استاناداعى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا ءۇش كۇن بويى «كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭى» اتتى ازىلكەشتەر اراسىندا قازاقستان چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ سايىستارى ءوتتى. وعان ەلىمىزدىڭ وبلىستارى مەن قالالارىنان 12 كوماندا قاتىستى. جوبا جەتەكشىسى, بەلگىلى شوۋمەن, قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى تۇرسىنبەك قاباتوۆتىڭ ايتۋىنشا, جەڭىمپازدار جىل سوڭىندا انىقتالادى. ىرىكتەۋ سايىستارىندا كىشى كۋبوكتى كوپ العان كوماندالار فينالدا توپقا تۇسەدى. سوعان سايكەس ۇزدىك شىققاندار «التىن», «كۇمىس» جانە «قولا» كۋبوكتاردى يەلەنەدى. جىل ويىنشىسى دا وسى ۇلگىمەن تاڭدالادى.
شەكتەۋلى تاقىرىپتار اياسىنان شىعادى
«كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭى» مەن «جايدارمان» ويىندارى اراسىندا قانداي ايىرماشىلىق بار نەمەسە جاڭا جوبانىڭ الدىنداعىسىنان ەرەكشەلىكتەرى قانداي دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. بۇل ساۋالدى تۇرسىنبەكتىڭ وزىنە قويدىق.
«جايدارماندى» ۇلكەن مەكتەپ, ۇلكەن ۋنيۆەرسيتەت, ۇلكەن اكادەميا دەپ ايتساق تا بولادى. بۇل – جاس كوماندالارعا ارنالعان جوبا. ال ءبىز وسى «مەكتەپتەن» تۇلەپ ۇشقان كوماندالاردى ءارى قاراي ساحنادا قالدىرۋ ءۇشىن جوبامىزدى باستادىق. مىسالى, رەسەيدە الەكساندر ماسلياكوۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن «كۆن» جاس ايىرماشىلىعىنا بولىنبەيدى. وندا كوماندا مۇشەلەرى 30-40 جاسقا جەتسە دە ويناي بەرەدى. ءبىزدىڭ جوبا دا وسى ءداستۇردى جالعاستىرۋ ماقساتىندا قولعا الىندى. الداعى ۋاقىتتا جاس كوماندالاردى دايىندايتىن بولامىز دەپ شەشىپ تە قويدىق. نەگىزى ءار سالادا باسەكەلەستىك كەرەك. سوندا دامۋ بولادى» دەيدى تۇرسىنبەك قاباتوۆ.
شوۋمەننىڭ سوزىنشە, «كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭىنىڭ» ۇستاناتىن باعىتى دا وزگەشە. «كەيىنگى كەزدە ساحنادان وتكىر, ءتىلىپ تۇسەتىن ازىلدەر ايتىلماي كەتتى. بىزگە دە كورەرمەندەر «رەسەيدەگى «كامەدي كلاب», «كۆن» جوبالارىندا كەزدەسەتىن ازىلدەردى نەگە ايتپايسىڭدار؟ ولاردى كورىپ وتىرعاندا, كادىمگىدەي دەمالىپ قالاسىڭ. ال سىزدەر بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلى تاقىرىپتاردىڭ اياسىنان شىقپايسىزدار» دەگەن سوزدەردى ايتىپ جاتادى. سوسىن ءبىز ويلانا باستادىق. ەكىنشى جاعىنان, ماعان بۇرىن ساحنادان كورىنگەن, بىراق كەيىننەن الىستاعان ازىلكەشتەردەن قۇرالعان كوماندالار شىقتى. ولار «ساحنانى ساعىندىق. ءوزىڭىز «كۆن-نەن» شىقتىڭىز عوي, بۇرىنعى كوماندالاردىڭ باسىن قوسىپ, نەگە ءبىر ليگا قۇرمايمىز؟» دەگەن ۇسىنىس تاستادى. سودان «كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭى» اتتى جوبا پايدا بولدى. جازدا استانا كۇنى مەرەكەسى تويلانعاندا بۇل جوبانىڭ تۇساۋى كەسىلدى. سودان كەيىنگى ويىندار قازىر جالعاسىپ جاتىر» دەيدى ت. قاباتوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, جاڭا جوبا ارقىلى كورەرمەن وزدەرىنە بۇرىننان تانىس كوماندالارمەن قايتا قاۋىشىپ وتىر. ياعني, وسىدان 15 جىل بۇرىن تانىلعان كوماندالار ساحنادا قايتادان تابىستى. كوماندالاردىڭ گەوگرافياسى دا ءارالۋان. «كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭىنا» ەلىمىزدىڭ شىعىسى مەن باتىسىنان, وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنەن, ورتالىق قازاقستاننان كوماندالار جينالدى. جىل سوڭىنا دەيىن دە 12 ويىن وتكىزۋ جوسپارلانعان. ولارعا باعا بەرەتىن قازىلار القاسىنىڭ قۇرامى دا وزگەرىپ وتىرادى. قازىلارعا استانا قالاسى مادەنيەت, مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولات ماجاعۇلوۆ باسشىلىق ەتەدى.
كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭىنىڭ» ۇستاناتىن باعىتى دا وزگەشە. كەيىنگى كەزدە ساحنادان وتكىر, ءتىلىپ تۇسەتىن ازىلدەر ايتىلماي كەتتى. رەسەيدەگى «كامەدي كلاب», «كۆن» جوبالارىندا كەزدەسەتىن ازىلدەردى نەگە ايتپاسقا؟ ولاردى كورىپ وتىرعاندا, كادىمگىدەي دەمالىپ قالاسىڭ.
«كازاحي» ماسكەۋلىكتەردىڭ كوڭىلىن كوتەرەدى
كەلەسى اپتادا ماسكەۋدە استانانىڭ مادەني كۇندەرى وتەتىنىن ايتا كەتەيىك. ەلوردادان مۇنارالى قالاعا اتتاناتىن ونەرپازدار قۇرامىندا دا تۇرسىنبەك قاباتوۆ بار. «رەسەي استاناسىنا ماسكەۋ ساحناسىن كورگەن ماليك, سانات, قۇمار, گۇلنار, نۇرداۋلەت جانە ءوزىمدى قوسقاندا, «كازاحي» دەپ اتالاتىن كوماندا بارادى» دەيدى بۇل جونىندە بەلگىلى شوۋمەن.
«بۇگىنگى كورەرمەنگە قانداي ءازىل كەرەك؟» ازىلكەشتەرگە كەرەك سۇراقتى تۇرسىنبەككە قويدىق. «شىنى كەرەك, قازىر ءازىلدىڭ باعىتى وزگەرىپ بارا جاتىر. ازىلكەشتەر جاستارعا تاربيە بەرەتىن, قانداي ءان تىڭداۋ كەرەك, قالاي ءجۇرىپ-تۇرۋ كەرەك توڭىرەگىندە ويلانۋى ءتيىس. كوماندالارعا دا وسى باعىتتا ازىلدەڭدەر دەپ ۇنەمى ايتىپ وتىرامىن. استارلى, ماعىنالى, حالىققا كەرەك ازىلدەرگە قاراي ويىنشىلاردى بۇرۋعا تىرىسامىن» دەيدى ول.
شوۋمەننىڭ سوزىنشە, قىرعىزستاندا دا, وزبەكستاندا دا ونىڭ باعدارلاماسىنان الىنعان ازىلدەردى ورىندايتىن ارتىستەر پايدا بولىپتى. ال ءوزى وزگە ەلدەردىڭ ازىلدەرىن قولدانبايدى ەكەن. «قازاقتىڭ مىنەزى قانداي, ۇلتقا نە جەتىسپەي جاتىر – كوبىنەسە وسى ماسەلەلەردىڭ توڭىرەگىندە باس قاتىرامىن. نەگىزىنەن, ازىلدەرىمنىڭ 95 پايىزىن ءوزىم جازامىن» دەگەن تۇرسىنبەك باياندى ساحاريا, رۋسلان نۇرلانوۆ سىندى ازىلقويلارمەن جۇمىس ىستەيتىنىن دە ايتتى.
تۇرسىنبەك قاباتوۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن استاناداعى «كوڭىلدى تاپقىرلار تەاترى» 28 قىركۇيەك كۇنى كونگرەسس-حولدا تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا ارناپ كونتسەرت وتكىزەدى. تەاتر جەتەكشىسىنىڭ ايتۋىنشا, ونەر ۇجىمى قازىرگى تاڭدا باعىتى مەن ءستيلىن وزگەرتىپ جاتىر. ونىڭ ناتيجەسىن كورەرمەن جاقىندا وتەتىن كونتسەرتتە كورمەك.
«كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭىنا» ەلىمىزدىڭ شىعىسى مەن باتىسىنان, وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنەن, ورتالىق قازاقستاننان كوماندالار جينالدى. جىل سوڭىنا دەيىن دە 12 ويىن وتكىزۋ جوسپارلانعان. ولارعا باعا بەرەتىن قازىلار القاسىنىڭ قۇرامى دا وزگەرىپ وتىرادى. قازىلارعا استانا قالاسى مادەنيەت, مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولات ماجاعۇلوۆ باسشىلىق ەتەدى.
«استانا ماعان ءبارىن بەردى»
تۇرسىنبەكتىڭ جۇرتقا تانىمالدىلىعى استاناعا كەلگەن سوڭ ارتتى. جالپى استانا وعان نە بەردى؟ وسى سۇراققا ءوزى جاۋاپ بەرسىن. «استانا ەلوردا تۇرعىندارىنا عانا ەمەس, قازاقستاندى مەكەندەگەن بارشا حالىققا كوپ نارسە بەرىپ جاتىر. استانادا نەبىر-نەبىر ونەر وشاقتارى اشىلىپ, حالىقتىڭ يگىلىگىنە جۇمىس ىستەۋدە. ولاردىڭ اراسىندا ءبىزدىڭ ۇجىم دا بار. ارينە, ەلورداعا العاش كەلگەندە, باسپانا جاعىنان, دايىندىق جاسايتىن ساحنا جاعىنان ءبىراز قينالدىق. ال قازىر جاعداي جاقسى جاعىنا وزگەردى. استانا – ماعان ىستىق. ويتكەنى باس شاھار ماعان ءبارىن بەردى. وسىندا وقۋ ءبىتىردىم. مەنى تۇرسىنبەك قاباتوۆ قىلىپ, تاماشا تەاتر اشىپ بەرگەن دە استانا. ەندى «كوڭىلدى تاپقىرلار الاڭى» سياقتى جوبانى قولعا الۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. استانادان وتباسىمدى تاپتىم. استانا كۇننەن-كۇنگە وركەندەپ, دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇستى. ەلوردامەن بىرگە ءبىز سياقتى تۇرعىندارى دا ءوسىپ, ءۇيلى-كۇيلى بولىپ, جاعدايىن جاقسارتىپ كەلەدى. بۇل – ءبارىمىز ءۇشىن قۋانىش» دەيدى تۇرسىنبەك قاباتوۆ.
امانعالي قالجانوۆ
