Mıne, Barys jyly da jylystap, tarihqa ainaldy. Tarihty tūlǧa jasaidy desek, sol tūlǧany tanu arqyly mol taǧylym alamyz. Osy oraida 2022 jylǧa mereitoiy säikes kelgen qai tarihi tūlǧany laiyqty deŋgeide ūlyqtadyq, qai tūlǧanyŋ «döŋgelek» datasy elenbei qaldy degen zaŋdy sūraq tuady. Tarqatyp körelık.
BAITŪRSYNŪLY MEN BAǦLANOVA
Barys jylynyŋ basty mereitoiy ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūlynyŋ 150 jyldyǧy men halqymyzdyŋ būlbūl änşısı, Qaz KSR jäne KSRO halyq ärtısı, Halyq qaharmany Roza Baǧlanovanyŋ 100 jyldyǧy boldy. Būl mereitoilar IýNESKO deŋgeiınde, iaǧni elımızde ǧana emes, şetelde de atalyp öttı.
Ūltymyzdyŋ tıl bılımı men ädebiettanuynyŋ negızın qalaǧan tarihi tūlǧa men ataqty änşınıŋ mereitoiyna Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev erekşe män berıp, tiıstı tapsyrmalar berdı. Ahmet Baitūrsynūlynyŋ 150 jyldyǧyn laiyqty deŋgeide atap ötu üşın Jarlyqqa qol qoidy. Almaty qalasyna jūmys sapary barysynda ūlt ūstazynyŋ muzei-üiıne baryp, eskertkışınıŋ aşylu saltanatyna qatysty.
– Jūrtyna paidasy tietın jūmystyŋ bärıne Ahaŋ üles qosqan. Tıptı bırqatar salany özı bastap bergen. Ol qazaqtyŋ töl älıpbiın jasady, alǧaşqy älıppemızdı qūrastyrdy. Sondai-aq oqulyq jazyp, tıl bılımınıŋ negızın qalady. «Qazaq» gazetın şyǧaryp, baspasözdıŋ damuyna jol aşty. Arada qanşa jyl ötse de, onyŋ ruhani mūrasy jūrtynyŋ igılıgıne jarap keledı. Sol sebeptı jūrtymyz ony «ūlt ūstazy» dep ardaqtaidy, – dedı sonda Memleket basşysy.
Bır atap öterlıgı, byltyrǧy jazda Astanadaǧy «Qalamgerler» alleiasynda bır ansambldı qūrap tūrǧan Älihan Bökeihan, Ahmet Baitūrsynūly jäne Mırjaqyp Dulatūly eskertkışı aşyldy. Qalalyq Qoǧamdyq keŋes müşelerınıŋ, ziialy qauymnyŋ bastamasymen bolaşaqta elordada ūlt ūstazynyŋ jeke eskertkışı boi köteredı. Bas qalanyŋ Mädeniet basqarmasy tiıstı konkurs jariialady. Būiyrsa, keler jyly ūlt ūstazy tūǧyrǧa qonady.
Sondai-aq Astanada «Ahmet Baitūrsynūly – Alaştyŋ ruhani kösemı» atty halyqaralyq konferensiia öttı. Elordanyŋ Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy «Ahaŋ jürıp ötken jolmenen…» atty ekspedisiia ūiymdastyrdy. Sonyŋ aiasynda belgılı ǧalymdar, ziialy qauym, jurnalister ūlt ūstazynyŋ tuǧan jerıne baryp qaitty. Al astanalyq velomarafonşy, jurnalist, audarmaşy Ernat Melsūly halyqaralyq veloşerudı Ahmet Baitūrsynūlynyŋ 150 jyldyǧyna arnady. Ol ūlt ūstazy tuǧan Torǧai topyraǧyndaǧy Sarytübekten attanyp, elımızdıŋ batys öŋırın, Gruziia memleketın basyp ötıp, veloşerudı Türkiiada aiaqtady. 55 künde 5555 şaqyrymdy eŋserdı.
Negızgı toi Torǧaida öttı. Sonyŋ aiasynda Ahmet Baitūrsynūly men Mırjaqyp Dulatūlynyŋ eskertkışı aşyldy. Qos arystyŋ muzeiı tolyq jaŋǧyrtyldy. Sarytübekte kesenesı tūrǧyzyldy. Qostanai qalasyndaǧy äuejaiǧa Baitūrsynūlynyŋ aty berıldı. 12 tomdyq şyǧarmalar jinaǧy şyǧarylyp, taŋdamaly eŋbekterı 4 tılde jaryq kördı.
Al ūlt ūstazynyŋ mereitoiy halyqaralyq deŋgeide IýNESKO ştab-päterı ornalasqan Parijde, TÜRKSOI ūiymynyŋ atsalysuymen Türkiiada, taǧy bırqatar şetelde atalyp öttı. Ankara qalasynda Ahmet Baitūrsynūly saiabaǧy men eskertkışı aşyldy.
Erekşe atap öterlıgı, Ahmettıŋ tuǧan künı – 5 qyrküiekte elımızde Qazaqstan halqy tılderı künı atalyp ötedı. Sondyqtan ūlt ūstazyn ūlyqtau bır jylmen şektelmeidı dep oilaimyz. Solai boluy da kerek.
«Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymy – Roza Baǧlanovanyŋ atynda. Osy öner ūjymy būlbūl änşını jyl boiy ūlyqtady. Mereitoiyna arnalǧan aptalyq pen körmenı ūiymdastyrdy. Giperrealistık müsının jasatty. «Astana Musical» teatry «Roza Baǧlanova» atty miuzikl, «Habar» telearnasy «Būlbūl» telehikaiasyn tüsırdı. Almatyda eskertkışı boi köterdı. Astanada Roza Baǧlanova atyndaǧy halyqaralyq vokalister baiqauy öttı. Elordadaǧy №2 balalar muzyka mektebıne aty berıldı. Ataqty änşı Parij ben Mäskeu qalalarynda da ūlyqtaldy.
ALMATY MEN ASTANA NEGE ELEMEDI?
HH ǧasyr basynda «Aiqap» jurnalyn şyǧaryp, qazaq jurnalistikasynyŋ qalyptasuyna ülken üles qosqan aqyn, audarmaşy, aǧartuşy Mūhamedjan Seralinnıŋ 150 jyldyǧy biyl eleusız öttı. Qostanai oblysy Qarabalyq audanynda atalyp öttı demeseŋızder, Astana men Almatyda qazaq jurnalistikasy atasynyŋ bır jarym ǧasyrlyq mereitoiyna arnalǧan auyz toltyryp aitarlyqtai şaralar turaly estımedık.
Zaŋǧar jazuşy Mūhtar Äuezovtıŋ 125 jyldyǧy da jetımnıŋ toiyndai öttı desek bolady. Mūhamedjan Seralin siiaqty, ony da özı tuǧan Semeiımen şektep tastadyq. Sonyŋ ışınde sol qalada boi kötergen, aşyluyna Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev arnaiy qatysqan Mūhtar men onyŋ şäkırtı Qaiym Mūhamedhanov eskertkışın ǧana erekşe atap ötuge bolady. Osy oraida bır top ziialy qauym «Astana aqşamy» gazetı arqyly elordada klassik qalamgerdıŋ eskertkışın tūrǧyzu bastamasyn kötergen edı. Ol da eleusız qalǧan siiaqty…
Jyl basyndaǧy Barys jylynyŋ mereitoilary jaiynda jazǧan maqalamyzda «Elenuı tiıs bi men batyrlar» taqyrypşasyn qoiǧanbyz. Sondaǧy Qaz dauysty Qazybek bidıŋ 355 jyldyǧy, qazaqtyŋ soŋǧy hany Kenesary Qasymūly men onyŋ bas batyrlarynyŋ bırı Aqjoltai Aǧybai batyrdyŋ, ataqty aqyn Dulat Babataiūlynyŋ 220 jyldyǧy da elenbedı.
Roza Baǧlanovamen qatar ekı märte Keŋes Odaǧynyŋ Batyry Talǧat Bigeldinovtıŋ, Ūly Otan soǧysynda asqan erlık körsetken qyzdarymyz – Keŋes Odaǧynyŋ Batyry Mänşük Mämetova men Halyq qaharmany Hiuaz Dospanovanyŋ, aqyn-jazuşylar Syrbai Mäulenovtıŋ, Safuan Şäimerdenovtıŋ, Äzılhan Nūrşaiyqovtyŋ, Sadyqbek Adambekovtıŋ, memleket qairatkerı Asanbai Asqarovtyŋ, Qaz KSR halyq ärtısterı Baiǧali Dosymjanov pen Şolpan Jandarbekovanyŋ, kinorejisser Mäjit Begalinnıŋ ǧasyrlyq mereitoiy da Barys jylyna döp keldı. Osy tızımdegı tarihi tūlǧalardyŋ keibırın sol aimaqtyq deŋgeide ǧana ūlyqtadyq, Astana men Almatyda sanauly ǧana şaralar öttı. Keibırınıŋ mereitoiy eleusız qaldy.
ELORDADAǦY KÖŞELER MEN ESKERTKIŞ-TAQTALAR
Sonyŋ ışınde elordada Safuan Şäimerdenov pen Äzılhan Nūrşaiyqovtyŋ atyna biyl köşe berılgenın, qaladaǧy Mänşük Mämetova atyndaǧy būrynǧy köşe qysqa bolǧandyqtan, Esıl audanyndaǧy E-12 jobalyq köşege batyr qyzymyzdyŋ köşesı köşırılgenın atap ötuge bolady. Şolpan Jandarbekovanyŋ atyna da köşe berılıp, drama teatrlarynyŋ HHVIII respublikalyq teatr festivalı onyŋ 100 jyldyq mereitoiy aiasynda öttı, «Şolpan-jūldyz» kıtaby jaryq kördı.
Akademik Serık Qirabaevtyŋ tuǧanyna biyl 95 jyl toldy. Byltyr ǧana dünieden ötken ǧalymnyŋ eskertkış-taqtasy Almaty men Astanada tūrǧan üilerıne ornatyldy.
Biyl tuǧanyna 90 jyl tolǧan memleket qairatkerı, «jezkiık» aqyn Käkımbek Salyqovtyŋ mereitoiy Astana men Almatyda laiyqty atalyp öttı. Astanada tūrǧan üiıne eskertkış-taqta ornatylyp, «Astana» konsert zalynda eske alu keşı öttı. Al Almatyda köşesı aşylyp, tiıstı şaralarmen jalǧasty. «Elorda Aqparat» JŞS ūiymdastyrǧan «Täuelsızdık jäne elorda» müşäirasynda aqyn atyndaǧy arnaiy jülde taǧaiyndaldy.
Elordadaǧy Memlekettık akademiialyq filarmoniia men Qaraǧandydaǧy simfoniialyq orkestr – körnektı kompozitor, KSRO halyq ärtısı, Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı Erkeǧali Rahmadievtıŋ atynda. Osy öner ūjymdary kompozitordyŋ 90 jyldyǧyna arnap şaralar ūiymdastyrdy.
Şyndyqtyŋ şyraqşysyna ainalǧan Qazaqstannyŋ halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Şerhan Mūrtazanyŋ 90 jyldyǧy Taraz töŋıregımen şekteldı. Oblys ortalyǧynda qalamymen de, ötkır tılımen de, qazaq jurnalistikasyna bır top talantty şäkırt äkelgen qalamgerdıŋ eskertkışı aşyldy.
KSRO halyq ärtısı, KSRO jäne Qaz KSR Memlekettık syilyqtarynyŋ laureaty, Halyq qaharmany Äzırbaijan Mämbetovtıŋ tuǧanyna biyl 90 jyl toldy. Astana äkımdıgı ūiymdastyrǧan «TeatrAll» II halyqaralyq teatr festivalı onyŋ mereitoiyna arnaldy.
Jazuşy, etnograf-ǧalym, professor, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Aqseleu Seidımbektıŋ 80 jyldyǧyna orai tuǧan jerı Ūlytau oblysy Jaŋaarqa audanynda toi öttı. Būl toi qalamger-ǧalymnyŋ sūryqsyz eskertkışımen este qaldy. Artynşa eskertkış būzylyp, auystyrylatyn boldy. Al Astanada Aqseleu Slanūly ömırınıŋ soŋǧy jyldary qyzmet ıstegen L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı konferensiia, «Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymy «Däuren-ai» konsertın ötkızdı. Elordada Aqseleu atyna bır köşe berıldı. 80 jyldyǧy osy jylǧa döp kelgen körnektı jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı Dükenbai Dosjan aty da köşe ielendı.
Törımızge kelgen 2023 jyly da tarihi tūlǧalardyŋ mereitoiy az emes. Aitpaǧymyz, olardy ūlyqtauǧa qatysty olqylyqtar qaitalanbasa eken…
