نەمەسە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى جوعارى سىياقى العانشا, ستۋدەنتتەرگە جاتىن ورىن سالىپ بەرمەي مە؟
الەۋمەتتىك جەلى – قاراپايىم حالىقتىڭ جانايقايىن جەتكىزۋشى الاڭ, سوڭعى كەزدەرى ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىز قالعان, اسىرەسە, الماتىلىق شاكىرتتەردىڭ اتا-انالارىنىڭ شاعىمدارى ءجيى ەستىلۋدە.
ولاردىڭ ايتۋىنشا, 1 بولمەلى پاتەردى جالداۋ قۇنى ورتاشا ەسەپپپەن 150 مىڭ تەڭگە, 2 بولمەلى پاتەر 250 مىڭ تەڭگە, ءۇش بولمەلىسى 320 مىڭعا جەتكەن. تامىزدىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە الماتىدا پاتەر جالداۋ قۇنى ماۋسىممەن سالىستىرعاندا 15% وسكەن.
جالعا بەرىلەتىن پاتەر باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنان الماتىعا كەلگەن ستۋدەنتتەر كوشەدە, مەترو مەن ۆوكزالدا تۇنەۋگە ءماجبۇر. بۇل تۋرالى بلوگەر عابيت توقسانباەۆ الەۋمەتتىك جەلىدە حابارلادى.
9-تامىزدا الماتىدا جالدامالى پاتەردىڭ 1 شارشى مەترى 4900 تەڭگەنى قۇرادى. 2 بولمەلى پاتەردى جالداۋ قۇنى ايتارلىقتاي قىمباتتادى, تامىزدا باعا بىردەن 25%-عا وسكەن. ءبىر بولمەلى پاتەرلەر – 7%, 3 بولمەلى پاتەرلەر 14% قىمباتتاعان.
ماقسات جاقاۋ ءوزىنىڭ Facebook پاراقشاسىندا باسپانا تاپپاي قينالعان جاستار تۋرالى بىلاي دەپ جازادى:
«مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىمەن جاستار وقۋعا تۇسكەندە قۋانامىز, ورال-اتىراۋدان باستاپ بەرى قاراي ستۋدەنتتەردىڭ كوشى اعىلاتىنى تۇسىنىكتى دە. قۇجاتىن وتكىزگەن ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ 60 پايىزى جاتاقحاناعا ورنالاسادى. بىراق, ەكىنشى كۋرستا جاتاقحانادان ەرىكسىز قاعىلادى, سەبەبى ءوزى سياقتى كەزىندە ءبىرىنشى كۋرستىڭ ستۋدەنتىنە ورىن بوساتۋى ءتيىس. ال اقىلى تۇسكەندەر جاتاقحانا دەگەندى تۇسىندە كورۋگە ءماجبۇر.
وسىعان وراي زاڭدى ساۋال تۋىندايدى: ەگەر مەملەكەتكە سونشا مامان كەرەك بولسا, نەگە گرانتىمەن قوسا جاتاقحاناسى قاراستىرىلماعان. كىم كىنالى؟
ەڭ وكىنىشتىسى سول, بۇل ماسەلە جىل سايىن قايتالانا بەرەدى, نەگىزى قينالاتىن – ستۋدەنت پەن ونى كۇندىز-ءتۇنى ۋايىمدايتىن اتا-اناسى. بۇل شارۋانى قۇزىرلى ورگاندار, جوو-لار ۇكىمەتپەن بىرلەسە وتىرىپ ناقتى ءىس-شارالار مەحانيزمىن جاساپ, شەشۋى كەرەك.
بىرىنشىدەن, ايماقتاعى ۋنيۆەرسيتەتتەردە سول ماماندىقتارعا بەرىلەتىن گرانت سانىنىڭ جوقتىعى. ايتپەسە, سوناۋ اتىراۋدان قاڭعىپ الماتىداعى ۋنيۆەرسيتەتتەرگە بارىپ نەسى بار؟!
ەكىنشىدەن, مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىنىڭ جوو-لارعا, ستۋدەنتتەرگە جىل سايىن بەرىلۋى كوبەيسە, بولاشاق مامانعا تۇراقتى دۇرىس وقي الاتىنداي جاعداي تۋعىزۋ كەرەك شىعار؟!
ۇشىنشىدەن, نەگە ۋنيۆەرسيتەتتەر ستۋدەنتتەردى قابىلداۋ كەزىندە اۋديتوريا, جاتاقحاناسى جەتكىلىكتى مە, اسحاناسى بار ما, وقىتۋشى ساعاتتارى جەتە مە دەگەن سياقتى ماسەلەلەردى ەسكەرە وتىرىپ قابىلدامايدى؟
مىسالى, بىلتىر ەكونوميكا جانە قارجى سالالارى بويىنشا ماماندار دايارلايتىن جوعارى وقۋ ورنى Narxoz University تەك 600 ستۋدەنتتى عانا قابىلداۋ ءليميتىن قويعان. ال كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەر مۇلدەم شامادان تىس قابىلداۋىنىڭ سالدارىنان ستۋدەنتتەرى مەترو مەن ۆوكزالدا تۇنەپ, كوشە كەزىپ, ارزان پاتەرلەردى قالانىڭ شەتكەرى اۋداندارىنان ىزدەپ كەتتى.ءسويتىپ جۇرگەندە بالا ءبىر نارسەگە ۇشىراسا كىم جاۋاپ بەرەدى؟!
نۇر-سۇلتان قالاسىندا 13 وقۋ ورنىندا ءبىلىم الاتىن 7491 ستۋدەنت جاتاقحاناعا ءزارۋ بولىپ وتىر, ونىڭ ىشىندە عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە قارايتىن ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە 5927 ادام جاتاقحانا كەزەگىندە. سوعان سايكەس, ەلوردادا 2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 380 ورىنعا ارنالعان 2 جاتاقحانا سالىنۋى ءتيىس
بۇل – الەۋمەتتىك كۇيزەلىستى تۋدىرىپ, بيلىكتى ويلاندىراتىن قۇبىلىس. سوندىقتان, بۇل جۇيەسىزدىكتىڭ توقتامى بولۋى ءتيىس!».
بۇل – الماتىداعى ستۋدەنتتەردىڭ عانا جانايقايى ەمەس, كۇللى قازاقستاندى مەكەندەگەن جاستاردىڭ وزەكتى ماسەلەسى. جىل سايىن كوشى-قون مەن ميگراتسيانىڭ, دەموگرافيالىق ءوسۋ قارقىنىنان ەلوردامىز – نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ستۋدەنتتەر دە بۇل پروبلەمالاردان قۇرالاقان ەمەس. جاتاقحانا بارىنە جەتىسپەيتىندىكتەن, پاتەر جالداپ, كۇنەلتۋگە ءماجبۇر.
ءبىز وسى رەتتە عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنەن وسى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن سۇراعان ەدىك.
عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى نە دەيدى؟
«باسقا قالادان كەلگەن ستۋدەنتتەر جاتاقحانامەن قامتاماسىز ەتىلۋى ءتيىس» دەدى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ۆيتسە-ءمينيسترى قۋانىش ەرعاليەۆ الماتىداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارىمەن كەزدەسۋ بارىسىنداعى مالىمدەمەسىندە.
– جوعارى وقۋ ورىندارى باسقا قالادان كەلگەن ستۋدەنتتەردى جاتاقحانالارداعى ورىندارمەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە ولاردىڭ تۇرۋى مەن وقۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋى ءتيىس. «ءبىز مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىكتى كەڭەيتىپ, ينۆەستورلاردى ستۋدەنتتىك جاتاقحانالار قۇرىلىسىنا تارتامىز. ولار ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ارنايى پرەفەرەنتسيالار كوزدەلگەن. مەملەكەتتىك تاپسىرىستى ءبولۋ كەزىندە ءبىز جوو جاتاقحانالارى بولۋىن ەسكەرەمىز جانە ستۋدەنتتەردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى بويىنشا قارقىندى جۇمىس ىستەيمىز, – دەپ اتاپ ءوتتى ۆيتسە-مينيستر قۋانىش ەرعاليەۆ.
الەۋمەتتىك جەلىدە اتا-انالاردىڭ نارازىلىعى مەن ستۋدەنتتەردىڭ ءار جەردە قونىپ جۇرگەن فوتولارى, ۆيدەولارى جاريالانعاننان كەيىن, قۋانىش ەرعاليەۆ عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا الماتى قالاسىنداعى جوو جاتاقحانالارىنا بارىپ, باسقا قالالاردان كەلگەن ستۋدەنتتەردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋدى تەكسەردى.
الماتىدا ەلىمىزدەگى ستۋدەنتتەردىڭ شامامەن ۇشتەن ءبىرى تۇرادى. جىلدان جىلعا مەگاپوليسكە كەلەتىن ستۋدەنتتەر سانى ارتىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى شاھاردا ستۋدەنتتىك جاتاقحانالارعا دەگەن سۇرانىس جوعارى.
جاتاقحانالارداعى ورىن تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن جاڭا ستۋدەنتتەر ۇيلەرىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە جانە جاتاقحانالار مەن قوناق ۇيلەردەگى توسەك-ورىنداردى جالعا الۋ بويىنشا شارتتار مەن مەموراندۋمدار جاسالۋدا.
«ستۋدەنتتەردىڭ وقۋعا نەمەسە پاتەر جالداۋىنا ارنايى سۋبسيديا بەرىلەدى.
مۇنداي كومەككە مۇقتاج 7,5 مىڭنان استام بالا بار. كەلەسى جىلدان باستاپ ارقايسىنا ايىنا 50 مىڭ تەڭگەدەن بەرىلەتىندەي بيۋدجەتتەن 160-170 ملن كولەمىندە قارجى قاراستىرىلعان» دەدى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك. ول مۇنى «Qazaqstan» تەلەارناسىنىڭ «جەدەل جەلى» ستۋدياسىندا ايتتى.
جاستاردى جاتاقحانامەن قامتۋ بويىنشا قانداي جۇمىستار جاسالۋدا؟
عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى بەرگەن مالىمەتتەر بويىنشا «امانات» پارتياسىنىڭ «وزگەرۋ جولى: بارلىعىنا لايىقتى ءومىر!» سايلاۋالدى باعدارلاماسىن ورىنداۋ جونىندەگى جول كارتاسىنىڭ «كوللەدجدەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەر جاتاقحانالارىندا 2025 جىلعا قاراي كەمىندە 50000 جاڭا ورىن ەنگىزۋ» دەگەن 65-تارماعىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە جىل سايىن 10000 ورىندىق, 2021 جىلى 10364 ورىندىق 49 ستۋدەنتتىك جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلۋى كەرەك.
2021 جىلى ەنگىزىلگەن 49 جاتاقحانا بويىنشا سيپاتتاما:
- قۇرىلىس ارقىلى 5996 ورىندىق 23 جاتاقحانا, 4368 ورىندىق 26 جاتاقحانانى جاڭعىرتۋ ارقىلى پايدالانۋعا بەرىلدى;
- مەملەكەتتىك تاپسىرىستى ورنالاستىرۋ تەتىگى شەڭبەرىندە 8996 ورىندىق 41 جاتاقحانا, جب جانە جقجك ەسەبىنەن 1 064 ورىندىق 5 جاتاقحانا, ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن 200 ورىندىق 2 جاتاقحانا, دەمەۋشىلىك قاراجاتى ەسەبىنەن 104 ورىندىق 1 جاتاقحانا.
وڭىرلىك بولىنىستە جاتاقحانالاردى پايدالانۋعا بەرۋ بويىنشا كوشباسشىلار نۇر-سۇلتان, الماتى, شىمكەنت قالالارى جانە شىعىس قازاقستان وبلىسى بولدى.
2018-2021 جىلدارى بارلىعى 30630 ورىندىق 124 جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلدى, ونىڭ ىشىندە 9080 ورىندىق 33 جاتاقحانا بيۋدجەت قاراجاتى جانە جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتاسى ەسەبىنەن, 21550 ورىندىق 91 جاتاقحانا مەملەكەتتىك تاپسىرىس تەتىگى جانە دەمەۋشىلىك, ءوز قاراجاتى شەڭبەرىندە پايدالانۋعا بەرىلدى.
سونداي-اق ستۋدەنتتەردى جاتاقحانالارداعى ورىندارمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن جوو مەن كوللەدجدەر حوستەلدەردى, قوناق ۇيلەردى جالعا الۋدى جۇزەگە اسىرۋدا. 2022 جىلدىڭ باسىندا 5 492 ورىن جالعا الىندى.
2022 جىلى 10 185 ورىندىق 40 جاتاقحانانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانۋدا. جىل باسىنان باستاپ جاتاقحانالاردا 7081 ورىن قۇرۋعا الدىن الا 19 شارتقا ونىڭ ىشىندە 2022 جىلى پايدالانۋعا بەرۋ مەرزىمىمەن 1657 ورىنعا ارنالعان 8 جاتاقحاناعا, 2023 جىلى 2 500 ورىنعا ارنالعان 6 جاتاقحاناعا, 2024 جىلى 2 924 ورىنعا ارنالعان 5 جاتاقحاناعا قول قويىلدى.
بيۋدجەتتەن بولىنگەن قاراجات قانداي؟
2019 جىلى 8 جاتاقحاناداعى 1763 توسەك-ورىنعا ستۋدەنتتەردى, ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتاردى جاتاقحاناداعى ورىندارمەن قامتاماسىز ەتۋگە مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن 169799 مىڭ تەڭگە سوماسىندا تولەندى, 2020 جىلى 19 جاتاقحاناداعى 4401 توسەك-ورىنعا مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن 699111 مىڭ تەڭگە سوماسىندا تولەندى, 2021 جىلى 29 جاتاقحاناداعى 7652 توسەك-ورىنعا مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن 1637150,5 مىڭ تەڭگە سوماسىندا تولەندى.
2022-2024 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتتىك ءوتىنىم شەڭبەرىندە قارجى مينيسترلىگى مىناداي سومالاردى قولدايدى: 2022 ج. – 4972182 مىڭ تەڭگە, 2023 جىلى – 10327754 مىڭ تەڭگە, 2024 جىلى – 10964443 مىڭ تەڭگە.
مەملەكەتتىك تاپسىرىستى ورنالاستىرۋعا 2022 جىلى 9862 ورىنعا 39 شارت جاسالدى. 7 اي ىشىندە مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا 1017,3 ملن تەڭگە سوماسىندا تولەندى.
جاتاقحانالارداعى ورىندارمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا انىقتاما:
رەسپۋبليكانىڭ 104 جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى جاتاقحانالار سانى – 309. توسەك-ورىن سانى – 101522 بىرلىك, ونىڭ ىشىندە 15324 توسەك-ورىنعا جالعا الىنعاندار سانى – 100.
جاتاقحانالارداعى ورىن تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن 30 جوو قوناق ۇيلەر مەن حوستەلدەردىڭ يەلەرىمەن 16819 توسەك-ورىندى جالعا الۋ بويىنشا شارتتار مەن مەموراندۋمدار جاساستى.
ستۋدەنت جاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايلارىن جاقسارتۋ ءۇشىن 2018 جىلدان باستاپ جاڭا جاتاقحانالار سالۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
وسى باستامانى ىسكە اسىرۋ باستالعاننان بەرى جوعارى وقۋ ورىندارىندا 20761 توسەك-ورىنعا ارنالعان 93 نىسان, ونىڭ ىشىندە 2022 جىلى 1470 توسەك-ورىنعا ارنالعان 6 نىسان پايدالانۋعا بەرىلدى.
مەملەكەتتىك وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتىك جاتاقحانالارىندا ورىندار سانىنىڭ شەكتەۋلى بولۋىنا بايلانىستى ولاردى ءبولۋ كەزىندە گرانت بويىنشا وقيتىن ازاماتتاردىڭ جەڭىلدىك ساناتىنداعى ستۋدەنتتەرگە باسىمدىق بەرىلەدى:
- بالا كەزىنەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار;
- اتا-اناسىنىڭ بىرەۋى نەمەسە ەكەۋى دە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار;
- جەتىم بالالار جانە اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار, كامەلەتكە تولعانعا دەيىن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان جاستار قاتارىنداعى ادامدار;
- ءتورت جانە ودان دا كوپ كامەلەتكە تولماعاندار تاربيەلەنەتىن وتباسىلاردان شىققان بالالار;
- تولىق ەمەس وتباسىلاردان شىققان بالالار (مارتەبەسى كەمىندە ءۇش جىلدان كەم بولماۋى ءتيىس);
- جەڭىلدىكتەر بويىنشا ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىلارى مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدارعا تەڭەستىرىلگەن ادامدار;
- اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن ايقىندايتىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا وقۋعا تۇسكەن اۋىل جاستارى قاتارىنداعى ادامدار, سونداي-اق «ماڭگىلىك ەل جاستارى – يندۋسترياعا!» («سەرپىن – 2050») باعدارلاماسىمەن وقيتىن قانداستار.
نۇر-سۇلتان قالاسىندا 13 وقۋ ورنىندا ءبىلىم الاتىن 7491 ستۋدەنت جاتاقحاناعا ءزارۋ بولىپ وتىر, ونىڭ ىشىندە عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە قارايتىن ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە 5927 ادام جاتاقحانا كەزەگىندە. سوعان سايكەس, ەلوردادا 2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 380 ورىنعا ارنالعان 2 جاتاقحانا سالىنۋى ءتيىس.
P.S: ارينە, عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى بەرگەن مالىمەتتەر ستۋدەنت جاستاردى جاتاقحانامەن قامتاماسىز ەتۋ باعىتىنداعى جاسالىپ جاتقان جۇمىستاردى قامتيدى. بىراق, باس قالا – نۇر-سۇلتان مەن ۇلكەن مەگاپوليس الماتىعا حالىقتىڭ, ستۋدەنتتەردىڭ اعىلۋى, كوشى-قون ۇدەرىسى مۇنشالىقتى قارقىن العانىن ەسكەرسەك, اسىرەسە, ەلوردا 25 جىل ىشىندە حالىق سانى ءۇش ەسە ءوسىپ, 2022 جىلعى تامىز ايىندا 1 ملن 267 مىڭنان استام ادامعا جەتكەنىن ويلاساق, مينيسترلىك بەرگەن مالىمەتتەر كوڭىل كونشىتپەيدى. بۇل ماسەلە وزەكتىلىگىن ازىرگە جويمايدى. بۇعان جوو باسشىلارى جاقسى مەنەدجمەنت قالىپتاستىرىپ, ءىرى كاسىپكەرلەردى تارتىپ, جاڭا جاتاقحانالار سالىنباسا, ماسەلەنىڭ ۋشىققانى ۋشىققان. قارجى مينيسترلىگى «اقپاراتتىق-ەسەپتەۋ ورتالىعى» اق ەسەبى بويىنشا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى 3 ملرد تەڭگەدەن استام سىياقى الدى, – دەپ مالىمدەدى. بۇل قارجىعا بىرنەشە ستۋدەنتتەر ءۇيىن سالۋعا ابدەن بولار ەدى.
