18 مامىر – حالىقارالىق مۋزەي كۇنى. بۇل كۇندى الەمنىڭ بارلىق مۋزەيلەرى اتاپ وتەدى. ايتۋلى داتا دۇنيەجۇزىندەگى 150-دەن استام ەلدە رەسمي مەرەكە رەتىندە تىركەلگەن. بىزدە دە اتالعان مەرەكە نازاردان تىس قالىپ كورگەن ەمەس. شىنداپ كەلسەك, قازاق دالاسى مۇراجايلار مەكەنى دەسەك تە بولادى. ورتالىقتى بىلاي قويعاندا, ءار اۋىلدا ءبىر مۋزەيدەن كەزدەسەدى. ءتىپتى, ورتا ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىنىڭ دا ءوز مۇراجايى بار. سونداي اسىل قازىناعا تولى وردانىڭ ءبىرى – استاناداعى №54 مەكتەپ-ليتسەيىندە اشىلعان حالقىمىزدىڭ ارداقتى پەرزەنتى, جازۋشى, ەتنوگراف-عالىم, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اقسەلەۋ سەيدىمبەك مۇراجايى.
اسقارالى اقسەلەۋ اعانى بىلمەيتىن قازاق جوق. تاريح پەن ونەردىڭ قاي سالاسىنا قالام تارتسا دا ادالدىعى مەن ازاماتتىعىنان تايماعان, قاشاندا حالىقتىڭ جوقشىسى بولىپ, عاسىرلار قويناۋىندا قالعان دەرەكتەردى ءتىرىلتىپ, جۇرت كادەسىنە جاراتىپ, ۇلتتىق مۇرامىزدى ارداقتاي بىلگەن اسىل تۇلعا. ارينە, بۇگىندە «تۇلعا» دەگەن ءسوزدى كوپ قولدانامىز. اناۋ دا – مىناۋ دا تۇلعا. ال شىن مانىندەگى وسى ءسوز اقسەلەۋ سەيدىمبەك سەكىلدى سيرەكتەرگە عانا ايتىلسا كەرەك. اسىل ازاماتتىڭ ومىردەن وتكەنىنە دە جەتى جىلعا جۋىقتاپ قالدى. سوندا دا تۋعان حالقى ونى ۇمىتپاي, ۇنەمى اۋزىنان تاستامايدى. زيالىلار دا «ءدال وسى جەردە اقاڭ بولسا قالاي سويلەر ەدى, قانداي ءۋاج ايتار ەدى» دەپ ايتىپ جاتادى. راسىندا, قازاق رۋحانياتىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان تالانتتى تۇلعانىڭ ورنى كادىمگىدەي ۇڭىرەيىپ تۇر.
ءبىزدى مۇراجاي الدىنداعى جازۋشىنىڭ ءدال وزىندەي سۇلۋ, ءمىنسىز ءمۇسىنى قارسى الدى. ىشىمىزدەن اعامىزدىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ, تابالدىرىقتى اتتادىق. قۇددى عالىمنىڭ جۇمىس كابينەتىنە كىرگەندەي اسەردە بولدىق. توردە جازۋشىنىڭ جازۋ ۇستەلى مەن كرەسلوسى ورنالاسقان. قالامگەر جۇمىس ىستەپ جاڭا عانا سىرتقا شىعىپ كەتكەن سەكىلدى. قالامساپ پەن قاعازى دا ءوز ورنىندا قوزعالماي تۇر.
اتالعان مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى مۇعالىمى, مۇراجاي مەڭگەرۋشىسى ورىنباسار سەيدەشوۆتىڭ ايتۋىنشا, ول كىسى 2009 جىلى قىركۇيەك ايىندا دۇنيەدەن وزعاننان كەيىن استانا قالاسى اكىمدىگى مەن ءماسليحاتىنىڭ بىرلەسكەن شەشىمى بويىنشا 23.11.2009 جىلى
№72 بۇيرىعىنا سايكەس, №54 مەكتەپ-ليتسەيىنە اقسەلەۋ سەيدىمبەكتىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلعان. وسى قاۋلى نەگىزىمەن 2010 جىلدىڭ 11 قىركۇيەگىندە ءبىلىم ورداسىندا اقسەلەۋ سەيدىمبەك اتىنداعى مەموريالدىق مۇراجاي رەسمي تۇردە اشىلعان. بۇگىنگى تاڭدا وسى مەكتەپكە ارداقتى ازاماتتىڭ ەسىمىن بەرۋ جونىندەگى قالالىق ءماسليحاتتىڭ شەشىمى شىققانمەن, ارنايى قاۋلى ءالى جارىق كورمەگەن.
مۋزەيدە عالىمنىڭ ءوزى تۇتىنعان جەكە دۇنيەلەرى, قىزمەتتىك زاتتارى قويىلعان. جازۋشىنىڭ ومىرىنەن سىر شەرتەتىن فوتوسۋرەتتەر دە – ءبىر قارا. قالامگەر اكەسى سوعىسقا اتتانىپ بارا جاتقاندا جەلتوقسان ايىندا دۇنيەگە كەلىپتى. اناسى كۇيەۋىنە قۇنداقتاۋلى ءسابيدى الىپ كەلگەندە سلان بالاسىن باۋىرىنا باسىپ: «شاشى قازاقتىڭ قاسيەتتى ءشوبى سەكىلدى اق سەلەۋ ەكەن. ەسىمى دە سولاي بولسىن» دەپتى. سول كەتكەننەن اكەسى قاندى مايداننان ورالمايدى. بولاشاق جازۋشى اكەسىنىڭ اعاسى امانبەكتىڭ باۋىرىندا ەرجەتەدى. ون جىلدىق مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن اۋىلدا ءۇش جىل شوپاننىڭ كومەكشىسى بولادى. جالپى, اقسەلەۋ سەيدىمبەك جاسىنان ەل ىشىندەگى ەسكى اڭگىمەگە قۇلاعى تۇرىك بولىپ وسەدى. كونە اڭىزداردى مايىن تامىزىپ ايتاتىن قاريالاردىڭ قول بالاسى اتانادى. سولاردىڭ اڭگىمەلەرىن ۇيىپ تىڭدايدى. وقۋشى كەزىنەن اۋداندىق, وبلىستىق باسىلىمدارعا ماقالا جازادى. ونىڭ كوشىرمەلەرى دە مۇراجايعا بەرىلگەن.
سونداي-اق, عالىمنىڭ اكە-شەشەسىنىڭ, اعاسىنىڭ, باۋىرلارىنىڭ فوتالارى دا بالالىق شاقتاعى اعامىزدىڭ عاجايىپ بەينەلەرىن بەرەدى. اسكەر قاتارىندا جۇرگەن سۋرەتتەرى دە كوركەم. وتباسىلىق فوتالار دا ءبىر الەم. ال ۇلتىمىزدىڭ كورنەكتى تۇلعالارىمەن تۇسكەن سۋرەتتەردىڭ ءوزى وتكەن كۇننەن سىر شەرتىپ تۇرعان قۇندى جادىگەرلەر دەۋگە بولادى.
دارىندى دارابوزدىڭ تاعى ءبىر قىرى – شەبەرلىگى. كادىمگىدەي ءوز قولىمەن دومبىرا, قوبىز تاياق, شاقشا جاساعان. ونىڭ بىرقاتارى مۇراجايعا بەرىلگەن. جازۋشى جاساعان دومبىرانىڭ داۋىسى دا ەرەك. سىڭعىرلاپ تۇر. ال, قولعا ۇستايتىن تاياقتىڭ نەشە ءتۇرلىسىن كورۋگە بولادى. اسەمدىگى بىرىنەن-ءبىرى وتەدى. شاقشا دا سولاي.
ءبىزدى عالىمنىڭ ايگىلى الكەي مارعۇلانمەن, دارىندى قالامگەر جومارت ابدىحالىقپەن جازىسقان حاتتارى قىزىقتىردى. الكەي اتامىز 1972 جىلى جاس جۋرناليستكە «سەنى اقسەلەۋ دەپ اقىلدى قازاق قويعان بولۋ كەرەك. سوندىقتان سەنەن ءتۇبى بىردەڭە شىعادى» دەپ حات جازىپتى. اقسەلەۋ اعا قاراعاندىدا «لەنينشىل جاس» (قازىرگى «جاس الاش») گازەتىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى بولىپ جۇرگەندە الكەي مارعۇلانعا, عابيت مۇسىرەپوۆكە ارقانىڭ تاريحى تۋرالى قاجەتتى دەرەكتەردى تاۋىپ بەرىپ وتىرعان. جازۋشىنىڭ باي كىتاپحاناسىنىڭ ءبىراز بولىگى مۋزەيدەن ورىن العان. ونىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ جارىق كورگەن بارلىق كىتاپتارى بار.
– مۇراجايدى تولىقتاي جازۋشىنىڭ بالالارى جابدىقتادى. بارلىق جادىگەرلەردى سول كىسىلەر بەردى. سوندىقتان, ولارعا ۇلكەن العىسىمدى ايتامىز. ءبىزدىڭ مەكتەپتە ارداقتى تۇلعانىڭ تۋعان كۇنىنە وراي ءتۇرلى مادەني شارالار ۇيىمداستىرىلادى. سىنىپتارعا «اقسەلەۋتانۋ» فاكۋلتاتيۆتى ساباقتار وتكىزىلەدى. وقۋشىلار عالىم شىعارماشىلىعى جايىندا باياندامالار دايىندايدى. قىسقاسى, ءبىزدىڭ بالالار اقسەلەۋ اتاسىنىڭ اسىل مۇرالارىن قاستەر تۇتادى, – دەيدى ورىنباسار سەيدەشوۆ.
ءبىر سوزبەن ءتۇيىپ ايتقاندا, تاريحي دەرەك پەن قۇندى جادىگەرلەر سىر شەرتكەن مۋزەيدەن ءومىرى ونەگەگە تولى ۇلاعاتتى تۇلعانىڭ بەكزات بولمىسى مەن پاراساتتى تانىمىن تەرەڭ تانىدىق.
ازامات ەسەنجول
