استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ (احقو) رەسمي اشىلۋى Astana Finance Days شەڭبەرىندە ءوتتى. ونىڭ اياسىندا «AIFC Digital Exhibition» تسيفرلىق باستامالار كورمەسىمەن قاتار: يسلام ەكونوميكاسىنىڭ استانا فورۋمى, جاسىل تەحنولوگيالار فورۋمى, جاھاندىق قارجى فورۋمى, حالىقارالىق كاپيتال نارىقتارىنىڭ 2-ءنشى استانا فورۋمى, FinTech 2018, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ سەسسيالارى, احقو-نىڭ قۇقىقتىق ماسەلەلەر جونىندەگى كونفەرەنتسياسى ۇيىمداستىرىلدى.
اتاپ ايتساق, 3-4 شىلدە كۇندەرى كونگرەسس-ورتالىقتا وتكەن يسلام ەكونوميكاسىنىڭ استانا فورۋمىندا مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي ءوسۋى, ولاردىڭ جاھاندىق ەكونوميكاداعى ءرولى, جاڭا نارىقتاردىڭ پايدا بولۋ كەلەشەگى تۋرالى جان-جاقتى جانە جوعارى دەڭگەيدەگى پىكىرتالاستار ءوتتى. وعان ونەركاسىپ كوشباسشىلارى, حالىقارالىق ۇيىمدار مەن جەتەكشى يسلام قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ باسشىلارى, كاسىپكەرلەر, عالىمدار, كومپانيا باسشىلارى, تانىمال ەكونوميستەر, قارجى سالاسىنداعى الەمگە ايگىلى تۇلعالار قاتىستى. بارلىق باسقوسۋلار تۋرالى اقپاراتتى تولىقتاي بەرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءبىز يسلام ەكونوميكاسىنىڭ فورۋمىندا تالقىلانعان سۋكۋك وبليگاتسياسى تۋرالى شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ جانە احقو باسقارۋشىسى قايرات كەلىمبەتوۆتىڭ وي-پىكىرىن جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
قايرات كەلىمبەتوۆ,
استانا حالىقارالىق قارجى
ورتالىعىنىڭ باسقارۋشىسى:
– جوعارى تەحنولوگيالى, يننوۆاتسيالىق جانە تيىمدى پلاتفورماسى بار احقو-نىڭ تۇجىرىمداماسى ساۋدا اينالىمى مەن كىرىستەردى ۇلعايتۋعا, سونداي-اق ۇزاقمەرزىمدىك كەلەشەكتە اكتيۆتەردىڭ جاڭا تۇرلەرىن ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتە وتىرىپ, حالىقارالىق ستاندارتتار نەگىزىندە قىزمەت كورسەتۋگە جول اشادى. احقو-نىڭ نەگىزگى ماقساتى ۇسىنىلاتىن قارجى قۇرالدارىنىڭ الۋان تۇرىنە يە ءوتىمدى جانە تەڭدەستىرىلگەن كاپيتال نارىعىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى. احقو – كاپيتالعا كەڭ قولجەتىمدىلىك جانە قارجى, ينۆەستيتسيالىق قۇرالداردىڭ الۋان ءتۇرىن ۇسىناتىن وسى وڭىردەگى بىردەن-ءبىر پلاتفورما. ءوز كەزەگىندە بۇل ەلىمىزگە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىرۋعا, قازاقستاننىڭ قارجى سەكتورىن الەمنىڭ جەتەكشى الپاۋىتتارىمەن ءبىر قاتارعا قويۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
شەيح بيلال حان,
«Dome Advisori» حالىقارالىق
كومپانياسىنىڭ باسشىسى:
– ءبىز يسلام قارجىلاندىرۋ يندۋسترياسى تۋرالى ايتقاندا, كولەمى 3-4 تريلليون دوللار بولاتىن قوردى نەگىزگە الامىز. قازاقستاندا احقو-نىڭ اشىلۋى كەڭ كولەمدە ينۆەستيتسيا تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن. اڭگىمە جۇزدەگەن ميلليون دوللار تۋرالى بولىپ وتىر. سەبەبى قارجى ورتالىعىنىڭ بازاسىندا اعىلشىن قۇقىقتىق جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى, وسى كۇنى الەمنىڭ قارجى پلاتفورمالارى سول نەگىزدە جۇمىس ىستەيدى. بۇل قازاقستان الەمنىڭ بارلىق ەلدەرى ءۇشىن اشىق دەگەندى بىلدىرەدى. اعىلشىن قۇقىقتىق نەگىزدەرىنىڭ ارقاسىندا الداعى 20 جىلدا قازاقستان قارجىلىق كوزقاراس جاعىنان سينگاپۋر مەن اراب امىرلىكتەرىنە قاراعاندا ماڭىزدى سالماققا يە بولا الادى.
ەدىگە الپىسباي,
مالايزيالىق «Amanie Advisors CIS» كومپانياسىنىڭ
تمد بويىنشا باسقارۋشى ديرەكتورى:
– بۇگىنگى كۇنى قازاقستانعا يسلام قارجىسىن تارتۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعان كومپانيالار بار. اتاپ ايتقاندا, ءباا-دەن يسلامدىق سۋكۋك شىعارۋ بويىنشا ۇسىنىس بار. مىسالى, بۇعان دەيىن مەملەكەتتىك سۋكۋك شىعارۋ تۋرالى ۇسىنىس بولعان. بىراق ونى شىعارۋ ءۇشىن قارجى ورتالىعى قۇرىلعانعا دەيىن ازاماتتىق كودەكس نەگىزىندە جۇمىس ىستەۋ پروتسەسى وتە ۇزاق بولدى. ءار قادامعا ارنايى زاڭ شىعارۋ كەرەك. ال احقو اعىلشىن قۇقىعى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىندىكتەن, بۇل ۇدەرىس الدەقايدا جەڭىلدەي ءتۇستى. ەكىنشىدەن, قازاقستاننىڭ كورپوراتيۆتىك قۇقىقتارى نەمەسە مەملەكەتتىك سۋكۋك شىعارۋ بۇعان دەيىن شەتەلدە جۇزەگە اسىرىلىپ كەلدى. قازاقستان دامۋ بانكىنىڭ سۋكۋگىن مالايزيادا شىعاردى. نەگە دەسەڭىز, ينۆەستورلار سول جاقتا بولدى. ينۆەستورلار تۇسىنىكتى زاڭناما بار جەردە جۇمىس ىستەيدى, تۇسىنىكتى زاڭناما مەن تۇسىنىكتى بيرجادا شىعارۋ ماڭىزدى. بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى اراب ەلدەرىنە باعىتتالعان بولسا, سول جاققا بارىپ شىعارۋ كەرەك بولدى. ەۋروپانىڭ نارىعىنا شىعارۋ كەرەك بولسا, ەۋروپا ەلدەرىنە بارىپ شىعارۋ كەرەك-ءتىن. ەندى وسىنىڭ ءبارى احقو-دا شىعارىلادى. قازاقستانعا كەلىپ سۋكۋك ساتىپ الامىن دەگەن ينۆەستورلارعا ەشقانداي كەدەرگى جوق. ۇيرەنشىكتى زاڭناما مەن قورعاۋ مەحانيزمدەرى بار. دوللارمەن نەمەسە تەڭگەمەن شىعارۋعا بولادى. احقو-نىڭ اشىلۋى – ايتۋلى وقيعا. ءبىز بىرنەشە كومپانيامەن سۋكۋك شىعارۋ بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇعان دەيىن دوللار نەگىزىندە دۋبايدا شىعارىلدى. ەندى بۇل ءىستى احقو-دا جۇزەگە اسىرامىز. ينۆەستورلار بۇعان قارسى ەمەس. تمد مەملەكەتتەرى ءوزىنىڭ ايماقتىق كومپانيالارىمەن احقو ارقىلى ينۆەستور تارتۋدى كوزدەيدى. اراب ەلدەرى بولسا ولاردىڭ مۇمكىندىكتەرى احقو وسى ايماقتاعى كومپانيالارعا قارجى ءبولىپ, سول كومپانيالاردىڭ تابىسىنىڭ ۇلەسىنە كىرۋدى كوزدەيدى. ەكى تاراپتىڭ دا قىزىعۋشىلىعى زور.
دجوۆانني كاپاننەلي,
ازيا دامۋ بانكىنىڭ قازاقستانداعى
وكىلدىگىنىڭ ديرەكتورى:
– قازاقستان پرەزيدەنتى احقو-نىڭ ورتالىق ازياداعى قارجى حابىنا اينالۋى تيىستىگىن قاداپ ايتتى. ءبىز قازاقستاننىڭ بۇل باعىتتاعى ءرولى مەن احقو-نىڭ مۇمكىندىكتەرىنە سەنەمىز. قازاقستاننىڭ قارجىلىق دەلدالدىقتى ودان ءارى كۇشەيتۋ ارقىلى ەكونوميكالىق ءارتاراپتاندىرۋ الەۋەتى زور. يسلام دامۋ بانكىنىڭ پرەزيدەنتى مالىمدەگەندەي, ازيا دامۋ بانكى وزىنە مۇشە ەلدەرمەن, ونىڭ ىشىندە قازاقستانمەن ۇزاق مەرزىمدى سەرىكتەس بولىپ تابىلادى. يسلامدىق قارجىلاندىرۋدى دامىتۋ ماقساتىندا ءبىز IFC جانە احقو تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەدىك. قازاقستانداعى يسلامدىق قارجىلاندىرۋ ءرولىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا گرانتتار تاعايىندادىق. بۇعان قوسا, قازاقستانداعى يسلامدىق قارجىلاندىرۋدىڭ دامۋىنىڭ باستى بەس پروبلەماسىن اتاپ وتكىم كەلەدى. بىرىنشىدەن, يسلامدىق قاراجاتتى رەتتەيتىن ەرەجەلەر قاجەت. ول بانكينگ, يسلامدىق بانكينگ جانە سۋكۋك نارىعىمەن بايلانىستى. ەكىنشى ماسەلە – ول يسلامدىق قارجىلاندىرۋدىڭ رەتتەۋىشى بولىپ تابىلاتىن جەكەلەگەن ينستيتۋتتاردىڭ قۇزىرەتىن انىقتاۋ. سونىڭ ىشىندە احقو, قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكى, قازاقستاننىڭ قور بيرجاسى بار. ياعني يسلامدىق قارجىلاندىرۋمەن بايلانىستى سۇراقتاردى انىقتايتىن رەتتەۋىش. ۇشىنشىدەن, بانكتەر مەن نارىق كاپيتالى ءۇشىن ورتاق ەرەجەلەر قابىلدانۋ كەرەك. تورتىنشىدەن, ريتەيلدىك قارجىعا قولجەتىمدىلىكتى جەڭىلدەتۋ اسا ماڭىزدى. قازاقستانعا ريتەيلدىك قارجىلاندىرۋ ونىڭ (قازاقستاننىڭ) وڭىرلىك حابقا اينالۋى ءۇشىن كەرەك. بەسىنشىدەن, فورۋم قاتىسۋشىلارى يسلامدىق قارجىلاندىرۋعا شاريعات قاعيدالارىنا سايكەس قاداعالاۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ تۋرالى ايتتى. مەنىڭ ويىمشا, بۇل – ءبارىمىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان مىندەتتەر. ازيا دامۋ بانكى قازاقستان ۇكىمەتى مەن احقو-نى قولداپ, مالايزيا, يندونەزيا, پاكىستان, بانگلادەش ەلدەرىنىڭ وزىق حالىقارالىق تاجىريبەسىمەن بولىسەدى. بولاشاقتا ءبىز مۇنىڭ ءبارىن قازاقستان مەن احقو-نىڭ دامۋىمەن بايلانىستىرامىز.
ەلينا سيدورەنكو, رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ كريپتوۆاليۋتا بويىنشا ساراپشىسى:
– شىن مانىندە مەن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ احقو تۋرالى رەسەيدە ءبىر تەلەارناعا اقپارات بەردىم. بۇل جەردە تەك اعىلشىن قۇقىقتىق باسقارۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ قانا قويماي, اعىلشىن-ساكسوندىق سوت جۇيەسىن قۇرۋ ۇسىنىلدى. مۇنداي وتە جاقسى باستامانى قولداۋ قاجەت. مەن ءبىراز ۋاقىتتان بەرى سمارت-كەلىسىم تۋرالى ايتىپ كەلەمىن. بۇل ماسەلە احقو-نىڭ قۇقىقتىق جۇيەسىنە ەنگىزىلگەن. بۇل – مۇلدەم باسقا مودەل جانە ونىڭ نەگىزى كەلىسىم بولىپ تابىلادى, ال سمارت-كەلىسىم – قاجەتتى ءارى مىندەتتى فورماسى. ياعني ونداعى قۇقىقتىق جۇيە ينۆەستورلاردىڭ مۇددەسىن قورعاي الادى. مەن ءۇشىن ول ەڭ باستى ءارى ماڭىزدى ماسەلە بولىپ تابىلادى.
