyq.
Aldyn ala kelıskenımızdei, «Okean Art» ortalyǧynda bas qostyq. Barsaq, on şaqty qyz-kelınşek qyzyldy-jasyldy jıpterden kıp-kışkentai keudeşe, şūlyq, qalpaq toqyp otyr. Qūraq ūşa qarsy alǧan Qarlyǧaş az-kem tanystyqtan soŋ, osy jobalary jaily baiandap berdı:
– Üş jyl būryn «Voxpopuli» saityna Almatydaǧy №3 perzenthanadan fotoreportaj jasaǧanmyn. Sol kezde neonatolog Bektūrǧan Qarin mezgılınen erte tuǧan şaqalaqtardy qalai kütıp-baǧatynyn körsetken. Kenet közım inkubator-qoraptyŋ ışınde jatqan säbige tüstı. Salmaǧy – 700 gramm ǧana. Aiaǧyna kök şūlyq kigızıp qoiypty. Qanşa degenmen, jurnalispın ǧoi. Äuesım auyp, mynandai sterildı jerge älgı şūlyqtyŋ qaidan kelgenın sūradym. Söitsem, qaita mūndai toqyma zattar säbige paidaly eken. Şala tuǧandyqtan, olardyŋ ortalyq jüike jüiesı jöndı damymaǧan. Sonyŋ kesırınen, jylu almasu qyzmetı qalypty jūmys ıstemeidı. Jaŋaǧy toqyma kiımder dene temperaturasynyŋ tömendep ketpeuın qadaǧalap, böpenı toŋdyrmaidy. Därıgerdıŋ osy äŋgımesınen keiın erıktılerden qūralǧan kışıgırım top aşuǧa niettendım. Eŋ alǧaşqy kezdesude 35 jūp şūlyq toqyp, Astanadaǧy №1 perinataldy ortalyqqa jönelttık.
Qarlyǧaştyŋ sözınen keiın esıme ejelgı halyqtyq dästür tüstı. Şala tuǧan balany tymaqqa salyp, keregege ılıp qoiu sonau ata zamannan kele jatqan salt qoi. Demek, tabiǧi jün şaqalaqtyŋ tezırek et alyp, adam qataryna qosylyp ketuıne kädımgıdei kömektesetın bolyp tūr. Aitpaqşy, «28 ılmektıŋ» qyz-kelınşekterı būiymdy tek tabiǧi jünnen toqidy. Jalaŋaş denege kigızgende, terını tıtırkendırıp, yŋǧaisyzdyq tudyrmai ma dep te oilaisyŋ. Klubtyŋ belsendı müşelerınıŋ bırı – radiolog-därıger Latif Parfievtıŋ aituynşa, kerısınşe, balaǧa būl asa qajet. «Terı bes qabattan tūrady. Onda akson, dendrit sekıldı jüike talşyqtary bar. Olar ortalyq jüike jüiesımen bailanysty. Jünnen toqylǧan kiımdı kigızgende, bala jaisyzdyqty sezıp, qozǧala bastaidy. Al qozǧalys degenımız – ömır. Bala neǧūrlym köbırek qimyldaǧan saiyn soǧūrlym tezırek damidy. Jarty kelılık şaqalaqtar keide tynys aludy da «ūmytyp ketedı». Mıne, toqyma kiım onyŋ ūiyqtap ketpeuıne jol bermei, ömır süruıne yqpal jasaidy» deidı Latif.
Būrynyraq klub müşelerı kiım-keşektı tek beitarap tüsterden toqypty. Keiın därıgerler sary, qyzyl, jasyl siiaqty qanyq boiaulardyŋ bala psihikasyna paidaly ekenın aitqan soŋ, türlı tüstı būiym toquǧa köşken. Özderınıŋ qolynan şyqqan zattardyŋ kädege jaraǧanyn bılgen şaqta qanşalyqty sauapty ıs jasaǧandaryna közderı jetetının aitady. «Bır künı beitanys kelınşekten hat keldı. Bosanǧanda, säbiı 700 gramm ǧana bolypty. Ūiyqtap ketpeuın qadaǧalau kerek. Därıgerler oǧan bız toqyǧan qalpaqty kigızıptı. Sonyŋ arqasynda säbi köbırek qimyldap, tez jetılıptı. Osyndai alǧysty estıgende, şyn jüregımızben şattanamyz» deidı Qarlyǧaş.
Ökınışke qarai, klub müşelerı densaulyq saqtau ūiymdarymen resmi kelısımşartqa otyrmaǧandyqtan, toqyma kiımge mūqtaj säbilerdıŋ däl sanyn bılmeidı. Aldaǧy uaqytta ministrlıkpen ekıjaqty memorandumǧa qol qoiyp, jobanyŋ tiımdılıgın naqty körsetkıştermen anyqtaudy oilastyruda. «Toquǧa ümıt bıldırıp jatqan kısıler öte köp. Bız Halyqaralyq türme reformasymen serıktestık qūrǧanbyz. Bügınde Atyraudaǧy äielder koloniiasynda da «28 ılmek» kluby jūmys ısteidı. Ol jaqqa ekı aida bır baryp, 600-700 toqyma būiym alyp qaitamyn. Analar üiı, qarttar üiı tärızdı jerlerde de osy ısımızdı nasihattamaqpyz. Būǧan Aqtau, Atyrau, Aqtöbe, Qyzylorda, Taraz, Öskemen, Oral, Petropavl, Şymkent jäne Almaty qalalaryndaǧy klub filialdaryn qosyŋyz. İgı bastamamyzdy internet arqyly Qyrǧyzstan men Ukrainadaǧy müddeles azamattar da estıp, ol jaqtan da erıktıler klubyn aşqan» dep jymiiady Qarlyǧaş Nūrjanova.
Osy künge deiın elımızdıŋ är tükpırındegı klub müşelerı şamamen bes myŋdai kiım toqypty. Būl degenıŋız – bes myŋ säbidıŋ aiaq-qoly, jüregı jylyndy degen söz. Ömır syilauǧa qūştar qaiyrymdy jandardyŋ osynau tırlıgıne bereke bersın dep tıleiık.
P.S. Sızderdıŋ ärbırıŋız «28 ılmek» jobasynyŋ müşesı bola alasyzdar. Ol üşın klubtyŋ «Feisbuk» pen «İnstagram» jelılerındegı paraqşalaryna qosylyp, sonda jariialanatyn aqparattardy qarap jürseŋız bolǧany. Kezdesuge toqityn jıp pen bızıŋızdı ala baryŋyz. Jas ömırdı qūtqaru sızdıŋ de qolyŋyzdan keledı.
Botagöz MARATQYZY
