سۇرانىسقا يە ماماندىقتار

زامانىنا قاراي ادامى. جاhاندانۋ زامانىندا سۇرانىسقا ساي ماماندىقتاردىڭ قاتارى وزگەردى. قازىر, ساراپشىلاردىڭ پايىمىنشا, IT-دارىگەر, بيوينجەنەر, ۋربانيست-­ەكولوگ, جاساندى ينتەللەكت جانە ماشينا وقىتۋ سالاسىنداعى مامان, ترەند باقىلاۋشىسى, دەرەكتەر تالداۋشىسى, جوبا مەنەدجەرى جوعارى سۇرانىسقا يە. وكىنىشكە قاراي, ءبىزدىڭ ەلىمىزگە اۋاداي قاجەت تەحنيكا, فيزيكا, حيميا, تاۋ-كەن ءىسى, ينجەنەر, مەتاللۋرگ, قۇرىلىسشى, تاعى باسقا سالالارعا كوڭىل از بولىنەدى. وسىعان وراي, استانالىق بيزنەس-پالاتا وكىلدەرى سۇرانىسقا يە ماماندىقتار بويىنشا ساۋالناما ۇيىمداستىرعان بولاتىن. وعان قالاداعى بارلىق دەرلىك كاسىپورىن قاتىستى.

ەلوردا: قاي مامانعا سۇرانىس كوپ؟

كاسىپكەرلەر پالاتاسى جۇرگىزەتىن جىل سايىنعى ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا استانادا ورتا كاسىپتىك ءبىلىمى بار ماماندارعا دەگەن سۇرانىس الداعى ءۇش جىلدا (13 مىڭ بوس ورىن) جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىنە دەگەن سۇرانىستان ەكى ەسەدەن استام ارتتى.

ەلورداداعى 3500 كاسىپ­ورىن 2023-2025 جىلدارعا 21797 مامان قاجەت ەكەنى تۋرالى مالىمدەدى. ساۋدا, ءومىر ءسۇرۋ جانە تاماقتانۋ قىزمەتتەرى, قۇرىلىس, ءبىلىم بەرۋ, وڭدەۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, اقپارات جانە بايلانىس, كولىك جانە قويمالاۋ, مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە قورعانىس, ونەر, ­ويىن-ساۋىق جانە دەمالىس, قارجى جانە ساقتاندىرۋ, ەلەكتر جانە ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ, اۋىل شارۋاشىلىعى, ­تاۋ-كەن ءوندىرىسى, سۋمەن جابدىقتاۋ سالالارىنداعى كومپانيالار مەن مەكەمەلەرگە جاڭا قىزمەتكەرلەر قاجەت.

ەڭ كوپ سۇرانىسقا يە ما­ماندىقتاردىڭ قاتارىنا ساتۋشى (1391 بوس جۇمىس ورنى), ماركەتولوگ (885), بۋحگالتەر (791) جانە بۋحگالتەر-كاسسير (662) كىردى. استانادا ساۋدا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تاپشىلىعى – 1775, قوناق ءۇي سەكتورى مەن قوعامدىق تاماقتانۋ – 601, قۇرىلىس – 597, ءبىلىم بەرۋ – 577, وڭدەۋ ونەركاسىبى 516 ادامدى قۇرايدى.

بىلتىر پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن گرانتتاردىڭ جالپى سانى 5 مىڭعا ارتتى. ياعني الدىڭعى جىلى ءبىلىم بەرۋ گرانتىنىڭ سانى 51 مىڭ بولسا, بىلتىر 56 مىڭعا دەيىن ارتتى.

دەرەكتەر قانداي؟

2022 جىلى تالاپكەرلەر اراسىندا ەڭ كوپ سۇرانىسقا يە بولعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن اتاپ وتسەك, كىتاپحانا ءىسى, اقپاراتتى وڭدەۋ جانە مۇراعات ءىسى – 1056 (20 گرانت), ستوماتولوگيا – 1018 (20 گرانت), مادەنيەتتانۋ – 1253 (30 گرانت), حالىقارالىق قاتىناستار جانە ديپلوماتيا – 3176 (80 گرانت), فيلولوگيا – 3549 (100 گرانت), دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمدەرىن دايارلاۋ – 6505 (210 گرانت), فارماتسيا – 1433 (50 گرانت), پوليتولوگيا – 2594 (92 گرانت), قۇقىق – 2758 (100 گرانت), تۇركىتانۋ جانە شىعىستانۋ – 2184 (80 گرانت). باسىمدىق تەحنيكا باعىتىنا بەرىلگەن, جالپى گرانت سانىنىڭ 60 پايىزعا جۋىعى تەحنيكالىق سيپاتتاعى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا ءبولىندى.

ستۋدەنت پەن جۇمىس بەرۋشى: كەلىسىم قالاي؟

بۇرىنعى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى كاسىپ­ورىنداردىڭ سۇرانىسى بو­يىنشا كادرلاردى ماق­ساتتى وقىتۋ باعدارلاماسىن ازىرلەپ, جۇزەگە اسىرعانى بەلگىلى. مۇنداي گرانتتار ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن جاڭارتۋعا جانە ەڭبەك نارىعىنىڭ سۇرانىسىنا ساي مامانداردى دايارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جۇمىس بەرۋشى كاسىپورىن قاجەتتى ماماندارعا سۇرانىس بەرۋ ارقىلى ءوز وندىرىسىنە ساي دايارلانعان كادرلارعا يە بولادى. وقۋ ناتيجەسى بو­يىنشا كاسىپورىن ستۋدەنتتەردەن قورىتىندى ەمتيحان قابىلدايدى. سونداي-اق كاسىپورىن «كوللەدج-ستۋدەنت-كاسىپورىن» ۇشجاقتى كەلىسىمشارتىنا سايكەس, وقۋىن اياقتاعان ستۋدەنتتى جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا مىندەتتى. مىسالى, 200-دەن استام الەۋمەتتىك سەرىكتەس­تىگى بار «Astana Polytechnic» جوعارى كوللەدجى تۇلەكتەرىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ ديناميكاسى 96 پايىزدى قۇرايدى.

ەڭ كوپ سۇرانىسقا يە ماماندىقتاردىڭ قاتارىنا ساتۋشى (1391 بوس جۇمىس ورنى), ماركەتولوگ (885), بۋحگالتەر (791) جانە بۋحگالتەر-كاسسير (662) كىردى. استانادا ساۋدا قىز­مەتكەرلەرىنىڭ تاپشىلىعى – 1775, قوناق ءۇي سەكتورى مەن قوعامدىق تاماقتانۋ – 601, قۇرىلىس – 597, ءبىلىم بەرۋ – 577, وڭدەۋ ونەركاسىبى 516 ادامدى ­قۇرايدى

مينيسترلىكتىڭ مالىمدەۋىنشە, ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تۇسۋگە جانە ومىردەگى جاڭا كەزەڭنىڭ باستالۋىنا دايىندالاتىن سوڭعى سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن ىڭعايلى جاعداي بيىل دا جاسالادى. بىلتىردان بەرى ۇبت-عا قاتىستى بىرنەشە ارتىقشىلىق ەنگىزىلدى. ياعني بۇل – تەستىلەۋدى 4 رەت تاپسىرۋعا جانە گرانتقا تۇسۋگە 2 مۇمكىندىك. بۇل – رەسمي دەرەكتەر. سۇرانىسقا يە ماماندىقتار ءتىزىمى, گرانتتار قاي ماماندىققا ءبولىندى, كاسىپورىنداردىڭ تالاپ-تىلەگى – ءبارى جازىلدى.

كىم بولامىن؟

ال ەندى مەكتەپ وقۋشىلارىن زەرتتەگەن پروف­وريەنتولوگ مامانداردىڭ ايتۋىنشا, 10-11-سىنىپ وقيتىن وقۋشىلاردىڭ 90 پايىزى قانداي مامان يەسى اتانارىن بىلمەيدى. ال 8-9-سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ 78 پايىزى ماماندىق تاڭداۋ پروتسەسىنەن حابارسىز. اتالعان ستاتيستيكانى پروفوريەنتولوگ ماماندار ۇسىنىپ وتىر.

«كىم بولامىن؟» دەگەن ساۋال ءاربىر وقۋشىنى مازالايتىنى راس. مۇندايدا مەكتەپ مۇعالىمى نەمەسە مەكتەپ پسيحولوگى كومەككە كەلۋى ءتيىس. وقۋشىنىڭ قابىلەتى مەن بەيىمىنە قاراپ ماماندىق تاڭداۋعا باعىت-باعدار بەرگەنى, ارينە, دۇرىس بولادى. وسى تۇستا وقۋشى مەن اتا-اناعا «جاڭا كاسىپتەر اتلاسىنىڭ» كومەگى ءتيۋى مۇمكىن. اتلاستا جاڭا, وزگەرەتىن جانە جويىلىپ بارا جاتقان ماماندىقتار سيپاتتاماسى بەرىلگەن. وسىعان سايكەس, 239 جاڭا, 95 وزگەرەتىن جانە جويىلىپ بارا جاتقان 129 ماماندىق ءتۇرى انىقتالعان. سەبەبى جاڭا تەحنولوگيا, اۆتوماتتاندىرۋ دەگەنىن ىستەپ, ادام كۇشىن ىعىستىرىپ جاتىر. بولاشاقتا بۋحگالتەر, كىتاپ­حاناشى, داياشى, بانكير, كۋرەر جانە كولىك جۇرگىزۋشى ماماندىعى جويىلىپ كەتۋى مۇمكىن. اتالعان اتلاس بو­يىنشا تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كەشەنى, مۇناي-گاز, اۋىل شارۋاشىلىعى, كولىك جانە لوگيستيكا, ماشينا جاساۋ, اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار, ەنەرگەتيكا, تۋريزم جانە قۇرىلىس ماماندىقتارىنا زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەن. ماسەلەن, اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا جاڭا 18 ماماندىق پايدا بولىپ, 19 ماماندىق وزگەرىپ, 10 ماماندىق ءتۇرى جويىلادى. جاۋاپتىلار 2025 جىلعا دەيىن جيناۋ­شى-وراۋشى, جەم بەرۋشى, جۇك تيەۋشى, تاڭبالاۋشى ماماندار جويىلادى دەپ وتىر. جوعارىداعى 9 سالا بويىنشا دا تالداۋ جاسالعان. قاي ماماندىققا قىرى بارىن بىلمەي, تاڭداۋ­عا باسى قاتىپ جۇرگەندەرگە پروفوريەنتولوگ كومەكتەسەدى. اتى ايتىپ تۇرعانداي, مۇنداي ماماندار ەلىمىزدە ساۋساقپەن سانارلىق. ول وقۋشىمەن جەكە كونسۋلتاتسيا جۇرگىزىپ, سۇراق قويىپ, قاجەت بولسا, تەست الادى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, كەيبىر پروفوريەنتولوگتاردىڭ جەكە كونسۋلتاتسياسى 50 مىڭ تەڭگەدەن كەم تۇرمايدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا, بولاشاقتا IT-ماماندار, مەديتسينا سالاسى ماماندارى, مۇعالىمدەر, ارحيتەكتور, ءۇي ينتەرەرى ديزاينەرى, ساتۋ مەنەدجەرى, SMM-مامان, ينجەنەر مەن HR-مامانعا سۇرانىس ارتادى. ەندەشە سۇرانىستاعى ماماندىققا قۇجات تاپسىرۋ ماقسات ەمەس. سۇرانىستاعى مامان بولۋعا تالپىنۋ – ماقسات.

ەلوردادا ەركىن ەكونوميكالىق ايماق – ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ باسىن قوسقان ارنايى ايماق. ەكونوميكالىق ايماقتىڭ ماقساتى – وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋ. ال ونى جۇزەگە اسىراتىن – وسىنداي بىلىكتى جاس ماماندار. ساپالى ءبىلىم, سانالى تاربيە, قايسار مىنەز – ۇرپاق تاربيەسىندەگى تابىستى بولۋدىڭ باستى كريتەريى.