قايتقان قارجىدا قايىر بار…

جۋىردا باس پروكۋراتۋرادا ەكونوميكالىق رەسۋرس­تاردىڭ زاڭسىز شوعىرلانۋىنا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ كەزەكتى وتىرىسى ءوتتى. 760 ملرد تەڭگە اكتيۆ تۇرىندە دە, اقشا تۇرىندە دە, دۇنيە-مۇلىك تۇرىندە دە قايتارىلىپ جاتقانى ايتىلدى. تاڭ قالارلىعى, قىلمىستىق ىستەردىڭ فيگۋرانتتارى 172 ملرد تەڭگەنى ءوز ەركىمەن مەملەكەتكە قايتارىپ بەرگەن.

ءبىز وسى كوميسسيانىڭ جۇمىسى, اتىشۋلى قىلمىستىق ىستەردىڭ باستى كەيىپكەرلەرىنىڭ مەملەكەتكە كەلتىرگەن زيانى, قايتارىلعان اقشانىڭ يگىلىكتى ىستەرگە جۇمسالۋى جونىندە ەكونوميكالىق رەسۋرستاردى زاڭسىز شوعىرلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ رەسمي وكىلى زەيىن الىپبەكپەن ارنايى سۇحباتتاسقان ەدىك.

فيگۋرانتتار زالالدى ءوز ەركىمەن وتەدى

– زەيىن مىرزا, اڭگىمەمىزدىڭ باسىن قۇزىرلى كوميسسيانىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ماقسات-مۇراتى, جۇمىس ءتارتىبى تۋرالى ايتۋدان باستاساق. 

– قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2022 جىلعى 5 ماۋسىمداعى №908 جارلىعىمەن باس پروكۋرور توراعالىق ەتەتىن ەكونوميكالىق رەسۋرستاردى زاڭسىز شوعىرلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسياسى قۇرىلدى. كوميسسيانىڭ باستى مىندەتى – ەلدەن زاڭسىز شىعارىلعان قارجىنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا قايتارۋ, سونداي-اق زاڭسىز جولمەن الىنعان ەكونوميكالىق رەسۋرستاردىڭ مونوپوليالىق (وليگوپوليالىق) شوعىرلانۋىن انىقتاۋ, ولاردى مەملەكەتكە قايتارۋ. اكتيۆتەردى قايتارۋ جونىندەگى جۇمىستىڭ ناتيجەلەرى قازاقستان رەسپۋب­ليكاسىنىڭ زاڭناماسىمەن قورعالاتىن قۇپيانى اشۋعا قويىلاتىن تالاپتاردى ەسكەرە وتىرىپ, كوميسسيانىڭ رەسمي سايتىندا دا, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا دا حالىققا ۇنەمى جەتكىزىلەدى. جۇمىستا شەتەلدەگى اكتيۆتەردىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق قىزمەت ەسەبىنەن قالىپتاسقان قاراجاتقا ساتىپ الىنعاندىعى ەسكەرىلەدى. وسىعان بايلانىستى اكتيۆتەردى قايتارۋ جونىندەگى جۇمىس وليگوپوليا سۋبەكتىلەرىنىڭ ەل ىشىندە دە, شەتەلدە دە زاڭسىز قىزمەتىن انىقتاۋعا باعىتتالعان.

حالىقارالىق تاجىريبەگە سايكەس شەتەلدىك يۋريسديكتسيالارداعى اكتيۆتەردى تاركىلەۋ ۇزاق ۋاقىتتى الادى. جىمقىرۋ فاكتىسىن نەمەسە باسقا دا پرەديكاتتىق قىلمىستى انىقتاۋدان باستاپ, جىمقىرىلعان قاراجاتتى شەتەلگە شىعارۋعا جانە ولارعا ساتىپ الىنعان اكتيۆتەر ءۇشىن تولەم شوتىنا اۋدارۋعا دەيىنگى بۇكىل تىزبەكتى دالەلدەۋ قاجەت. وسى ماقساتتا, ەڭ الدىمەن, زاڭسىز تابىس انىقتالادى, سودان كەيىن سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ جۇرگىزىلەدى, سودان كەيىن سوت. ەگەر سوت اكتيۆتىڭ پايدا بولۋىنىڭ زاڭسىزدىعىن قابىلداسا, ونى تاركىلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان جاعدايدا عانا باس پروكۋراتۋرا شەت مەملەكەتكە مۇلىككە تىيىم سالۋ نەمەسە تاركىلەۋ تۋرالى سۇراۋ سالۋدى جولدايدى. كوميسسيا جۇمىسى بارىسىندا ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سەكتورلارىندا (جەر قويناۋىن پايدالانۋ, ەنەرگەتيكا, كولىك, تەلەكوممۋنيكاتسيا جانە ت.ب.) نارىقتىق ەمەس جاعدايلاردا مونوپوليالاردىڭ قالىپتاسۋ بەلگىلەرى انىقتالدى. پروكۋراتۋرا ورگاندارى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار جۇكتەلگەن وكىلەتتىكتەر شەڭبەرىندە ءتيىستى تەكسەرۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزەدى, مەملەكەتكە كەلتىرىلگەن زالال سوماسىن, ونىڭ ىشىندە مۇلىكتى جەكەشەلەندىرۋ كەزىندە بەلگىلەيدى. بۇل رەتتە, قۋدالاۋ وربيتاسىنا ادال بيزنەستى تارتۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنادى. بىرقاتار قىلمىس­تىق ىستەر, ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق جولمەن الىنعان اقشانى جانە وزگە دە مۇلىكتى زاڭداستىرۋ (جىلىستاتۋ), سونداي-اق اكتيۆتەردى شەتەلگە شىعارۋ بەلگىلەرى بار سىبايلاس جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا تەرگەپ-تەكسەرىلۋدە.

وعان قوسا زاڭسىز الىنعان, ءوز ماقساتىنا پايدالانىلماعان 460 مىڭ گەكتار جەر قايتارىلعانىن ايتتىم. بۇل دا ءار اۋىلدىڭ, ءار اۋماق­تىڭ مەنشىگىنە قايتارىلادى. تاركىلەنگەن باسقا دا دۇنيە-مۇلىكتى قايدا جىبەرۋ كەرەگى مۇقيات تالقىلانىپ جاتىر

– كوميسسيانىڭ ءوز جۇمىسىن باستاعانىنا 7-8 ايداي ۋاقىت بولىپتى. بۇگىنگە دەيىن ەلگە قانشا كولەمدە قاراجات قايتارىلدى؟ سول قايتقان قارجىنىڭ كوپشىلىگى قاي ەلدەردەن كەلىپ جاتىر جانە بارلىعى اقشالاي تۇرىندە قايتارىلىپ جاتىر ما؟

– كوميسسيا جۇمىسىنىڭ باسىنان باستاپ مەملەكەتكە 760 ملرد تەڭگەنىڭ (شامامەن 1,7 ملرد اقش دوللارى) اكتيۆتەرى قايتارىلدى, سونىڭ ىشىندە شەتەلدەن 575 ملن اقش دوللارى, ونىڭ 260 ملن اقش دوللارى ليحتەنشتەيننەن, 82 ملن اقش دوللارى اۆستريادان, 1 ملن اقش دوللارى گونكونگتان, 1,7 ميلليون اقش دوللارى ءباا-دەن قايتارىلعان قاراجات. قىلمىستىق ىستەر بويىنشا زالالدى وتەۋ سوماسى 360 ملرد تەڭگە, ونىڭ 324 ملرد تەڭگەسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى, 28,6 ملرد تەڭگەسىن قازاقستان رەسپۋب­ليكاسىنىڭ قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگى, 7,65 ملرد تەڭگەسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى قايتاردى. قىلمىستىق ىستەردىڭ فيگۋرانتتارى جالپى سوماسى 172 ملرد تەڭگەگە (ق.ساتىبالدىۇلى – 144 ملرد, ق.بورانباەۆ – 14,5 جانە ت.ب.) زالالدى ءوز ەركىمەن وتەدى.

24 سوت شەشىمىنىڭ كۇشى جويىلدى

– ينتەرنەتتەگى اقپاراتتان قايرات ساتىبالدىۇلىنىڭ بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندەگى بانكتەگى شوتتارى, اشەكەي زاتتارى جانە اسا قىمبات جىلجىمايتىن مۇلىكتەرى بۇعاتتالدى دەگەن اقپاراتتى وقىدىم. ق.ساتىبالدىۇلى مەملەكەتكە شامامەن 700 مىڭ اقش دوللارى قايتاردى دەگەن راس پا؟

– قايرات ساتىبالدىۇلىنا بايلانىستى ونداعان ميلليون دوللاردىڭ اشەكەي زاتتارى قايتارىلدى. 360 ملرد تەڭگە مەملەكەتكە كەلگەن تىكەلەي زالال وتەلدى. اتاپ ايتقاندا, ق.ساتىبالدىۇلى «قازاقتەلەكوم» اق اكتسيالارىنىڭ 28,8 پايىزىن, «كولىك سەرۆيس ورتالىعى» اق اكتسيالارىنىڭ 100 پايىزىن جانە جالپى سوماسى 204 ملرد تەڭگەگە باسقا دا اكتيۆتەردى قايتارىپ بەردى. مۇلىكتى بەلگىلەۋ, تىيىم سالۋ جانە تاركىلەۋ ماقساتىندا شەتەلدىك يۋريسديكتسيالارعا قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ تۋرالى 100-دەن استام سۇراۋ سالۋلار جولدانادى. باس پروكۋراتۋرا سۇرانىستاردى قاراۋدى جەدەلدەتۋ ءۇشىن شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن تۇراقتى نەگىزدە كونسۋلتاتسيالار وتكىزەدى. مىسالى, اۆستريانىڭ قۇزىرەتتى ورگاندارى باس پروكۋراتۋرانىڭ ­ق.ساتىبالدىۇلىنا قاتىستى قىلمىستىق ءىس بويىنشا اۆستريا بانكىندەگى شوتتاردان تىيىم سالۋ, تاركىلەۋ تۋرالى سۇراۋ سالۋىن قاناعاتتاندىردى. الدىن الا كەڭەس بەرۋ ناتيجەسىندە اۆستريالىق ارىپتەستەرمەن بيۋدجەتكە شامامەن 82 ملن اقش دوللارىن قايتارۋعا مۇمكىندىك تۋدى. سونىمەن قاتار, ءباا ادىلەت مينيسترلىگىمەن ءوزارا ءىس-قيمىل كەزىندە دۋباي قالاسىنداعى ق.ساتىبالدىۇلىنىڭ اكتيۆتەرىنە ء(باا-دەگى اقشالاي قاراجات جانە قىمبات جىلجىمايتىن مۇلىك) تىيىم سالىندى. بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتكە شامامەن 700 مىڭ اقش دوللارى قايتارىلدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس جالعاسىپ جاتىر.

– بولات نازارباەۆتىڭ زاڭسىز جولمەن يەمدەنىپ العان قانشا قارجىسى مەملەكەتكە قايتارىلدى؟ ونىڭ الماتىنىڭ كوتەرمە ساۋدا نارىعىنداعى ۇلەسىن نارىق قۇنىنان 4 ەسەگە تومەن باعاعا ساتىپ العانى شىندىق پا؟

– پروكۋرورلىق دەن قويۋ شارالارى بويىنشا مەملەكەت كىرىسىنە 19,9 ملرد تەڭگە ءوندىرىلدى. باس پروكۋروردىڭ نارازىلىقتارى بويىنشا جوعارعى سوت وليگوپوليا سۋبەكتىلەرىنىڭ پايداسىنا بۇرىن نەگىزسىز شىعارىلعان 24 سوت شەشىمنىڭ كۇشىن جويدى. بۇل ماگيسترالدىق جانە كىرمە تەمىرجولداردى قايتارۋعا, جول ءجۇرۋ تاريفتەرىن تومەندەتۋگە, مەملەكەت مۇددەلەرىن 24 ملرد تەڭگەگە قورعاۋعا مۇمكىندىك بەردى. مىسالى, باس پروكۋراتۋرانىڭ نارازىلىعى بويىنشا جوعارعى سوت بولات نازارباەۆپەن («PSL-TM» جشس) ۇلەستەس كومپانيانىڭ پايداسىنا بۇرىن شىعارىلعان «الماتى اۋىر ماشينا جاساۋ زاۋىتى» اق اكتسيالارىنىڭ 31,9 پايىزىن جەكەشەلەندىرۋ تۋرالى داۋ بويىنشا سوت اكتىلەرىنىڭ كۇشىن جويدى. باسقا جاعدايدا باس پروكۋراتۋرانىڭ نارازىلىعى بويىنشا جوعارعى سوت «قازمۇنايگاز سەرۆيس» جشس-مەن («قازمۇنايگاز» ۇك» اق ەنشىلەس كومپانياسى) د.نازارباەۆا جانە ق.شارىپباەۆپەن ۇلەستەس كومپانيانىڭ پايداسىنا «دۋمان» قوناق ءۇي كەشەنىن جوندەۋ ءۇشىن 1,3 ملرد تەڭگە ءوندىرىپ الۋ تۋرالى سوت اكتىلەرىنىڭ كۇشىن جويدى.

تۇتاستاي العاندا, مەملەكەتكە ورتاق كۇش-جىگەرمەن 760 ملرد تەڭگەدەن استام سوماعا اكتيۆتەر قايتارىلدى, ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك يۋريسديكتسيالاردان 575 ملن دوللار كەلگەن. بۇل قۇزىرلى كوميسسيا جۇمىسقا كىرىسكەن 7-8 ايدىڭ ناتيجەسى جانە بۇل سانداردىڭ الداعى ۋاقىتتا كوبەيەتىنى انىق

سوتتار زاڭسىز بەرىلگەن مەملەكەتتىك مەنشىك نىساندارىن قايتارۋ تۋرالى 30-دان استام تالاپ قويۋدى قاناعاتتاندىردى, سونىڭ ىشىندە:

– ب.نازارباەۆتىڭ نارىقتىق باعادان 4 ەسە تومەن, زاڭسىز ساتىپ العان الماتىنىڭ كوتەرمە ساۋدا نارىعىنداعى ۇلەسى;

– ا.باقتيارقىزىنىڭ (ق.ساتىبالدىۇلىمەن بايلانىستى) مەنشىگىندە زاڭسىز بولعان الماتى اۋەجايىنىڭ جالپى اۋدانى 600 شارشى مەتردەن اساتىن 17 كوممەرتسيالىق ءۇي-جايى جانە باسقالار بار. وليگوپوليا سۋبەكتىلەرىنە بۇرىن نەگىزسىز بەرىلگەن 460 مىڭ گەكتاردان استام جەر قايتارىلدى. مىسالى:

– نىسانالى ماقساتى بويىنشا 5 جىلدان استام پايدالانىلماعان اقمولا وبلىسىندا اۋدانى 62 مىڭ گا «KazBeef» جشس جەر ۋچاسكەسى (جايىلىمدىق);

– ءاليا نازارباەۆامەن ۇلەستەس كومپانياعا زاڭسىز بەرىلگەن (ساۋدا-ساتتىقسىز, جەرگە ورنالاستىرۋ جوباسىنسىز, جەر كوميسسياسىنىڭ قورىتىندىسىنسىز) الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىنداعى اۋدانى 445 گا جەر ۋچاسكەسى;

– الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانىنداعى اۋدانى 1485 گا جەر ۋچاسكەسى (بەنەفيتسيار – ب.نازارباەۆ);

– ت.قۇلىباەۆپەن ۇلەستەس كومپانيا­لارعا بەرىلگەن الماتى قالاسىنداعى قازۇۋ اۋماعىنداعى اۋدانى – 0,8 گا جەر ۋچاسكەسى. بەلگىلى ءبىر جۇمىستى كوميسسيانىڭ باسقا مۇشەلەرى دە جۇرگىزۋدە.

تاركىلەنگەن جەر مەن دۇنيە-مۇلىك كىمگە بەرىلەدى؟

– قىلمىستىق جولمەن مەنشىكتەپ العان 460 مىڭ گەكتاردان استام جەردىڭ مەملەكەتكە قايتارىلعانىن ايتتىڭىز. ەندى ول تاركىلەنگەن جەر, دۇنيە-مۇلىك كىمگە بەرىلەدى, قالاي جۇمسالادى؟

– قايتارىلعان اكتيۆتەر ەلىمىزدىڭ ءار سالاسىنا جىبەرىلەدى. مىسالى, سالىقتان جالتارۋلار بولسا, ءبىزدىڭ كوميسسيا 100 ملرد تەڭگەنىڭ سالىعىن قايتاردى, ول سالىق ورگاندارىنىڭ ءوز شوتىنا تۇسەدى. وعان قوسا زاڭسىز الىنعان, ءوز ماقساتىنا پايدالانىلماعان 460 مىڭ گەكتار جەر قايتارىلعانىن ايتتىم. بۇل دا ءار اۋىلدىڭ, ءار اۋماقتىڭ مەنشىگىنە قايتارىلادى. تاركىلەنگەن باسقا دا دۇنيە-مۇلىكتى قايدا جىبەرۋ كەرەگى مۇقيات تالقىلانىپ جاتىر. ماسەلەن, سالىقتىق تەكسەرۋلەردىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا ەسەپتەلگەن سالىقتار مەن ايىپپۇلداردى «KazMinerals Bolshakol» جشس-نىڭ 37,5 ملرد تەڭگەگە, «جايىق­مۇناي» جشس-نىڭ – 9,5 ملرد تەڭگەگە, «شۇباركول كومىر» اق-نىڭ 7,3 ملرد تەڭگەگە ءوز ەركىمەن تولەدى.

– زەيىن مىرزا, قازاقستاندىق مامانداردى شەتەلدەن اكتيۆتەردى ىزدەۋ جانە قايتارۋ ىسىنە ماشىقتاندىرۋ مەن وقىتۋعا قالاي كوڭىل بولەسىزدەر؟ سۇحباتىمىزدىڭ سوڭىندا شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن اراداعى قارىم-قاتىناس, ىنتىماقتاستىق جانە تاجىريبە ءبولىسۋ تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟

– ەل ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار جەكەلەگەن كەيستەر بويىنشا جۇمىس مەملەكەتكە قارسى تورەلىك تالقىلاۋ تاۋەكەلدەرىن بارىنشا ازايتۋ ءۇشىن قۇپيا فورماتتا جۇرگىزىلەدى. كوميسسيا اكتيۆتەردى قايتارۋ ماسەلەسى بويىنشا شەت ەلدەرمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ءتيىمدى ءوزارا ءىس-قيمىلدى قامتاماسىز ەتۋ جونىندە شارالار قابىلدايدى. ماسەلەن, بيىل ءساۋىر ايىندا شۆەيتساريادا قازاقستاننىڭ باس پروكۋراتۋراسى مەن بازەل باسقارۋ ينستيتۋتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. وسى ينستيتۋتتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن حالىق­ارالىق اكتيۆتەردى قايتارۋ ورتالىعى (ICAR) – الەمدەگى ەڭ ءىرى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى. كەلىسىم شەڭبەرىندە ICAR ساراپشىلارى قازاقستانعا زاڭنامانى جەتىلدىرۋ بويىنشا ۇسىنىستار بەرەدى, اكتيۆتەردى شەتەلدەن قايتارۋعا بايلانىستى حالىقارالىق تەرگەپ-تەكسەرۋلەر جۇرگىزۋگە كومەك كورسەتەدى, بۇكىل الەم بويىنشا كومپانيالاردىڭ بەنەفيتسيارلىق مەنشىك يەلەرى مەن جىلجىمايتىن مۇلىك يەلەرىنىڭ تىزىلىمدەرىنەن اقپارات الۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وقىتۋ جۇرگىزەدى. سونداي-اق 2023 جىلى باس پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرى ەىدۇ-نىڭ شىعىس ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا بويىنشا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى جەلىسىنىڭ (ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمى), ۇلىبريتانيانىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەس جونىندەگى ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ, ينتەرپولدىڭ قارجىلىق قىلمىستار مەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جونىندەگى ورتالىعىنىڭ, ەۋروپا كەڭەسىنىڭ «ورتالىق ەۋروپاداعى اشىقتىققا جانە ەكونوميكالىق قىلمىستارعا قارسى كۇرەسكە جاردەمدەسۋ» جوباسىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر وتكىزۋدە. شەتەلدە قىلمىستىق اكتيۆتەردى انىقتاۋ جانە قاماۋعا الۋ كەزىندەگى ءوزارا ءىس-قيمىل, قولدانىستاعى زاڭنامانى ساراپتامالىق تالداۋ, قازاقستاندىق مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ, قىلمىستىق اكتيۆتەردى قاداعالاۋ بويىنشا IT-شەشىمدەردى ىزدەۋ, ازاماتتىق تاركىلەۋدى قولدانۋ ەرەكشەلىكتەرى جانە ت.ب. ماسەلەلەر تالقىلاندى. قازاقستاندىق مامانداردى شەتەلدەن اكتيۆتەردى ىزدەۋ جانە قايتارۋ ەرەكشەلىكتەرىنە وقىتۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. بۇعان مىسال: 2023 جىلعى 13-15 ناۋرىز ارالىعىندا بۇۇ ەسىرتكى جانە قىلمىس جونىندەگى باسقارماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋراتۋراسىنىڭ جانىنداعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اكادەمياسىمەن بىرلەسىپ استانا قالاسىندا «قارجىلىق تەرگەپ-تەكسەرۋ جۇرگىزۋ جانە جىمقىرىلعان اكتيۆتەردى قايتارۋ» تاقىرىبىندا سەمينار-ترەنينگ وتكىزدى. سەمينارعا باس پروكۋراتۋرانىڭ, سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجىلىق مونيتورينگى اگەنتتىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قاتىستى. سەمينار بارىسىندا قاتارلاس قارجىلىق تەرگەۋلەر جۇرگىزۋ جانە اكتيۆتەردى قايتارۋ, اكتيۆتەردى قايتارۋ ءۇشىن حالىقارالىق-قۇقىقتىق نەگىزدەر جانە ت.ب. ماسەلەلەر تالقىلاندى. سونداي-اق شەتەلدىك ساراپشىلار شەت مەملەكەتتەردىڭ قارجىلىق بارلاۋ بولىمشەلەرى مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن, سونداي-اق اقش, ۇلىبريتانيا, گەرمانيا, فرانتسيا جانە باسقا ەلدەردىڭ اكتيۆتەرىن قارجىلىق تەرگەۋ جانە قايتارۋ جونىندەگى وزگە دە قۇزىرەتتى ورگانداردىڭ مۇمكىندىكتەرىمەن ءبولىستى. كوميسسيا اشىقتىققا باعدارلانعانىن جانە راستالعان اقپارات بولعان جاعدايدا, جۇرتشىلىققا جۇمىس ناتيجەلەرى تۋرالى جۇيەلى تۇردە حابارلاناتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. سونىمەن قاتار وتكىزىلەتىن ءىس-شارالار مەن ناقتى قادامدار بويىنشا ەگجەي-تەگجەيلى اقپاراتتى مۇددەلى تۇلعالار كوميسسيا جۇرگىزەتىن جۇمىسقا كەدەرگى جاساۋ ماقساتىندا پايدالانا الادى. سونداي-اق تەرگەۋ قۇپياسىن جانە كىناسىزدىك پرەزۋمپتسيا­سىن ەسكەرۋ قاجەت.

– ساليقالى دا مازمۇندى اڭگىمەڭىزگە راقمەت ايتامىن!