«حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى ىسكە اسىپ كەلەدى. ونىڭ دالەلى, استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك سارىارقا اۋدانىنىڭ تۇرعىندارىمەن كەزدەسىپ, بىلتىر اتقارىلعان جۇمىستاردى قورىتىندىلاپ, بيىل ىسكە اساتىن جوبالاردى تالقىلادى. 4 ساعاتتان اسا ۋاقىتقا سوزىلعان ەسەپتىك كەزدەسۋدە 100-گە جۋىق سۇراق قويىلدى. شاھار باسشىسى تۇرعىنداردىڭ سۇراعىن تىڭداپ, جان-جاقتى جاۋاپ بەرىپ, ءاربىر ساۋال جان-جاقتى تالدانىپ, وڭ شەشىم بولاتىنىن ايتتى.
استانا قالاسىندا ەڭ العاش قۇرىلعان اكىمشىلىك اۋدان – سارىارقا اۋدانى. وندا 355 مىڭنان اسا حالىق تۇرادى. ساپالى ءومىر سالتىن تالاپ ەتەتىن بەلسەندى تۇرعىندارى باسىم. بۇعان قالا اكىمى جەڭىس قاسىمبەكتىڭ ەسەپتىك كەزدەسۋىندە كوزىمىز جەتتى.
قالا كەڭىستىگىمەن كورىكتى
سارىارقا اۋدانىنىڭ اكىمى ەرالى باۋىرجاننىڭ سوزىنشە, اۋدان اۋماعى «اگروقالاشىق», «كوكتال», «كوكتال-2» تۇرعىن الابىن قامتيدى. 2018 جىلى 16 ناۋرىزعا دەيىن اۋدان اۋماعى 196,62 شارشى مەتردى قۇراسا, ودان كەيىنگى ۋاقىتتا بايقوڭىر اۋدانى ەنشىسىن الىپ, 67,76 شارشى مەترگە قىسقاردى.
اۋدان اۋماعىنداعى كوپپاتەرلى تۇرعىن ۇيلەردىڭ 60 پايىزدان استامى 1933-1999 جىلى سالىندى. ياعني ينفراقۇرىلىم مەن ەسكى تۇرعىن ۇيلەردى جاڭارتۋ, اۋلالاردى اباتتاندىرۋ جۇمىسى كەزەك كۇتتىرمەيدى.
سارىارقا اۋدانى اۋماعىندا 587 اۋلا بار. ونىڭ 142-ءسى جوندەۋدى كەرەك ەتەدى. سوڭعى 3 جىلدا 125 اۋلا 32 قوعامدىق كەڭىستىك اباتتاندىرىلدى. 2023 جىلى 40 اۋلادا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلدى. ونىڭ 24-ءى حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت بويىنشا جۇزەگە اسىرىلدى. 175 اۋلادا جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسى اتقارىلدى.
2024 جىلى 220-دان استام اۋلانى اباتتاندىرۋ جوسپارلاندى. ونىڭ ىشىندە 30 اۋلا حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت بويىنشا جۇزەگە اسادى. 190-نان استام اۋلادا جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى.
اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە تۇرعىندار تۇرمىسىنىڭ جايلىلىعىن قامتاماسىز ەتىپ, ساۋلەتتىك كەلبەتى جاقسارا تۇسەدى.
بىلتىر كىشى بەيبىتشىلىك, جەلتوقسان, بۇحارباي باتىر جانە اعىباي باتىر كوشەسىندە اباتتاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. جاياۋ جۇرگىنشى جولى كەڭەيتىلىپ, برۋسچاتكا توسەلدى. اۆتوكولىك قوياتىن ورىندار سالىندى. 100 جاسىل جەلەك جانە جاڭا كوگال وتىرعىزىلدى. كوشەلەردى جارىقتاندىرۋ باعانالارى مەن شاعىن ارحيتەكتۋرالىق پىشىندەر – ورىندىقتار, قوقىس جاشىكتەرى ورناتىلدى. ءدال وسىنداي جۇمىستار بوگەنباي باتىر داڭعىلىنىڭ بويىندا رەسپۋبليكا داڭعىلىنان ۋاليحانوۆ كوشەسىنە دەيىنگى ارالىقتا دا جۇرگىزىلدى. «شاپاعات» بازارىنىڭ ماڭىندا زاڭسىز كوشە ساۋداسى رەتكە كەلتىرىلىپ, ساۋداگەرلەر زاڭدى ورىندارمەن قامتاماسىز ەتىلدى.
اباتتاندىرۋ – ماڭىزدى جۇمىس
بيىل ۆوكزال اۋماعىندا اۋقىمدى جۇمىس اتقارىلادى. ماسەلەن, ماسكەۋ كوشەسىنەن گەتە كوشەسىنە دەيىنگى رەسپۋبليكا داڭعىلى, ءبىرجان سال جانە گەتە كوشەلەرىنىڭ جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى قايتا توسەلەدى. ناتيجەسىندە 4 قوعامدىق كەڭىستىك قايتا جاڭعىرتىلادى. اتاپ ايتقاندا, «جاستار» تەاترى, «اق جايىق» قوناقۇيىنىڭ ماڭىنداعى سكۆەر, «چەموداندار» سكۆەرى جانە ۆوكزال ماڭىنداعى «پاراۆوز» سكۆەرى جاڭارا تۇسەدى.
وتكەن جىلى 4 قوعامدىق كەڭىستىك اباتتاندىرىلدى, ونىڭ 2-ءى «كوكتال-1» جانە «اگروگورودوك» تۇرعىن الاپتارىندا ورنالاستى. بىلتىر كۇمىسبەكوۆ كوشەسى, 7/1 مەكەنجايى بويىنشا 20 قاباتتى تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى توقتاتىلىپ, ورنىنا اۋدان تۇرعىندارى ءۇشىن قوعامدىق كەڭىستىك اشىلدى. مۇندا 800-گە جۋىق اعاش وتىرعىزىلىپ, جەرگىلىكتى سۋارۋ جۇيەسى ورناتىلىپ, 700 شارشى الاڭعا برۋسچاتكا توسەلىپ, جارىقتاندىرۋ باعانالارى, ورىندىقتار مەن قوقىس جاشىكتەرى ورناتىلدى.
بوگەنباي باتىر داڭعىلى, 43/1 مەكەنجايىندا ورنالاسقان توتەنشە جاعدايداعى جاتاقحانا بۇزىلىپ, ورنىنا جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا قولايلى قوعامدىق كەڭىستىك اباتتاندىرىلدى.
ال ينۆەستورلار ەسەبىنەن «شارىن» تۇرعىن ءۇي كەشەنى اۋدانىنداعى ەسىل وزەنىنىڭ جاعالاۋىندا اللەياسى, سپورت جانە ويىن الاڭدارى بار قوعامدىق كەڭىستىك جايلى دەمالىس ورنىنا اينالدى.
سارىارقا اۋدانى – جاسىل جەلەككە ورانعان اۋماقتىڭ ءبىرى. دەگەنمەن اتقارىلعان جۇمىستى جالعاستىرىپ, كوگالداندىرۋعا كوڭىل بولىنەدى. اۋدان اۋماعىندا 81 الاڭ, قوعامدىق ورىن جانە كوكتال ساياباعى بار. وندا 60 مىڭنان استام اعاش (اعاش – 55187, بۇتا – 11995, كوگال – 707 506 شارشى مەتر) كوكتەپ تۇر. 2023 جىلى اباتتاندىرۋ باعىتىندا 16 مىڭنان استام جاسىل جەلەك وتىرعىزىلدى (اعاش – 2900, بۇتا – 2133, كوگالدار – 14 199 م2, كوپجىلدىق وسىمدىكتەر – 9 616 دانا).
بيىل 3 مىڭنان استام اعاش, 1 مىڭ شارشى مەتر كوپجىلدىق وسىمدىك وتىرعىزىلادى. قولدانىستاعى 5 ساياباق – جاستار-2, يليۋزي, چەمودانوۆ, پۋشكين, ءۇلىمجىۇلى الاڭىندا سۋارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جوسپارلاندى.
جارىق قالا – قاۋىپسىز
سارىارقا اۋدانىندا اتقارىلۋى ءتيىس اۋقىمدى جۇمىستار – كوشەنى جانە دەكوراتيۆتى جارىقتاندىرۋمەن قامتاماسىز ەتۋ. اۋداندا بارلىعى 330 كوشە مەن اللەيا بولسا, ونىڭ ىشىندە 300 كوشە جارىقتاندىرىلدى. 297 كوشەگە جارىقديودتى جارىقتاندىرۋ ورناتىلدى. بىلتىر جارىقتاندىرۋى بولماعان 17 كوشەدە جۇمىس جۇرگىزىلسە, بيىل كوشەلەردىڭ 13 ۋچاسكەسىن جارىقتاندىرىپ, اسپالى كابەل جەلىسىن بۇزىپ, ەسكى توزىعى جەتكەن كوشە جارىقتاندىرۋ باعاندارى اۋىستىرىلادى. وتكەن جىلى 191 نىساندا ساندىك جارىقتاندىرۋ ورناتىلدى.
قالاداعى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى – سانيتارلىق تازالاۋ. بۇل جۇمىسقا 22 مەردىگەر كومپانيا جۇمىلدىرىلدى. وسى باعىتتاعى جۇمىستى جانداندىرۋدا 580 بىرلىك تەحنولوگيا مەن 660 ادام تارتىلدى.
قىس باستالعالى 1,1 ميلليون تەكشە مەتر قار شىعارىلدى. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 80 مىڭ تەكشە مەترگە ارتىق. اۋقىمدى جۇمىستاردى ساپالى اتقارۋدا تەحنيكا سانى ارتتىرىلىپ, 13 پايىزعا جەتتى.
وتكەن جىلى رۇقسات ەتىلمەگەن 27 پوليگون جويىلىپ, 20 مىڭ توننا قۇرىلىس قالدىعى شىعارىلدى. 605 حاتتاما تولتىرىلىپ, 5,5 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالىندى. بۇل رەتتە 204 جاڭا كونتەينەر الاڭى ورناتىلىپ, 93 مەكەنجايدا جوندەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. بيىل 30 جاڭادان ورناتۋ جانە 80 كونتەينەر الاڭىن جوندەۋ جوسپارلاندى.
اقپان ايىنىڭ باسىنان قارعىن سۋدىڭ الدىن الۋ بويىنشا ءىس-شارا باستالىپ, 10 بريگادا مەن 70 بىرلىك تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى. 70-كە جۋىق اينىمالى توك ماشيناسى, 4 متز سورعىسى, 10 سۋ سوراتىن تەحنيكا, 3000 شارشى مەتر ينەرتتى ماتەريال (اعاش) دايىندالدى.
جولداردىڭ جايى قالاي؟
راسىندا, ەلدىڭ ساياسي ورتالىعىنداعى كوشەلەر سىمداي ءتۇپ-ءتۇزۋ, تەپ-تەگىس بولۋى كەرەك. قالا قوناقتارى ەلورداعا قاراپ, تۇتاس ەلگە باعاسىن بەرەدى. ويتكەنى وركەنيەتتى ەلدىڭ ءبىر ولشەمى – ساپالى جولدان كورىنەدى.
جول ينفراقۇرىلىمى تۋرالى ايتقاندا, اسفالتتانعان جول عانا ەمەس, كوپفۋنكتسيونالدى باعدارشامدار, جول بويىنداعى جىلى دا جايلى ايالداما كىرەتىنى انىق. سارىارقا اۋدانىندا ۇزىندىعى 314 شاقىرىمدى قۇرايتىن 315 كوشە بار. ونىڭ 268 كوشەسىنە اسفالت توسەلىنسە, 47-ءسى – قارا جول.
بىلتىر سارىارقا اۋدانىنىڭ 12 ورتالىق كوشەسىنە, اگروگورودوكتا – 4 كوشە, كوكتال-1 – 5 كوشەگە اسفالت توسەلدى. بيىل ورتالىقتاعى 6 كوشەگە جانە اگروگورودوكتا – 9, كوكتال-1 – 5 كوشە ورتاشا جوندەۋدەن وتەدى.
اۋداندا 371 ايالداما كەشەنى بار. ونىڭ 64-ءى – جابىق ءتيپتى. 2023 جىلى قوسىمشا 6 جىلى ايالداما ورناتىلسا, بيىل 15 جىلى ايالداما ورناتىلادى.
بۇگىندە سارىارقا اۋدانىندا 53 قوعامدىق كولىك قىزمەت كورسەتەدى. 2023 جىلى ەلدى مەكەندە 3 باعىت ىسكە قوسىلدى (№49, №42, №328). اۆتوبۋستاردى كوبەيتۋ ماسەلەسى قارالۋدا (№54, №32, №7, №120, №50).
ينفراقۇرىلىم ودان ءارى جەتىلدىرىلەدى
ەلوردا بويىنشا ءبىرىنشى گازداندىرۋدىڭ يگىلىگىن سارىارقا اۋدانىنىڭ تۇرعىندارى كوردى. بۇگىندە 4970 ابونەنتكە كوگىلدىر وتىن قوسىلدى. تۇرعىن الاپتاردا ورنالاسقان بارلىق 17 الەۋمەتتىك نىساندى گازداندىرۋ جۇمىستارى اياقتالدى.
204 ءۇي ورنالاسقان 1000-نان استام ادام تۇراتىن «نۇر-بەسىك» شاعىن اۋدانىن دامىتۋ – ماڭىزدى ماسەلە. 2007 جىلى تۇرعىندار قونىستانا باستاعان اۋماقتى اباتتاندىرۋ جانە جەر ۋچاسكەلەرىن زاڭداستىرۋ ماسەلەسى 15 جىلدان بەرى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي كەلگەن-ءدى. بىلتىر وڭ شەشىمىن تاۋىپ, تۇرعىندار جەر ۋچاسكەسىن جەكە مەنشىگىنە راسىمدەۋدە. ەڭ قۋانتاتىنى, بۇل اۋماقتا ينجەنەرلىك جەلى – جول قۇرىلىسى, سىرتقى جارىقتاندىرۋ, جىلى ايالدامالار, بەينەباقىلاۋ كامەرالارى جانە ينتەرنەت جەلىسى ورناتىلدى.
ءدال وسىنداي وزەكتى ماسەلە 200-گە جۋىق تۇرعىن ءۇيى بار «جاسىل ەل» تۇرعىندارىنا دا قاتىستى بولعان-دى. بۇگىندە مۇندا سۋ جانە كارىز جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ, ۇيلەردى سۋ كوممۋنيكاتسياسىنا قوسۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. «كوكتال-2» تۇرعىن الابىندا ءورت ءسوندىرۋ دەپوسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ, جاقىن ارادا قولدانىسقا بەرىلدى. قاراساي باتىر – بۇلانتى كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا 1200 ورىندىق مەكتەپ قۇرىلىسى اياقتالىپ, ەسىگىن اشتى. اۋدان اۋماعىندا «جايلى مەكتەپ» باعدارلاماسى اياسىندا كوكتال-1, 2 تۇرعىن الاپتارىندا 2 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە.
P.S: ەسەپتىك كەزدەسۋدىڭ ەكىنشى بولىگى سۇراق جاۋاپقا ۇلاسىپ, تۇرعىندار تولعاندىرىپ جۇرگەن ويلارىن ورتاعا سالدى. اسىرەسە, زاڭسىز تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا شەكتەۋ قويۋعا ەكپىن بەرە سويلەگەندەر كوپ بولدى. سونداي-اق قاڭعىباس يتتەردى قۇرىقتاپ, كارىز جۇيەسى مەن سۋاعاردى جۇيەلەپ, ساياباق پەن سكۆەرلەردى قۇرىپ, سپورت كەشەندەرى مەن مەديتسينالىق نىسانداردى كوبەيتۋدى ۇسىندى. جيىندى قورىتىندىلاعان قالا باسشىسى جەڭىس قاسىمبەك ىستەلىپ جاتقان جۇمىس كوپ, الايدا ىستەيتىن جۇمىس ودان دا اۋقىمدى ەكەنىن ايتىپ, ارىپتەستەرىن ىسكە سەرگەك قاراۋعا شاقىردى.
