بۇگىن تاڭدا زاڭگەرلەر قاۋىمى, ناقتىراق ايتقاندا, قازاقستاندىق ادۆوكاتتار ۇلكەن قوبالجۋ ۇستىندە. وعان باستى سەبەپ – «ادۆوكاتتىق قىزمەت جانە زاڭ كومەگىن كورسەتۋ تۋرالى» جاڭا قر زاڭىنىڭ جوباسى مەن تۇجىرىمداماسى توڭىرەگىندەگى تۇسىنىسپەۋشىلىك بولىپ وتىر. ءتىپتى, كەيىنگى كەزدە وسى جايلارعا بايلانىستى قىزۋ پىكىرتالاستار وربۋدە.
ماسەلەن, ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 13 قىركۇيەگى كۇنى قازاقستاننىڭ ادۆوكاتتار القاسى قر ادىلەت ءمينيسترىنىڭ اتىنا ۇندەۋ جولداپ, «زاڭ جوباسىن ازىرلەۋشىلەر شەتەلدىڭ قۇقىق ماسەلەلەرىن تەرەڭ زەرتتەمەي, ناقتى بايىبىنا بويلاماستان, ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ەنگىزگىسى كەلەتىنى بايقالادى. شىنى كەرەك, مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا وزگە قوعامنىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىن زاڭناما باپتارى بىزدە سىبايلاس جەمقورلىق پەن جەڭ ۇشىنان جالعاسۋعا جاعداي تۋعىزۋى مۇمكىن» دەپ الاڭدايتىنىن جەتكىزدى.
كەرەعارلىق كوپ, كەلىسىم از
راسى كەرەك, ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان قۇقىق سالاسىنداعى رەفورمالاردى جۇرتشىلىق قولداپ وتىر. بۇرىنعى قولدانىستاعى كەيبىر زاڭدار زامان تالابىنا ساي وزگەرتىلىپ, تولىقتىرىلىپ, جەتىلدىرىلە تۇسۋدە. بۇل باعىتتا 2009 جىلى 24 تامىزدا ەلباسى بەكىتكەن قازاقستاننىڭ قۇقىقتىق ساياساتى تۇجىرىمداماسى ءوز ومىرشەڭدىگىن كورسەتتى. كوپتەگەن زاڭدار مەن زاڭ اكتىلەرى مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ, جەتىلۋ كەزەڭىندە حالىقتىڭ مۇددەسىنە ساي قىزمەت ەتتى. 1997 جىلى 5 جەلتوقساندا قابىلدانعان «ادۆوكاتتىق قىزمەت تۋرالى» زاڭ دا وسى قاتاردا. اتالعان زاڭ اياسىندا ازاماتتارعا قۇقىقتىق كومەك تەگىن كورسەتىلدى. جىل سايىن مۇنداي تەگىن كومەكتى ەلىمىزدە 150 مىڭعا تارتا ادام الىپ كەلدى.
الايدا ادۆوكاتتاردىڭ كاسىبي قىزمەتىن ءبىر ارناعا توعىستىرىپ, كوپشىلىكتىڭ دە كوڭىلىنەن شىعىپ كەلگەن ادۆوكاتتار ينستيتۋتى ەندى زاڭ كەڭەسى رەتىندە قايتا قالىپتاستىرىلعالى وتىر. مىنە, وسى توڭىرەكتە كەلىسپەۋشىلىكتەر كوپ.
استانا قالاسى ادۆوكاتتار القاسى پرەزيديۋمىنىڭ ءتورايىمى رايحان دوسانوۆانىڭ ايتۋىنشا, اتالعان قۇجات 105 باپتان تۇرادى. ونىمەن تولىق تانىسىپ شىعۋعا ۋاقىت وتە تىعىز بولعان كورىنەدى. «زاڭ جوباسى بىزگە قىركۇيەك ايىنىڭ ورتاسىندا عانا كەلدى. باستى ازىرلەۋشى قر ادىلەت مينيسترلىگى بىردەن ۇسىنىستار مەن ەسكەرتپەلەردى بەرۋىمىزدى تالاپ ەتتى. ءبىر قاراعاندا اۆتورلار كوپ نارسەنى قامتىعانداي, ادۆوكاتتاردىڭ مۇددەسى ەسكەرىلگەندەي اسەر بەرەدى. بىراق تەرەڭدەي تالداپ, بويلاي تۇسسەڭ, قورعاۋشىلاردىڭ كاسىبي مارتەبەسىن كوتەرۋدىڭ استارىندا تۇپكى مۇددەگە سايكەسپەيتىن جايلار جەتىپ ارتىلادى» دەيدى.
تۇجىرىمداماداعى كەلىسپەيتىن جايتتاردىڭ ءبىرى جوبا اۆتورلارى زاڭدىق كومەكتىڭ قازىرگى قالىپتاسقان ۇلگىسىنە كەرەعار كەشەندى زاڭ كومەگىن كورسەتۋدى ۇسىنادى. ەندىگى جەردە زاڭدىق كومەك بەرۋشىلەردىڭ بارلىعى زاڭ كومەگى پالاتاسىنا بىرىگۋلەرى كەرەك. بۇل – سوتتاردا ادامدارعا وكىلدىك مۇددەسى تۇرىندە زاڭ كومەگىن كورسەتەتىن كاسىبي زاڭگەرلەردىڭ مىندەتتى بىرىگۋى دەگەن ءسوز. ول ءۇشىن اتالعان ساناتقا جاتاتىن ماماندار كاسىبي قىزمەتىنە ساقتاندىرۋ كەلىسىمشارتىن جاساسادى. سونىمەن قاتار زاڭ كومەگىنىڭ مۇنداي ءتۇرىن كورسەتەتىن ادامدار پالاتا مۇشەلىگىنە كىرۋى ەرىكتى دەلىنگەن. بۇدان ءارى تۇجىرىمدامادا مىندەتتى مۇشەلىك تۇرعىسىندا قۇرىلعان قۇرىلىمدار (نوتاريۋستار, ادۆوكاتتار, جەكە سوت ورىنداۋشىلارى) كەپىلدەندىرىلگەن مەملەكەتتىك زاڭ كومەگىن كورسەتۋ جۇيەسىندە ايىرىقشا مارتەبەسى ساقتالاتىندىعى ايتىلادى. سولاي بولا تۇرا, «ادۆوكاتتار قىزمەتى «زاڭ كومەگى تۋرالى» زاڭمەن رەتتەلەتىن بولادى» دەۋى قالاي؟
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, بۇل جەردە كوپتەگەن كەرەعارلىق بار. بىرىنشىدەن, «ادۆوكاتتاردىڭ تارتىپتىك كوميسسياسىن ەنگىزۋ» دەگەن تۇسىنىك تە اقىلعا قونبايدى. زاڭ جوباسى بويىنشا وسى ورگان وتاندىق قورعاۋشىلاردىڭ ۇستىنەن تۇسكەن ارىز-شاعىمداردى قارايدى ەكەن. ال ونىڭ قۇرامىندا ەرىكتى قىزمەتكەر رەتىندە سۋديالار دا بولاتىن كورىنەدى. ەسەسىنە سۋديالاردىڭ تارتىپتىك كوميسسياسىنا ادۆوكاتتار قاتىسا المايدى. بۇل جەردە تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان ءارى ونى كوپشىلىك مويىنداعان ادۆوكاتتاردىڭ قىزمەتىنە اتقارۋشى بيلىكتىڭ ارالاسا المايتىنى جونىندەگى حالىقارالىق تالاپتاردىڭ جوبانى ازىرلەۋشىلەردىڭ ەسىنەن شىعىپ كەتكەنى قىنجىلتادى.
زاڭ جوباسىنىڭ 31-بابىندا ادۆوكات قۇپيالىعى تۋرالى ايتىلادى. بۇل ۇعىمعا ادۆوكاتقا جۇگىنۋ فاكتىسى كومەك سۇراپ ءوتىنىش جاساعان اداممەن جانە باسقا دا ادامدارمەن جاسالعان اۋىزشا جانە جازباشا كەلىسسوزدەردىڭ مازمۇنى تۋرالى, كومەك سۇراپ ءوتىنىش جاساعان ادامنىڭ مۇددەلەرىندە جاسالاتىن ارەكەتتەردىڭ سيپاتى مەن ناتيجەلەرى تۋرالى مالىمەتتەر, سونداي-اق, زاڭ كومەگىن كورسەتۋگە قاتىستى وزگە اقپاراتتار جاتادى. قورعالاتىن ادام ادۆوكاتقا تولىقتاي سەنىپ, ول قانداي سۇراق قويسا دا جاۋابىن ايتۋى ءتيىس. ايتپەسە, ورتاق مۇددە ۇيلەسپەيدى. ال جاڭا زاڭدا ادۆوكاتتار ءوز قورعاۋشىسى تۋرالى بيلىك وكىلدەرىنە كەرەك كەزدە «بارلىق مالىمەتتەردى جايىپ سالۋى قاجەت» دەلىنگەن. سوندا نە بولعانى, قۇپيا ساقتالمايتىن بولسا, قورعاۋشى ادۆوكاتىنا قالاي سەنەدى؟
سونداي-اق, 30-باپتىڭ ءبىرىنشى تارماعىندا ادۆوكاتتار قىزمەتىن مىندەتتى ساقتاندىرۋ ماسەلەسى ايتىلعان. ساقتاندىرۋ كولەمى 1000 ەسەپتىك كورسەتكىشتەن كەم بولماۋى كەرەك. ال ساقتاندىرۋ كەلىسىمىنسىز ەشبىر مامان ىسكە كىرىسە المايتىن كورىنەدى.
مىنە, ۇسىنىلىپ وتىرعان جاڭا قۇجاتتاعى وسىنداي ءتۇسىنۋى اۋىر باپتار توڭىرەگىندە وسى سالانىڭ ماماندارى مەن جوبانى ازىرلەۋشىلەر اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاس ءجۇرىپ جاتىر.
وسىعان بايلانىستى قازاقستان زاڭگەرلەرى وداعى توراعاسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى سەرىك اقىلباي: «بۇل باعىتتا ايتىلىپ جاتقان پىكىرلەردىڭ بىرقاتارىمەن تانىسپىن. ءبىزدىڭ ەلدە ادۆوكات وتە قات ماماندىق. ءارى وزىندىك سيپاتى بار ەرەكشە جۇمىس ءتۇرى. قازىر قازاقستاندا 4 مىڭ ادامعا ءبىر ادۆوكاتتان كەلەدى. كوپ جەرلەردە ادۆوكاتتار جەتىسپەيدى. وسى سالاعا جۇمىسقا تۇرۋ دا وڭاي ەمەس. ماسەلەن, ادۆوكات بولۋ ءۇشىن 140 مىڭ تەڭگە تولەپ, التى ايدان ءبىر جىلعا دەيىن تاعىلىمدامادان ءوتۋ كەرەك. ودان كەيىن دە ادۆوكاتتار القاسىنا 280 مىڭنان 800 مىڭ تەڭگەگە دەيىن باستاپقى جارنا, 5-تەن 10 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ايلىق جارنا تولەپ تۇرۋ قاجەت. مۇنداي قوماقتى اقشا قايدا كەتىپ جاتىر؟ كوپ اقشا جۇرگەن جەردە ءوزىم بىلدىك, ەركىنسۋ باستالادى. بيلىكتىڭ كەيىنگى كەزدە باتىل شەشىمدەر قابىلداپ, جاڭا زاڭ جوباسىن ۇسىنۋى وسىعان بايلانىستى ما دەپ ويلايمىن» دەدى.
كورىپ وتىرعانىمىزداي, پىكىرلەر دە كەرەعار. مەملەكەتتىك ورگان مەن ادۆوكاتتار اراسىنداعى ۇستانىمدا كوزقاراس الشاقتىعى ايقىن بايقالادى. بىرنەشە رەت حالىقارالىق كونفەرەنتسيالار, پىكىر الماسۋ, وي ءبولىسۋ وتكىزىلگەنىمەن, ناقتى ورتاق كەلىسىم بولماي كەلەدى.
ماماندار نە دەيدى؟
سونىمەن جاڭا زاڭ جوباسىنا قاتىستى ادۆوكاتتاردىڭ پىكىرلەرىمەن دە, جوبانى جاقتاۋشىلاردىڭ پىكىرىمەن دە تانىستىق. ءبىز حابارلاسقان ادۆوكاتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى «اتالعان قۇجات ءبىزدىڭ ەركىندىگىمىزدى جويادى. بۇرىنعى كەڭەستىك جۇيەدەگى «ورتالىقتان باسقارۋعا» قايتىپ ورالاتىن سياقتىمىز» دەسە, وسى زاڭ جوباسىن جاقتاۋشىلار باسقاشا پىكىردە.
– جاڭا زاڭ جوباسىندا ادۆوكاتتاردىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن نىعايتۋ, ولارعا قوسىمشا قۇقىقتار مەن كەپىلدىكتەر بەرۋ باعىتىندا وڭ وزگەرىستەر جەتەرلىك. قازاقستاندا 149 ادۆوكاتتىق كەڭسە جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ بارلىعىنىڭ مارتەبەسى كەڭەيتىلمەك. ءومىر كورسەتىپ وتىرعانداي, كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم تۇرىندە قۇرىلعان ادۆوكاتتىق كەڭسەلەردىڭ قىزمەتى بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان قاراعاندا سىن كوتەرمەيتىن جاعدايعا كەلدى. سوندىقتان قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ تۋرالى كوميسسيا ينستيتۋتى قۇرىلىپ, ول قۇقىقتىق قىزمەت كورسەتۋ سۋبەكتىلەرى, ولاردىڭ كليەنتتەرى مەن قۇزىرلى ورگاننىڭ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى جۇزەگە اسىرماقشى. ونىڭ قۇرامىنا ەلىمىزدىڭ جوعارعى سوتىنىڭ, باس پروكۋراتۋراسىنىڭ, قۇقىقتىق كەڭەسشىلەر پالاتاسىنىڭ, رەسپۋبليكالىق ادۆوكاتتار القاسىنىڭ, رەسپۋبليكالىق نوتاريالدىق پالاتانىڭ, رەسپۋبليكالىق سوت ورىنداۋشىلار پالاتاسىنىڭ وكىلدەرى جانە تاۋەلسىز وكىلدەر ەنگىزىلمەكشى. وسى جاڭاشىلدىقتاردان ادۆوكاتتاردىڭ ۇتارى كوپ» دەيدى ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ باس مامانى دانيار جانات.
تاعى ءبىر نازار اۋدارارلىعى, تۇجىرىمدامادا زاڭ جوباسىن ۇسىنۋشىلار جەكە تاجىريبەدەگى زاڭگەرلەر مەن ادۆوكاتتاردىڭ قىزمەتىن ءبىر مەزگىلدە رەتتەۋدى قولعا الىپتى. مۇنىڭ قانداي ارتىقشىلىعى بار؟
بۇل تۋرالى زاڭگەر ەلەمەس ساعاتوۆ: «ءبىزدىڭ ويىمىزشا, زاڭ قىزمەتىنىڭ اتالعان ەكى باعىتى مۇلدە ەكى بولەك دۇنيە. سىرتتاي قاراعاندا ۇقساس بولعانىمەن, تابيعاتى بولەك قىزمەتتەر. ماسەلەن, ادۆوكات زاڭ كومەگىن كورسەتەتىن بولسا, زاڭ كومپانياسى, اگەنتتىگى جانە جەكە تاجىريبەدەگى زاڭگەرلەر قۇقىقتىق قىزمەتتەر كورسەتەدى. ەگەر ادۆوكاتتىڭ قىزمەتى ادۆوكاتۋرا تۋرالى زاڭمەن رەتتەلسە, ەكىنشىسىنىڭ قىزمەتى سەرىكتەستىك تۋرالى زاڭمەن, جەكە كاسىپكەرلىك اكتىلەرىمەن, پاتەنت نەگىزىندە, كوپ جاعدايلاردا قىزمەت كورسەتۋ مەن سەنىمحات نەگىزىندەگى كەلىسىمشارتپەن رەتتەلەدى. سوندىقتان ۇسىنىلىپ وتىرعان جاڭا زاڭ جوباسى ادۆوكاتتار قىزمەتىن سول كۇيى «ادۆوكاتۋرا تۋرالى» زاڭمەن رەتتەلەتىندەي, بۇرىنعىسىنشا قالدىرۋى قاجەت دەپ ويلايمىز» دەدى.
قازاقستان زاڭگەرلەرى وداعى توراعاسىنىڭ
مىندەتىن اتقارۋشى سەرىك اقىلباي:
قازىر قازاقستاندا 4 مىڭ ادامعا ءبىر ادۆوكاتتان كەلەدى. كوپ جەرلەردە ادۆوكاتتار جەتىسپەيدى. وسى سالاعا جۇمىسقا تۇرۋ دا وڭاي ەمەس. ماسەلەن, ادۆوكات بولۋ ءۇشىن 140 مىڭ تەڭگە تولەپ, التى ايدان ءبىر جىلعا دەيىن تاعىلىمدامادان ءوتۋ كەرەك. ودان كەيىن دە ادۆوكاتتار القاسىنا 280 مىڭنان 800 مىڭ تەڭگەگە دەيىن باستاپقى جارنا, 5-تەن 10 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ايلىق جارنا تولەپ تۇرۋ قاجەت. مۇنداي قوماقتى اقشا قايدا كەتىپ جاتىر؟
سونداي-اق, ول «جاڭا ازىرلەنىپ جاتقان زاڭ جوباسى تۇجىرىمداماسىندا ماماندىققا كىرۋدى جەڭىلدەتۋ ماقساتىندا جارنا تولەۋ ماسەلەسى الىنىپ تاستالادى. بۇل ادۆوكاتتار سانىنىڭ وسۋىنە, ولاردىڭ اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى كۇشەيتىپ, قالاماقىنى تومەندەتىپ, ولاردىڭ كاسىبي دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا ىنتالاندىرادى» دەگەندى ايتتى.
تاعى ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ ءبىرى بۇل القالاردىڭ قارجىلىق قىزمەتىنىڭ اشىقتىعى ەكەنى بەلگىلى. وسى باعىتتا ادۆوكاتتار القالارىنىڭ كىرىستەر مەن شىعىستارى تۋرالى اقپاراتتى مىندەتتى تۇردە جاريالاۋ ەنگىزىلەدى. ادۆوكاتتاردىڭ مىندەتتى جىلدىق كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءىسى دە قولعا الىنباق. بۇل رەتتە فرانتسيا, ۇلىبريتانيا, اقش ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى ەسكەرىلىپ وتىر. بۇدان بولەك, حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا تەگىن زاڭگەرلىك كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا «Pro bono» تاجىريبەسىن ەنگىزۋ قاراستىرىلۋدا. ول ءۇشىن ادۆوكاتتارعا جىلىنا تەگىن زاڭ كومەگىن بەرۋ قۇقىعى ۇسىنىلادى دەگەندى العا تارتادى ماماندار.
وسىلاي قىزۋ پىكىرتالاس الاڭىنا اينالعان داۋلى ماسەلەگە ءالى نۇكتە قويىلعان جوق. جاقىندا, دالىرەك ايتساق, 14 قازاندا قازاقستان ادۆوكاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سەزى شاقىرىلىپ وتىر. سالا ماماندارى وسى القالى جيىندا ءبىر مامىلەگە كەلەر دەگەن سەنىم مول.
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
