قازىرگى جاستاردىڭ رۋحاني جانسارايىن ءتۇسىنۋ قيىن-اق. جاڭا تولقىننىڭ وزىندىك تانىمى, كوزقاراسى, ءوز تالعامى بار. جاستىققا ءتان جالىنى دا ۇرىپ تۇر. الايدا جاستاردىڭ بەتالىسىنا سىنمەن قاراۋ اعا ۇرپاققا ءتان بولسا كەرەك. ءتىپتى ءوز بالاسىنا دا «سانا بەر» دەگەن قازاقتىڭ دانالىعى, مۇنىڭ اسا قاجەتتىگىن بىلدىرسە كەرەك. سول قاعيدامەن ءبىز دە ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاقپىز.
جاقىندا وتىزعا كەلمەگەن ءاپ-ادەمى بويجەتكەنمەن ءومىر تۋرالى از-كەم سويلەسىپ قالدىم. اتا-اناسىنىڭ باۋىرىندا بارشىلىقتىڭ ورتاسىندا وسكەن, جوعارى ءبىلىم الىپ, ءوزىنىڭ قالاعان بيىكتەرىنە جاقىنداپ كەلە جاتقان بويجەتكەن. كەلەشەكتە كۇيەۋگە شىعۋ دا, ءسابيلى بولۋ دا ويىندا بار. «ءيا, بارعان جەرىڭدى باقىتتى ەت, باعىڭ اشىلسىن!» دەگەن تىلەگىمدى ەستىسىمەن الگى بويجەتكەننىڭ شارت كەتپەسى بار ما. «مەن نەگە بارعان جەرىمدى باقىتتى ەتۋىم كەرەك؟» دەپ قارسى سۇراق قويدى. ادەتتە, ۇزاتىلار قىزعا سولاي ايتىلادى, جاس كەلىن تۇسكەن جەرىن دە باقىتتى ەتۋىن قالاۋى قالىپتى نارسە, اۋلەتى دە سونى كۇتەدى دەپ ءتۇسىندىرىپ كوردىم. بويجەتكەننىڭ ءوز تالابى بار ەكەن. «مەن بارعان جەرىمدى باقىتتى ەتەمىن دەپ بارمايمىن, ءوزىم باقىتتى بولامىن دەپ بارامىن دەپ تۇرمىسقا شىعامىن» دەپ جاۋاپ بەردى. جارايدى, ەشكىم بەتىنە قارسى كەلمەگەن قىزدىڭ ەركەلىگى شىعار. الايدا ءازىل-شىنى ارالاس ايتىلعان ءسوزدىڭ استارىندا ادەتتەن بولەك قاۋىپتى وي جاتىر. ول – جاس قىزداردىڭ قازاقى «كەلىندىك» ستاتۋسىن ءوز ماعىناسىندا قابىلداماۋى. باسقا ەلگە ۇزاتىلىپ, بوتەن جەرگە كەلىن بولۋ – ادام ومىرىندەگى ۇلكەن وزگەرىس. بۇرىنعى ەركەلىگى قالىپ, اۋلەتتەن باستاپ, اتا-ەنەسى مەن تاڭداپ تيگەن جارى ءۇشىن, كەيىنىرەك ءسابيى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك الادى. قىز كەزىندەگى ەركەلىگى مەن ەركىندىگىن ارتتا قالدىرماسا, سول قالپىمەن «كەلىندىك ولشەمگە» شاق كەلمەيتىنىنە كوپ جاستار ءمان بەرە بەرمەيدى. ارقايسىمىزدا جالعىزدان قىز بولعان سوڭ, ولاردىڭ باقىتتى بولۋىن الدىمەن اكە-شەشەسى ويلايدى. تىم ەركەلەتەتىنىمىز دە سوندىقتان. دەسە دە ءبىر تانىسىمنىڭ ءوز قىزىنا «ەنەسى مەنەن قاتتى بولماسىن» دەپ قىزىن ابدەن پىسىق ەتىپ, ءۇي شارۋاسىنا بەيىمدەپ تاربيەلەگەنىن ءبىلىپ تاڭ قالدىم. كوبىمىزدىڭ ويىمىزعا كەلە بەرمەيدى. الايدا بۇل – اقىلدى انانىڭ ارەكەتى. تاعى ءبىر قۇربىم ءتىپتى ماڭعاز. بويجەتىپ قالعان قىزىنا ىزىڭداپ «ونى بىلاي جاسا, مىنانى بىلاي ەت» دەپ ايتقانىن كورگەن ەمەسپىن. سەبەبىن سۇراعانىمدا, ەرتەڭ بارعان جەرىنىڭ تاربيەسىنە, تارتىبىنە تەز يكەمدەلىپ, سول جەردە قازاندى قالاي قايناتسا, بۇل دا سولاي قايناتاتىن بولسىن دەگەن ەركىنە قويعانىن ايتتى. راسىندا ول دا – جاقسى تاربيە. ءبىر قازاق بولعانىمىزبەن, ءار ەل تۇگىلى, ءار ءۇيدىڭ دە ءوزىنىڭ قالىپتاسقان ادەتى مەن ادەبى دە بار. بارعان جەرىنىڭ ءتۇتىنىن ءبىر مۇرجادان شىعارسىن دەگەن انانىڭ دا ايتقانى دۇرىس شىعار. جالپى, «ەنەم بىلەدى, ەنەمدىكى دۇرىس» دەگەن جاڭا تۇسكەن كەلىندەردىڭ اۋلەتىندە سۇيكىمدى بولىپ, تەز سىڭەتىنىن دە بايقاپ ءجۇرمىز.
ال بارعان جەرىمدە جابىلىپ ءجۇرىپ مەنى باقىتتى ەتىڭدەر دەپ قاراپ وتىراتىن تىكباقاي قىزدىڭ سوزىنە نە دەيمىز. ەرتەڭ ويى وزگەرمەسە بالاسىن قۇشاقتاپ قايتىپ كەلەتىندەردىڭ قاتارىنا قوسىلار. ول دا قورقىنىشتى ەمەس, قازىر ەكىنىڭ ءبىرى ايىرىلىسىپ جاتىر. بۇل, ارينە, مەنىڭ ويىم. بىراق بارلىق قىزداردىڭ بارعان جەرىنە تاستاي باتپاي توركىنىنە قايتىپ ورالۋى جاقسىلىق ەمەس قوي. ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن الدىمەن شەشەلەرى ويلانۋى كەرەك شىعار.
قازاق ايتادى ەكەن, «قىزىڭ جاقسى بولسا – ءبىر باقىت, ۇلىڭ جاقسى بولسا – مىڭ باقىت, كەلىنىڭ جاقسى بولسا – شىن باقىت» دەپ. ادام باقىتى جانىنداعى جانداردىڭ قاباعى مەن جايدارى مىنەزىنە, شىن ىقىلاسى مەن رياسىز كوڭىلىنە بايلانىستى. ول بولماعان جەردە وزىمشىلدىك, كوڭىلدەگىسىنە جەتپەي, ويلاعانى بولماي باسىمەن الىسقانداردىڭ باقىتى باياندى بولماس.
