كەشە ەلورداداعى تاۋەلسىزدىك سارايىندا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VII سەزى باستالدى. ەكى كۇنگە سوزىلاتىن حالىقارالىق جيىندا الەمنىڭ 50 ەلىنەن كەلگەن ءدىن (يسلام, حريستيان, بۋدديزم, يۋدايزم, يندۋيزم, داوسيزم, سينتويزم جانە ت.ب.) كوشباسشىلارى جاھاندىق قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىككە قاتىستى ەڭ ءتۇيتكىلدى ماسەلەلەردى ديالوگ الاڭىندا تالقىلادى.
مارتەبەلى مەيمانداردىڭ اراسىندا ريم پاپاسى فرانتسيسك, ءال-ازحاردىڭ جوعارعى يمامى, شەيح احمەد ات-تايەب, يەرۋساليم پاتريارحى III تەوفيل, اشكەنازدىڭ باس ءراۆۆينى داۆيد لاۋ, ءيزرايلدىڭ باس سەفارد ءراۆۆينى يتسحاك يوسيف جانە باسقالارى بار. كەشە سەزد «پاندەميادان كەيىنگى كەزەڭدەگى ادامزاتتىڭ رۋحاني جانە الەۋمەتتىك دامۋىنداعى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ ءرولى» دەگەن تاقىرىپتاعى پلەنارلىق وتىرىسپەن اشىلدى. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VII سەزى دۇعا جاساۋ ءۇشىن ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىكتەن باستالدى.
قايشىلىقتاردى كۇشپەن, قورقىتۋمەن شەشە المايمىز!
الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VII سەزى دۇعا جاساۋ ءۇشىن ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىكتەن باستالدى. ودان كەيىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ پلەنارلىق وتىرىستى اشىپ, قازاقستان ءۇشىن الەمنىڭ ەڭ قۇرمەتتى رۋحاني كوشباسشىلارىن بىرگە جيناپ, ديالوگ ورناتۋ ۇلكەن قۇرمەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت ۆاتيكان مەن كاتوليك شىركەۋىنىڭ باسشىسى ريم پاپاسى فرانتسيسككە, ەڭ كونە ءال-ازھار يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جوعارعى يمامى شەيح احماد ات-تايەبكە, ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ وكىلدەرىنە, ءيزرايلدىڭ باس اشكەناز ءراۆۆينى داۆيد لاۋعا, ءيزرايلدىڭ باس سەفارد ءراۆۆينى يتسحاك يوسيفكە جانە فورۋمنىڭ بارلىق قاتىسۋشىسىنا ءوزىنىڭ ءىلتيپاتىن ءبىلدىردى.
«ءبىزدىڭ شاقىرۋىمىزدى قابىل الىپ, قازاقستانعا كەلگەندەرىڭىز ءۇشىن بارىڭىزگە العىس ايتامىن. بۇل بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋعا جانە وركەنيەتارالىق ديالوگتى نىعايتۋعا ءبارىمىزدىڭ مۇددەلى ەكەنىمىزدى كورسەتەدى. وزگەرىسكە تولى ءارى بەلگىسىزدىك بەلەڭ العان قازىرگى زاماندا بۇگىنگى باسقوسۋدىڭ ايرىقشا ءمانى بار. ءبىزدىڭ سەزد وركەنيەتارالىق ديالوگ ورناتاتىن جاھاندىق دەڭگەيدەگى القالى جيىنعا اينالدى. بۇل فورۋمدى وتكىزۋگە قازاقستاننىڭ باستاماشىلىق ەتۋى بەكەر ەمەس. سەبەبى قازاق جەرى عاسىرلار بويى باتىس پەن شىعىستىڭ اراسىنداعى كوپىر بولىپ كەلەدى. وسىندا, ياعني ۇلى دالا تورىندە نەبىر الىپ كوشپەلى يمپەريالار ءومىر سۇرگەن. ءدىني ۇستامدىلىق – ولاردىڭ بارىنە ورتاق سيپات» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت قازاقستان حالقىنىڭ ءتۇرلى وركەنيەتتەر مەن دىندەردىڭ ءداستۇرىن, توزىمدىلىك پەن اشىقتىق قاسيەتتەرىن قابىلداعانىنا جۇرتتىڭ نازارىن اۋداردى. سوندىقتان «بىرلىگىمىز – ارالۋاندىقتا» قاعيداتى ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ۇستانىمىنا اينالدى. «قازىرگى ۋاقىتتا 100-دەن استام ەتنوس قازاقستاندا ءوزارا تۇسىنىستىك پەن كەلىسىم جاعدايىندا ءومىر سۇرەدى. 18 كونفەسسيانىڭ 4 مىڭعا جۋىق ءدىني بىرلەستىگى ەركىن جۇمىس ىستەپ جاتىر. مۇنى ءبىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعىمىز ءارى مىزعىماس باسىمدىعىمىز دەپ سانايمىز. سەزدىڭ وتكىزىلۋى – ەلىمىز بەن بۇكىل الەمدە ديالوگ پەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدى كوزدەيتىن قازاقستان ساياساتىنىڭ ماڭىزدى باعىتى. بۇعان دەيىنگى فورۋمداردا قابىلدانعان دەكلاراتسيالاردا قانداي يدەيالاردىڭ اتىن جامىلعانىنا قاراماستان راديكاليزم, زورلىق-زومبىلىق پەن قاقتىعىستار ءاردايىم سىنعا الىندى. قازىرگى كۇردەلى جاعدايدا ءدىني كوشباسشىلاردىڭ ءبىر ۇستەل باسىنا وتىرىپ, كەز كەلگەن قايشىلىقتى ەڭسەرەتىن ىزگى امالدىڭ ۇلگىسىن كۇللى الەمگە كورسەتۋى اسا ماڭىزدى. مەنىڭ ويىمشا, ءبىزدىڭ سەزدىڭ باستى ميسسياسى مەن ەرەكشەلىگى وسىندا» دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى ىندەتتىڭ تارالۋى ەكونوميكا, ساياسات, الەۋمەتتىك قاتىناستار سياقتى ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنا قاتتى ىقپالىن تيگىزدى دەپ سانايدى. كارانتيندىك شارالار تاۋار تاسىمالداۋ جولدارى مەن قىزمەت كورسەتۋ, تۋريزم, كولىك جانە باسقا دا سالالارعا كەرى اسەرىن تيگىزدى. داعدارىسقا قارسى مەملەكەتتىك شىعىنداردىڭ ارتۋى ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋىن تەجەدى, بىراق جاھاندىق ينفلياتسيانىڭ وسۋىنە ىقپال ەتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا, ءىرى دەرجاۆالار اراسىندا گەوساياسي قايشىلىقتار كۇشەيىپ, الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە شيەلەنىستەر ۇدەي ءتۇستى. «قىرعي-قاباق جانە ءوزارا سەنىمسىزدىك جاعدايى حالىقارالىق قاتىناسقا قايتا ورالىپ جاتىر. زاماناۋي سىن-قاتەرلەرگە نەنى قارسى قويۋعا بولادى؟ تاريحتىڭ بۇعان ءبىر عانا جاۋابى بار. ول – ىزگى نيەت, ديالوگ جانە ورتاق كۇش-جىگەر. تابىسقا جەتۋدىڭ باسقا كەپىلى جوق. قازاقستان كەز كەلگەن داۋلى ماسەلەنى بۇۇ جارعىسىنا سايكەس تەك قانا كەلىسسوز ۇستەلى ارقىلى شەشۋدى ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. تۋىنداعان قايشىلىقتاردى كۇشپەن, قورقىتۋمەن نەمەسە سانكتسيالارمەن رەتتەۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىنە سەنىمدىمىز. مۇنداي ساتتەردە گۋمانيستىك يدەالدارعا جۇگىنۋ اسا ماڭىزدى. ولاردىڭ باستى قاينار كوزى ءداستۇرلى دىندەر ەكەنى داۋسىز» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت جاڭا جۇيەنىڭ قاۋىپسىزدىگى ادام ءومىرىنىڭ ءابسوليۋتتى قۇندىلىعى, ءبىر-ءبىرىنىڭ مۇددەلەرىن قۇرمەتتەۋ, ءوزارا كومەك, اشىقتىق, تەڭدىك جانە ادىلدىك سياقتى قاعيداتتاردان قۇرىلادى دەپ سانايدى. بۇل ماسەلەدە ادامگەرشىلىك بەدەل مەن رۋحاني كوشباسشىلاردىڭ ءسوزى وتە ماڭىزدى. قاسىم-جومارت توقاەۆ سەزد قاتىسۋشىلارىنا ارناعان سوزىندە قازاقستان دامۋدىڭ كونسترۋكتيۆتى ماسەلەسىن وڭىرلىك جانە جاھاندىق دەڭگەيدە جان-جاقتى ىلگەرىلەتۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوساتىنىن ايتتى. ال ەلىمىزدىڭ ىشكى ماسەلەسىندە بىرلىك, ىنتىماق جانە ءتيىمدى ديالوگ نەگىزگى باسىمدىق سانالادى. بۇگىندە ەلىمىز اۋقىمدى رەفورمالار باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرىپ, ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋعا كىرىستى. «ءبىزدىڭ جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىمىز جالپىۇلتتىق تابىستى ءادىل بولۋگە جانە بارلىق ازاماتتىڭ ءال-اۋقاتىن تەڭدەي ارتتىرۋعا باعىتتالعان. ءبىز حالىقارالىق ساۋدا مەن ينۆەستيتسيالىق سەرىكتەستىكتى تەرەڭدەتۋدى قولدايمىز. ەنەرگەتيكا جانە ءوندىرۋشى سالالاردا ەكولوگيالىق تالاپتاردى دايەكتى تۇردە كۇشەيتىپ, بالاما قۋات كوزدەرىن پايدالانۋ ءىسىن كەڭەيتىپ كەلەمىز» دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ جاھاندىق ۇدەرىستەگى ءدىن مەن رۋحاني كوشباسشىلاردىڭ ءرولىن قايتا زەردەلەۋگە باعىتتالعان بىرقاتار تەزيستى تالقىلاۋعا ۇسىندى. «ءبىز مادەنيەتكە, ەكونوميكا مەن قوعامعا قاتىستى تەوريالىق تۇجىرىمدار مەن پراكتيكالىق ادىستەردى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋىمىز كەرەك. وركەنيەتتىڭ شىنايى بولمىسى مەن ءمانىن ساقتاۋ ءۇشىن قوعامنىڭ بارلىق سالاسىنا اۋقىمدى رەفورمالار قاجەت» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ پىكىرىنشە, رۋحاني كوشباسشىلاردىڭ كۇش-جىگەرىن جۇمىلدىرۋى جانە ديالوگى بۇكىل ادامزاتقا قازىرگى تەكەتىرەستەردەن شىعۋ جولىن كورسەتەدى. «وسىنداي اۋقىمدى ديالوگ تاجىريبەسى رۋحاني كوشباسشىلارعا ءتۇرلى بىتىمگەرلىك باستامالاردى بەلسەندى كوتەرۋگە قۇقىق بەرەدى. بۇل الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بولىپ جاتقان «قاقتىعىس وشاقتارىنداعى» اسكەري قيمىلدار مەن ادامداردىڭ زارداپ شەگۋىن توقتاتۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. دىندەر باسشىلارى – ادامزاتتىڭ ار-وجدانىن ساقتاۋشىلار. سوندىقتان ءوزارا سەنىمگە, قايىرىمدىلىق پەن بەيبىتشىلىككە باستايتىن جولدى سىزدەر عانا نۇسقايسىزدار. قازىر ادامزات بۇرىن-سوڭدى بولماعان جاسامپاز ءىس-ارەكەتكە مۇقتاج. حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جاڭا جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بارىمىزگە بەيبىتشىلىك جولىنداعى جاڭا جاھاندىق ءىس-ارەكەت كەرەك. بۇل ماسەلەدە رۋحاني كوشباسشىلاردىڭ ءرولى اسا زور دەپ سانايمىن» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى گۋمانيزم يدەالدارى مەن بەرىك رۋحاني قۇندىلىقتاردى ىلگەرىلەتۋگە شاقىردى. ونىڭ ايتۋىنشا, جاڭا تەحنولوگيالار ادام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ جاتىر. پاندەميا بۇل ۇدەرىستى جىلدامداتىپ, كۇشەيتە ءتۇستى. تسيفرلىق كوممۋنيكاتسيالار, ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك جەلىلەر بۇكىل جەر شارىنداعى ادامدار اراسىنداعى شەكارانى بۇزىپ, ماڭىزدى ءرول اتقارادى. «ءبىز تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ اسەرىمەن قوعامنىڭ بولشەكتەنىپ, كوزقاراستار قايشىلىعى كۇشەيە باستاعانىن بايقاپ وتىرمىز. ۆيرتۋالدى الەم كوپتەگەن ادام ءۇشىن شىنايى الەمنىڭ ورنىن الماستىرا باستادى. سوندىقتان جاڭا تسيفرلىق زاماندا رۋحاني قۇندىلىقتار مەن ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر تۋرالى ماسەلەنى قايتا كۇن تارتىبىنە قويۋ كەرەك. جاس ۇرپاققا جۇيەسىز بەرىلەتىن ءىلىم مەن ءبىلىم ادامزاتتى جالپى دامۋ مەن جاقسىلىققا اپارمايدى. ءدىن بارلىق كەزەڭدە ءوزىنىڭ نەگىزگى تاربيە بەرۋ قىزمەتىن اتقاردى. قۇران, ءىنجىل, تاۋرات جانە باسقا دا قاسيەتتى كىتاپتار گۋمانيزم, جاناشىرلىق جانە مەيىرىمدىلىك يدەيالارىنا تولى. ولار اگرەسسيانى جاقتامايدى, راديكاليزمدى قابىلدامايدى, زورلىق-زومبىلىقتى ايىپتايدى, تولەرانتتىلىق پەن ۇستامدىلىققا شاقىرادى. قازىرگى زاماندا دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ جوعارى ميسسياسى – ادامدارعا وسى ماڭىزدى اقيقاتتى جەتكىزۋ» دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
اپاتتار ادامنىڭ وزىمشىلدىگىنەن بولىپ وتىر
سەزدە ءسوز تىزگىنىن العان ءال-ازھار يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جوعارعى يمامى احماد ات-تايەب ادامزاتتى جاھانداعى اپاتتاردىڭ سەبەبى تۋرالى ويلانۋعا ۇندەدى. «الەمدە ىندەتتىڭ قورقىنىشتارىن قالپىنا كەلتىرۋگە ۋاقىت بولمادى. ويتكەنى باسقا پاندەميالار مەن اپاتتار قاپتاپ كەتتى. بۇل تابيعي, ساياسي جانە «ەكونوميكالىق» اپاتتاردى ادام وزىمشىلدىگىنىڭ كەسىرىنەن ءوز قولىمەن جاساپ الدى. ول اپاتتار ادامداردى تەڭسەلتىپ تاستادى. قاسيەتتى قۇراندا بۇل ەكى قۇبىلىس پەن ولاردىڭ سالدارى تۋرالى وسىدان شامامەن 15 عاسىر بۇرىن ايتىلعان. قاسيەتتى كىتاپتا ادامنىڭ جەر بەتىندەگى ىستەردىڭ بارىنە كيلىگۋى تۋرالى ايتىلعان» دەدى ول.
ءدىن كوشباسشىسى بۇل سوزىنە مىسال دا كەلتىردى. «ءبىزدىڭ ويىمىزشا, ادامزات جاھاندىق جىلىنۋ, ورمان ورتتەرى, قالالاردى سۋ باسۋ جانە سەل ءجۇرۋ قاۋپى, كەيبىر وزەندەردىڭ تارتىلۋى, كوپتەگەن ءتىرى تىرشىلىك يەلەرىنىڭ قىرىلۋى سياقتى تابيعات پەن كليماتتىڭ كۇتپەگەن وزگەرىستەرىنەن قورقىنىش پەن ۇرەي سەزىنىپ جاتقانىن كوزىمىز كورىپ وتىر. بۇل اپاتتاردى ادام ءوزىنىڭ پيعىلىنان, سالعىرتتىعى جانە باسقالارعا نەمقۇرايلى قاراۋىنان تۋىنداتقانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك» دەدى يمام.
قارۋ-جاراققا ەمەس, بىلىمگە اقشا سالايىق!
القالى جيىندا ءسوز العان ريم پاپاسى فرانتسيسك ۇلى ابايدىڭ سوزدەرىنەن مىسال كەلتىرە وتىرىپ, ءوزىنىڭ نەگىزگى وي-تۇجىرىمدارىن الەمنىڭ حالقىنا جولدادى. «كەشە دومبىرانى قولىما الدىم. بۇگىن وسىناۋ مۋزىكالىق اسپاپتى وسى جەردىڭ ەڭ اتاقتى اقىنى – قازىرگى ادەبيەتتىڭ اتاسى, سازگەر ابايدىڭ ۇنىمەن ۇندەستىرگىم كەلەدى. ول وزىنەن كەيىن دىنمەن سۋسىنداعان مول شىعارما قالدىردى. ول شىعارمالارىندا وسى حالىقتىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىن – ۇيلەسىمدى دانالىقتى سيپاتتايدى. ول دانالىق بەيبىتشىلىكتى قالاپ, سوعان ۇمتىلادى. ارلى ادامنىڭ دانالىعىن اباي كورسەتىپ كەتكەن تۇلعا. ءبىز ءارتۇرلى تاجىريبەنى سىڭىرۋگە, قابىلداۋعا دايىنبىز. اباي ءبىزدىڭ الدىمىزدا: «ءومىردىڭ ءمانى نەدە؟» دەگەن سۇراق قويادى. تەرەڭدىككە ۇمتىلۋ ما دەپ سۇرايدى» دەدى پونتيفيك.
ريم پاپاسى ءوز سوزىندە ادامدار ومىرگە دۇنيەدەگى قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن عانا ەمەس, رۋحاني بايلىقتى تابۋ ءۇشىن دە كەلگەنىن ەسكە سالدى. «ءبىز ەڭ ماڭىزدى سۇراققا جاۋاپ تابۋىمىز كەرەك. ءبىز رۋحانياتتى ناسيحاتتاۋعا ءتيىسپىز. اباي ايتقانداي, «جىلى جۇرەك, نۇرلى اقىلدى» ساقتاۋىمىز كەرەك» دەدى ول. كاتوليكتەردىڭ كوسەمى بىرنەشە ماسەلەنى كوتەرىپ, سونىڭ ىشىندە پاندەميا مەن قازىرگى سوعىستاردى سىنادى. «اباي كەزىندە ءوز شىعارماسىندا اش قالعاندار انىق ەسىن ساقتاي الا ما, وقۋعا دەگەن جىگەرىن ساقتاي الا ما دەگەندى ايتتى. تەڭسىزدىك پەن ادىلەتسىزدىك سالتانات قۇرىپ تۇرعاندا تەرروريزمدى توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس. كەيىنگى ون جىلدىقتاردا ءدىني باسشىلاردىڭ نەگىزگى كەزدەگى اڭگىمەسى دە – وسى. بۇگىنگى كۇنى دە سوعىس, ءۇمىتسىز شايقاستار بولىپ جاتىر. ءبىر ەل ەكىنشى ەلگە قول ۇشىن سوزا الماي وتىر. اباي زۇلىمدىققا جول بەرگەن ادام قۇدايدىڭ سۇيگەن قۇلى ەمەس ەكەنىن اتاپ وتەدى. ءبارىمىز دە زۇلىمدىقتان ادا بولۋىمىز كەرەك. اباي وقۋدى تاستاعان ادام قۇدايدىڭ نازارىنان تىس قالعانىن دا مەڭزەيدى. قارۋ-جاراققا ەمەس, قاراجاتتى بىلىمگە سالايىق» دەدى ريم پاپاسى.
فرانتسيسك كەدەيلىكتىڭ كەسىرىنەن ءارتۇرلى ىندەتتەر تاراپ, دۇنيە ءجۇزىنىڭ حالقى قاسىرەت شەگىپ جاتقانىنا توقتالدى. «بارلىعىنا, اسىرەسە, قامقورلىقسىز قالعاندار مەن مۇمكىندىگى جوق ادامدارعا جاقىن بولايىق. قوعامنىڭ ەڭ ءالسىز جانە كەدەي توپتارىنا, ءۇنسىز ازاپ شەگىپ جاتقان جاندارعا نازار اۋدارايىق. كەدەيلىكتىڭ كەسىرىنەن ءتۇرلى ىندەتتەر مەن باسقا دا قاسىرەتتەر تاراپ جاتىر.قازىرگى كەزدە ەڭ ۇلكەن سىن-قاتەر فاكتورى رەتىندە ءالى دە كەدەيلىك بولىپ تۇر. كەدەيلىك پەن جانجالدىق سالدارى زورلىق-زومبىلىق پەن ساراڭدىققا اكەلەدى. تەڭسىزدىك پەن ادىلەتسىزدىككە توسقاۋىل قويماساق, COVID-تەن دە جامان ۆيرۋستاردى, ياعني وشپەندىلىكتى, زورلىق-زومبىلىقتى, تەرروريزمدى توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل ءوز كەزەگىندە ءبىزدى پلانەتارلىق اۋقىمداعى ەكىنشى پروبلەماعا اكەلەدى, وسى ماسەلە ەرەكشە تۇردە دىندارلارعا قاتىستى بولىپ تۇر» دەدى ريم پاپاسى. وسى ورايدا پونتيفيك ءدىن كوشباسشىلارى الەمدە شەشىلمەي جاتقان قاقتىعىستاردى دوعارۋ ءۇشىن سابىرعا شاقىرىپ, ءوز ۇلەسىن قوسۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى.
ول سونداي-اق, ۇزاق ۋاقىت بويى دىنگە كۇدىك تۋدىرعان قاۋەسەتتەردى ىسىرىپ قوياتىن ۋاقىت جەتكەنىن ايتتى. «الەم بىزدەن رۋحاني تازالىقتى, سانانىڭ تازالىعىن كۇتەدى. بۇل تۇرعىدا شىنايى دىندارلىققا ءۇمىت ارتىپ وتىر. فۋندامەنتاليزمنەن, كەز كەلگەن سەنىمدى بۇرمالايتىن جانە بۇزاتىنداردان الشاقتايتىن, وياناتىن كەز كەلدى. جۇرەگىمىزدى تازا ەتىپ, جاناشىرلىق تانىتۋىمىز ماڭىزدى» دەدى ريم پاپاسى. ونىڭ پايىمىنشا, الەمدە تىم ۇزاق ۋاقىت بويى دىنگە دەگەن كۇدىك پەن مەنسىنبەۋشىلىك تۋدىرعان بوس ءسوزدى ىسىرىپ قوياتىن ۋاقىت جەتتى. بۇل نەگىزسىز پىكىرلەر ءدىن قازىرگى قوعامنىڭ تۇراقسىزدانۋىنا ىقپال ەتەدى دەگەن قاۋەسەتتى تاراتىپ كەلدى.
پونتيفيك الەمدەگى كليمات پروبلەمالارىن كوتەرىپ, ءوزىنىڭ پاراساتتى وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. «ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان تاعى ءبىر پروبلەما – ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىزدى قورعاۋعا قاتىستى بولىپ تۇر. كليماتتىڭ ەلەۋلى تۇردە وزگەرگەنىن ەسكەرسەك, ءبىز اسەم تابيعاتتى كەلەر ۇرپاققا ساقتاۋىمىز كەرەك. اباي ولەڭىندە: «بەزەندىرىپ جەر ءجۇزىن ءتاڭىرىم شەبەر, مەيىرباندىق دۇنيەگە نۇرىن توگەر» دەپ جازعان. جاراتۋشى تابيعاتتى جايناتىپ جاسارتقان. سوندىقتان جەر بەتىن لاستاۋعا, وراسان زور زالال كەلتىرۋگە قالايشا جول بەرەمىز؟ بارشاڭىزدى وسى ماسەلەنى بىرلەسىپ شەشۋگە شاقىرامىن» دەدى ول. كليماتتىڭ وزگەرۋى تۇرعىسىنداعى پروبلەما پاندەمياعا تىكەلەي قاتىستى بولىپ تۇرعانىن اشىق ايتتى. «ورماندى جەرلەردى اياۋسىز جويۋ, جانۋارلاردى زاڭسىز ساتۋ سياقتى مىسالدار جەتەرلىك جانە وسى جايىندا ويلانۋىمىز كەرەك. وسى ومىردە قاناۋشىلىق مىنەز-قۇلىق ءبىزدىڭ ورتاق ۇيىمىزگە وراسان زور نۇقسان كەلتىرىپ جاتىر» دەي كەلە ادامزات بالاسىن ىزگىلىككە ۇندەدى.
ىندەت قۇدايعا سەنىمىمىزدى كۇشەيتتى
قۇرىلتاي مىنبەرىنەن ءسوز العان ءيزرايلدىڭ باس سەفارد ءراۆۆينى يتسحاك يوسيف ءدىن كوشباسشىلارى ءىس جۇزىندە ۇلگى بولىپ, ادامداردى جاقسىلىققا ۇيرەتۋى كەرەك دەگەن پىكىرىن ايتتى. «كوروناۆيرۋس ارقىلى قۇدايعا دەگەن سەنىم كۇشەيە ءتۇستى. ويتكەنى ادامدار وزدەرىنە ەشتەڭە تاۋەلدى ەمەستىگىن, كىشكەنتاي ۆيرۋستى بىردە-ءبىر ساراپشى تۇسىنە المايتىنىن كوردى. مۇنىڭ ءبارى – قۇدايدىڭ قولىندا. ءبارىمىز جاراتۋشىعا جالبارىنامىز, قاسيەتتى دۇعا ءبىزدى ىندەتتەردەن, سوعىستاردان قورعاپ, الەمدى سانالى جانە جاقسىراق ەتۋىن تىلەيمىز. جاراتۋشىنىڭ دۇعالارىمىزدى قابىل ەتۋى ءۇشىن نە ىستەي الامىز؟ اينالامىزعا كومەك كورسەتىپ, جامان ادەتتەردەن باس تارتۋ كەرەك» دەدى ول.
ءراۆۆيننىڭ پايىمداۋىنشا, جاۋاپ رەتىندە مۇنىڭ ءبارىنىڭ قايتارىمى بولادى. «ءدىن كوشباسشىلارى شىدامدىلىق, جۇمساقتىق, جامان ادەتتەردەن باس تارتۋ, شىدامدىلىق, ءبىر-بىرىنە قۇرمەت كورسەتۋدە ءىس جۇزىندە ۇلگى بولىپ, ادامداردى جاقسىلىققا ۇيرەتۋى كەرەك» دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ي. يوسيف.
سەزدىڭ ەكىنشى كۇنى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم ساياباعىندا اعاش وتىرعىزۋ راسىمىمەن جالعاسادى. 60-تان استام جاپىراقتى جانە قىلقان جاپىراقتى اعاشتار وتىرعىزىلادى, بۇل – سەزدىڭ دەلەگاتسيا باسشىلارىنىڭ سانى. كەلەر جىلى سالىنۋى جوسپارلانعان بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم كونتسەپتۋالدى ساياباعى قازاقستانداعى ءتۇرلى كونفەسسيالار مەن ۇلتتار اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى, دوستىق پەن بىرلىكتى بەينەلەيدى. تابيعي جانە دەمالىس ساياباعى ەسىل وزەنىنىڭ بويىندا ورنالاسادى. سالتاناتتى شارا اياقتالعاننان كەيىن ساعات 10.00-دەن 15.00-گە دەيىن VII سەزدىڭ 4 سەكتسيالىق وتىرىسى وتەدى. سەكتسيالىق وتىرىستار سوڭىندا ساعات 15.00-دە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ VII سەزىنىڭ جابىلۋ ءراسىمى وتەدى.
جابىلۋ سالتاناتىنىڭ ەڭ ماڭىزدى ءساتى VII سەزد جۇمىسىنىڭ قورىتىندىلارى تۋرالى نەگىزگى قۇجات – قورىتىندى دەكلاراتسيانى قابىلداۋ بولماق. دەكلاراتسيانىڭ مازمۇنىندا قازىرگى زاماننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ پايىمداۋى, ولاردى شەشۋدىڭ ىقتيمال جولدارى, سونداي-اق الەمدىك دىندەر كوشباسشىلارى وي-تۇجىرىمدارى, حالىقارالىق قوعامداستىققا ۇندەۋى كورىنىس تابادى. دەكلاراتسيا بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 77-سەسسياسىنىڭ رەسمي قۇجاتى رەتىندە تاراتىلادى.
