قازاق ەلىنىڭ اتىن ايداي الەمگە مەيلىنشە كەڭىنەن تانىتىپ كەلگەن سپورتتىڭ ەكى ءتۇرى بولسا, سونىڭ ءبىرىنشىسى بوكس, ەكىنشىسى اۋىر اتلەتيكا ەدى. بىلعارى قولعاپ شەبەرلەرىنىڭ سوڭعى جىلدارى ساتسىزدىككە كوبىرەك ۇشىراپ جۇرگەنى جايىندا بۇدان بۇرىن جازعانبىز. وعان شارشى الاڭ شاباندوزدارىنىڭ جاكارتادا وتكەن ازيا ويىندارىنداعى كورسەتكىشى نەگىزگى سەبەپشى بولعان. ال زىلتەمىرشىلەرىمىز قاراشا ايىنىڭ باسىندا اشحابادتا مارەگە جەتكەن الەم چەمپيوناتىندا وزدەرىنە ارتىلعان زور سەنىمنىڭ ۇدەسىنەن كورىنە المادى. ءسويتىپ, ولار دا بۇرىنعى پوزيتسياسىن جوعالتا باستاعانىن انىق بايقاتتى. مۇنىڭ ءتۇيىنى سول, رەسپۋبليكا شتانگاشىلارى وسىنىڭ نەگىزىندە وزدەرىنىڭ تىيىم سالىنعان ءدارى-دارمەكتەرسىز جەتىستىككە جەتە المايتىندارىن راسقا شىعارعان سياقتى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك, 2016 جىلى ريو-دە-جانەيرودا وتكەن سوڭعى وليمپيالىق ويىنداردا قازاقستان قورجىنىنا جۇلدەنى بارىنەن كوپ تۇسىرگەن وسى اۋىر اتلەتتەر بولعان. ولار مۇندا 1 التىن (نيدجات راگيموۆ), 1 كۇمىس (جازيرا جاپپارقۇل), 4 قولا (فارحاد حاركي, دەنيس ۋلانوۆ, الەكساندر زايچيكوۆ, كارينا گوريچەۆا) مەدالدارعا قول جەتكىزىپ, كوماندالىق ەسەپتە قىتاي, تايلاند, يران جانە كحدر تارلاندارىنان كەيىن بەسىنشى ساتىدان ورىن تەپكەن. مۇنى جانە سونىڭ الدىندا دوپينگكە قاتىستى جانجال كوتەرىلۋىنە بايلانىستى ويىننان تىس قالعان تاڭداۋلى اتلەتتەرىمىزدىڭ قاتىسۋلارىنسىز جاسادى. تاياۋدا بۇل مەدالدار جيىنتىعىنا دوپينگتەن قولعا تۇسكەن رۋمىن سپورتشىسىنان الىنعان التىنشى مەدال تاعى كەلىپ قوسىلدى.
ال وتكەن جىلعى كۇزدە قىتاي, تۇركيا, رەسەي, قازاقستان, ۋكراينا, بەلارۋس, ارمەنيا, ازەربايجان جانە مولدوۆا سەكىلدى 9 ەلدىڭ اۋىر اتلەتتەرى دوپينگپەن ۇستالدى. وسىعان وراي ولاردىڭ سپورتشىلارى تۇگەل حالىقارالىق جارىستاردىڭ بارىنەن شەتتەتىلدى. سول تىيىمنىڭ نەگىزىندە رەسپۋبليكا اۋىر اتلەتتەرى ءوز كەزەگىندە 2017 جىلعى الەم چەمپيوناتى مەن 2018 جىلعى ازيا ويىندارىنا جىبەرىلمەدى. بىراق تۇرىكمەن استاناسىندا بايگە ءباسىن قىزدىرعان بيىلعى الەم چەمپيوناتىنا دەيىن ديسكۆاليفيكاتسيا تولىق مەرزىمى اياقتالدى دا, اتالعان ەلدەردىڭ زىلتەمىرشىلەرى وعان تۇگەل قاتىسا الدى.
سوندىقتان اشحابادتاعى جاھاندىق جارىستان كوپ نارسە كۇتىلدى. بىرىنشىدەن, مۇنىڭ الدىندا قاھارعا ۇشىراعان مەملەكەتتەردىڭ ءبارى الەمدەگى اۋىر اتلەتيكا كوشباسىلارى بولعاندىقتان, ولاردىڭ جاڭا سايىسقا قانداي دايىندىقپەن كەلگەندەرىن كورۋگە جۇرتتىڭ ىقىلاسى اۋدى. ەكىنشىدەن, بۇل چەمپيونات 2020 جىلى توكيودا جالاۋ جەلبىرەتەتىن وليمپيادانىڭ ىرىكتەۋ تسيكلىن باستاپ بەرەتىن ەدى. ول تۇبەگەيلى جاڭارعان ىرىكتەۋ ءتاسىلى بويىنشا جۇرگىزىلدى. ەگەر بۇرىن وليمپيالىق جولداما قۇراماعا ورىنداردىڭ جالپى سانى تۇرىندە عانا بەرىلىپ كەلسە, وسىدان باستاپ ونى ءاربىر سپورتشى ءوزى جەڭىپ الۋعا ءتيىستى بولدى. ۇشىنشىدەن, سالماق دارەجەلەرىنە بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا, ەندى ەرلەر دە, ايەلدەر دە 10 سالماق كاتەگورياسى بويىنشا سايىسقا ءتۇسىپ, سولاردىڭ 7-ءى عانا وليمپيالىق سالماق بولىپ سانالدى. دەمەك, ويىنداردا وسى سالماقتار بويىنشا عانا مەدالدار ساراپقا سالىنادى. كوپەتداگتىڭ باۋرايىنداعى اقشاڭقان قالادا وسى جاڭا ەرەجەنىڭ تۇساۋى كەسىلدى.
قازاقستان قۇراماسى الەم چەمپيوناتىنا ءوزىنىڭ قازىرگى ەڭ كۇشتى دەرلىك قۇرامىمەن اتتاندى. تاڭداۋلى كوماندا ساپىندا بۇل كەزدەرى ارقاسىن ەمدەپ جۇرگەن جازيرا جاپپارقۇل مەن تاپ بىرىنشىلىك الدىندا ەسكى جاراسى سىر بەرگەن يليا يلين عانا بولعان جوق. سوعان قاراماستان, الامان جارىستىڭ الدىندا رەسپۋبليكا اۋىر اتلەتيكا فەدەراتسياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى الديار نۇرالينوۆ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا بىرىنشىلىككە باراتىن قۇرامنىڭ سايىسقا ساقاداي ساي, بارىنشا وڭتايلى ەكەنىن ايتىپ, قالىڭ جانكۇيەر قاۋىمدى سەندىردى.
راسىندا كوماندا ساپى ونشالىقتى ساپاسىز ەمەس-ءتىن. وعان الىنعان 19 اتلەتتىڭ 5-ءى سوڭعى وليمپيادادا جەڭىمپاز جانە جۇلدەگەر اتانعاندار بولسا, ءبىر ساڭلاعىمىز وليمپيالىق ويىنداردىڭ التىن مەدالىنەن ايرىلعانىمەن, الەمنىڭ 3 دۇركىن چەمپيونى دەگەن اتاعىن ساقتاپ قالعان-دى. بىراق «ۇيدەگى نارىقتى بازارداعى باعانىڭ بۇزاتىنى» شىندىق ەكەن, اشحابادتا قالايدا جوعارى ورىنداردان كوبىرەك كورىنۋدى ماقسات تۇتىپ بارعان سپورتشىلارىمىز دىتتەگەن مەجەدەن كورىنە العان جوق.
ءسويتىپ, چەمپيوناتتا 1 كۇمىس, 1 قولا مەدال العان قازاقستان تەرمە جاماعاتى 2005 جىلدان بەرى ءوزى قاتىسقان جاھاندىق جارىستا ءبىرىنشى رەت العاشقى وندىقتىڭ شەڭبەرىنە كىرە الماي, 13-ورىنمەن شەكتەلدى. وسى جەردە قۇرامانىڭ بۇرىنعى چەمپيوناتتارداعى جەتىستىكتەرىنە قىسقاشا شولۋ جاساپ وتسەك, 2005 جىلى 2 التىن, 2 قولا مەدالمەن – بەسىنشى, 2007 جىلى 2 كۇمىس مەدالمەن – ونىنشى, 2009 جىلى 4 التىن, 1 قولا مەدالمەن ەكىنشى ورىن العانىن ايتار ەدىك. بۇدان كەيىن, 2011 جىلى 2 التىن, 2 قولا مەدال العان اتلەتتەرىمىز ءۇشىنشى ورىننان كورىنسە, 2013 جىلى 1 كۇمىس, 1 قولا مەدالمەن التىنشى ورىنعا شىقتى, ال 2015 جىلى 2 التىن, 1 كۇمىس, 1 قولا مەدالمەن ءۇشىنشى تۇعىرعا تۇراقتادى. سودان كەيىن ءبىر چەمپيوناتتى جىبەرىپ, بۇگىنگى كۇنگە كەلدىك.
اشحاباد تۇعىرىندا بىزگە كۇمىس مەدالدى 55 كيلوعا دەيىنگى سالماقتا سايىسقان ارلي چونتەي اپەرسە, قولا مەدالدى 64 كيلوعا دەيىنگى سالماقتاعى نادەجدا ليحاچەۆا سىيلادى. الايدا ەكەۋى دە وليمپيالىق سالماقتار بولماي شىقتى. بىلايشا ايتقاندا, 2020 جىلى توكيودا اتالعان سالماقتار بويىنشا سايىس وتكىزىلمەيدى. دەمەك, ولاردىڭ ءمانى ازداۋ. سوندىقتان بۇلاردا جۇلدەلى ورىندار ءۇشىن تالاسقان اتلەتتەر دە از بولدى. ال 13 قارسىلاسىنىڭ اراسىندا ەكىنشى بولعان ارلي قوسسايىستا التىن مەدال العان كحدر سپورتشىسىنان 24 كگ كەم سالماق كوتەردى. بۇل – جەڭىل سالماقتاعىلار ءۇشىن تىم كوپ الشاقتىق. وليمپيالىق سالماقتار اراسىنان ەڭ جوعارى ناتيجەگە 5-ورىنعا تابان تىرەگەن ءزۇلفيا چينشانلو جەتتى.
وكىنىشكە قاراي, ريودا رەسپۋبليكاعا مەدال الىپ بەرگەن اتلەتتەر اراسىندا بۇل جولى بيىك تۇعىردان كورىنگەن ەشكىم بولمادى. ايتالىق, التىن جۇلدەگەر نيدجات راگيموۆ بار بولعانى 8-ورىنعا اياق ارتا الدى. برازيليادا قولا مەدال العان فارحاد حاركي مەن الەكساندر زايچيكوۆ – توعىزىنشى, دەنيس ۋلانوۆ ون ءتورتىنشى بەلەستەن بوي كورسەتتى. ايەلدەر اراسىنداعى قولا جۇلدەگەر كارينا گوريچەۆا سەگىزىنشى ورىننان اسپادى. بۇعان قوسا, زايچيكوۆ پەن ۋلانوۆتىڭ سالماقتارى وليمپيالىق مەجە ەمەس ەدى. سوندىقتان بۇل سالماقتاردا دا باسەكە ونشالىقتى كۇشتى بولمادى. ال ءبىزدىڭ باستى قارسىلاستارىمىز نەگىزگى كۇشتى وليمپياداعا جولداما بەرەتىن سالماقتارعا سالىپ, ولاردان ليتسەنزياعا قاجەتتى ءبىراز ۇپاي جيناپ قايتتى.
وسى رەتتە الداعى وليمپيادادا جاڭا ەرەجەگە ساي, ءاربىر سالماق دارەجەسىندە 14 اتلەتتىڭ مەدالدار ءۇشىن تالاساتىنىن ايتا كەتەيىك. بۇلاردىڭ 8 ليتسەنزياسى حالىقارالىق اۋىر اتلەتيكا فەدەراتسياسىنىڭ 2020 جىلعى ءساۋىردىڭ سوڭىندا شىعارىلاتىن رەيتينگىسى قورىتىندىسىندا ۇزدىك اتانعان 8 سپورتشىعا بەرىلەدى. تاعى 5 جولداما ءار قۇرلىققا ءبىر-بىرەۋدەن تاراتىلادى. ولاردى دا الەمدىك دەڭگەيدەگى جالپى رەيتينگىدە الدا تۇرعاندار يەمدەنەدى. ءسوز بولىپ وتىرعان الەم چەمپيوناتىندا تەك 4 قازاقستاندىق قانا «سەگىزدىك» قۇرامىنان كورىنە الدى. بۇلاردىڭ دا ءبىرى – جەتىنشى, ەكىنشىسى سەگىزىنشى ورىن الىپ, «شەكارالىق» ايماققا ورنالاستى. دەمەك, جاعدايلارى تىم سولقىلداق, اۋمالى-توكپەلى بولارى بەلگىسىز. وسى تۇرعىدان كەلگەندە, بىزگە قاراعاندا, قىتاي, كحدر, تايلاند قۇرامالارى, سونداي-اق وزبەك, گرۋزين اتلەتتەرى, يندونەزيالىقتار مەن كولۋمبيالىقتار سەنىمدىرەك كورىندى.
ءبىزدى الاڭداتىپ وتىرعان بۇل دا ەمەس. ەگەر اتلەتتەرىمىز مىقتى بولسا, الداعى ەكى جىلدا اتالعان ولقىلىقتاردىڭ ەسەسىن تولتىرار ەدى. بىراق… اشحاباد ناتيجەسى رەسپۋبليكا قۇراماسىنداعى زىلتەمىرشىلەردىڭ دايىندىق دەڭگەيلەرى شىنىندا ءبىراز تومەن ەكەنىنە كوزىمىزدى جەتكىزدى. ولار الەمنىڭ ۇزدىك اتلەتتەرىنىڭ دەڭگەيلەرىن بىلاي قويعاندا, وزدەرىنىڭ بۇعان دەيىنگى ەكى-ءۇش جىل بۇرىنعى كورسەتكىشتەرىنە دە جەتە المادى. ماسەلەن, فارحاد حاركي (67 كگ) ءبىرىنشى ورىن العان اتلەتتەن – 24 كگ, ءۇشىنشى ورىنداعى ارىپتەسىنەن 12 كگ قالىپ قويىپ, ءوزىنىڭ باستى كورسەتكىشىنەن 5 كگ تومەن كوتەردى. ال نيدجات راگيموۆ (73 كگ) ءبىرىنشى ورىننان – 23, ءۇشىنشى ورىننان 6 كگ جەڭىلىپ, بۇرىنعى كورسەتكىشىنەن 42 كگ (!) ولقى ءتۇستى. سول سياقتى 19-ورىنعا تۇراقتاعان ايدار قازوۆ (81 كگ) التىن جۇلدەگەرگە – 43 كگ, قولا جۇلدەگەرگە 41 كگ جول بەرىپ, بۇرىنعى مەجەسىنەن 19 كگ سالماق از الدى. بۇدان ءارى دەنيس ۋلانوۆ (89 كگ) جۇلدەگەرلەردەن 20 جانە 19 كگ ۇتىلىپ, ءوزىنىڭ ورەسىنەن 38 كگ قالىق شىقتى. ءتۋرنيردى 11-ورىنمەن اياقتاعان رۇستەم سىباي (96 كگ) الدىڭعىلاردان 40 جانە 15 كگ كەم ءتۇسىپ, وزىنەن 15 كيلوعا كەرى كەتتى. كەلەسى كەزەكتەگى الەكساندر زايچيكوۆتىڭ (102 كگ) ءوز مولشەرىنەن كەمدىگى 61 كيلوعا تەڭەسىپ, جۇلدەلى ورىنعا تابان تىرەگەندەرگە 36 جانە 33 كگ ەسە جىبەردى. سوسىن 14-ورىن العان يبراگيم بەرسانوۆ (109 كگ) وزىنە 34 كگ جەتە الماي, تۇعىرعا كوتەرىلگەندەردەن 47 جانە 15 كگ ارتتا قالدى. ال 109 كيلودان اۋىر سالماقتاعى ەردوس سايلاۋ 24-ورىنعا تابان تىرەپ, كوشباسشىلاردان 128 جانە 101 كگ سالماق كەمشىن كورىندى.
ايەلدەر اراسىنان ءزۇلفيا چينشانلو (55 كگ) ءوز كورسەتكىشىنەن – 19 كگ, كارينا گوريچەۆا (64 كگ) – 23 كگ, الەكساندرا ابورنەۆا (+87 كگ) 27 كگ كەم تارتتى. ءسويتىپ, كوماندا ءوزىنىڭ جاۋىنگەرلىك قالپىنان كوپ قالىق ەكەنىن, چەمپيوناتقا ناشار ازىرلىكپەن بارعانىن انىق اڭعارتتى. ەندى بۇعان نەگىزگى اتلەتتەرىمىزدىڭ ءبىر جىل ۇلكەن جارىستاردان تىس قالعاندارىن ءۋاج ەتىپ العا تارتقىسى كەلەتىندەر تابىلار. ەندەشە, ولارعا ايتىلار ءۋاج دە دايىن: مۇنداي كەپتى جالعىز قازاقستان قۇراماسى عانا ەمەس, قحر جاساعى دا, رەسەي مەن ارمەنيا دا باستان كەشىردى. سوعان قاراماستان, قىتاي قۇراماسى ساپىندا چەمپيوناتقا كەلگەن 20 سپورتشىنىڭ 19-ى جۇلدەلى ورىنداردان كورىنسە, ولاردىڭ جەتەۋى الەم چەمپيونى بولىپ ورالدى. دەمەك, بار كىلتيپان ءوزىمىزدىڭ دايىندىق دەڭگەيىندە بولىپ وتىر.
بۇدان شىعاتىن قورىتىندى قانداي؟ بىزدىڭشە, مۇنىڭ ءبىر عانا جاۋابى بار: بۇعان دەيىن اتلەتتەرىمىزدىڭ تابىستارعا تىيىم سالىنعان پرەپاراتتاردى پايدالانۋ جولىمەن جەتىپ كەلگەندەرى شىندىققا جاناساتىن سياقتى. ولاي بولسا, حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتتىڭ ولاردان بۇعان دەيىن جەڭىپ العان مەدالدارىن الىپ قويىپ, وزدەرىن جارىستارعا قاتىسۋدان شەتتەتىپ جۇرگەنى بەكەر ەمەس شىعار…
شىنىمەن اۋىر اتلەتتەرىمىزدەن دە ايبىن قاشقانى ما؟
