كوككە قولىن جايىپ, تاڭىردەن جالبارىنا جاردەم سۇراعان ايەل-انا. اناسىنىڭ قالقاسىنا تىعىلىپ, تىرشىلىكتەن قورعان ىزدەگەن اش-جالاڭاش, ارىپ-اشىعان بالا. انا مەن بالانىڭ ارقا تۇسىنان قازاقتىڭ ەسكى قورىمدارىندا كەزدەسەتىن بالبال تاستار كوزگە شالىنادى…
ەلورداداعى رەسپۋبليكا داڭعىلى مەن اباي كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ءدال وسى كورىنىستى سۋرەتتەيتىن ساۋلەتتىك كوركەم تۋىندى بوي كوتەردى.
مونۋمەنت «1932-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم» دەپ اتالادى. ونىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاتىستى. كەلەر ۇرپاققا تاريحتاعى قارالى جىلدار قاسىرەتىن قالاي جەتكىزۋگە بولادى؟
بۇگىنگى ۇرپاققا توقشىلىق زاماننىڭ قادىرىن قايتسەك ۇعىندىرامىز؟ بابالار رۋحىنا دەگەن قۇرمەتتەن تۋعان ەسكەرتكىشتىڭ ەلوردا تورىنەن بوي كوتەرۋى وسى ساۋالداردىڭ جاۋابىن شەشىپ بەرگەن ءتارىزدى.
«ءبىز تاريحقا ءجىتى كوزبەن قاراپ, وسىنداي ناۋبەتتەردىڭ قايتالانباۋى ءۇشىن وتكەندى ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. حالىقتىڭ قاسىرەتتى ساتتەرى ءاردايىم ەلدىڭ جادىندا بولۋى ءتيىس. بۇل رەتتە تۇتاس ۇلتتى جويىپ جىبەرە جازداعان اشارشىلىق ەشقاشان ۇمىتىلماق ەمەس. ەسىمىزدە بولۋى ءتيىس, ماعلۇمات الۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا, ءبىز استانانىڭ قاق تورىندە اشارشىلىق قۇرباندارىنا ەسكەرتكىش ورناتىپ وتىرمىز», – دەدى ەلباسى.
تاريحتان بەلگىلى, قازاق تالاي ناۋبەتتى باستان وتكەردى. وققا ۇشتى. تۇرمەگە جابىلدى. ايدالدى. بىراق, سول قىرعىننىڭ ءبىر دە بىرەۋىندە ءدال اشارشىلىق جىلدارىنداعىداي ادام شىعىنىنا ۇشىراعان جوق. ويتكەنى, بۇل جىلدارى ۇلتىمىزدىڭ جارتىسىنا جۋىعى قىرىلدى. پرەزيدەنت ءوز سوزىندە ەگەر بۇل شىعىن بولماعاندا حالقىمىزدىڭ سانى بۇگىنگىدەن بىرنەشە ەسە كوپ بولار ەدى دەگەندى ايتتى.
1932-1933 جىلدارى ەڭ كەمى 1,5 ملن قازاق اشتىقتان اجال قۇشتى. امان قالعان 200 مىڭدايى باسى اۋعان جاققا بوسىپ كەتتى. ءبىزدىڭ تاريحتان بىلەرىمىز وسى. ايتسە دە, وسى جولى ەلباسى بۇل كەزەڭ ءالى دە زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىنىن ايتتى. «سەبەبى, ول كەزدەگى ەسەپتەردى باسشىلار ءوز پايداسىنا وراي بەرگەن» – دەدى سوزىندە.
اشارشىلىق قاسىرەتىن ايشىقتايتىن ەسكەرتكىش ورناتۋ – مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ يدەياسى.
مۇسىندىك بەينەلەردىڭ اۆتورى ساۋلەتشى ۆالەري پيروجكوۆ. ال, مۇسىندەردىڭ ارتقى قاپتالىنا تۇرعىزىلعان «قاسىرەت كەرەگەسى» دەپ اتالاتىن كومپوزيتسيانىڭ اۆتورى – ساۋلەتشى ورال الىباەۆ.
مونۋمەنت 0,175 گا جەردى الىپ جاتىر. ايەل-انا وبرازىنداعى ەسكەرتكىشتىڭ بيىكتىگى – 4,4 مەتر. ال, «قاسىرەت كەرەگەسى» قابىرعاسىنىڭ بيىكتىگى – 5 مەتر, جالپى ۇزىندىعى 23 مەترگە جەتەدى.
سالتاناتتى شاراعا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى, زيالى قاۋىم وكىلدەرى, سونداي-اق, الەمدىك جانە ءداستۇرلى ءدىن كوشباسشىلارىنىڭ ءىV سەزىنە كەلگەن دەلەگاتسيا باسشىلارى قاتىستى.
شىنار دوسان
