سوڭعى جىلدارى باس قالامىزدا كولىك ءنوپىرى كوبەيىپ, تۇرعىنداردىڭ دىتتەگەن جەرىنە ۋاقىتىندا جەتۋى مۇڭعا اينالدى. تاڭعى جانە كەشكى قاربالاس ۋاقىتقا تۇسسەڭ بولدى, ءبىر-ەكى ايالدامانىڭ ءوزى ءبىراز ۋاقىتقا سوزىلادى. بۇل پروبلەمانى شەشۋ ءۇشىن ءبىراز ۇسىنىس قارالىپ, تالقىدان ءوتتى. سوڭىندا ماماندار بىرجاقتى جول قوزعالىسىن قولعا الىپ, جۇزەگە اسىردى. راس, باستاپقىدا قالا تۇرعىندارى نارازى بولعانمەن, بۇل جوبانىڭ تيىمدىلىگى كوپ ۇزاماي ءوز ناتيجەسىن بەرە باستادى. كەزەكتى ماقالامىزدا بىرجاقتى جول قوزعالىسى جايلى قوزعاي وتىرىپ, ونىڭ كەمشىن تۇستارى مەن ارتىقشىلىقتارى تۋرالى اڭگىمەلەپ, الەم ەلدەرىندەگى تاجىريبەنى سارالاپ كورمەكپىز.
كەپتەلىس دەنساۋلىققا زيان
دامىعان ەلدەردىڭ قاي-قايسىسىن الساق تا, ەڭ الدىمەن ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن, وتباسىنىڭ اماندىعىن ءبىرىنشى ورىنعا قويادى. بىرەر اي بۇرىن New York Times باسىلىمى جاريالاعان ماقالادا كولىك كەپتەلىسى قورشاعان ورتانى لاستاپ قانا قويماي, ادام دەنساۋلىعىنا دا كەرى اسەر ەتەتىنىن جاريا ەتتى. «كەپتەلىس كەزىندە ۋاقىتىن بوس وتكىزگىسى كەلمەگەن جۇرت كولىك ىشىندە وزگە ىسپەن اينالىسىپ وتىراتىنى بەلگىلى. الايدا جول كەپتەلىسى كەز كەلگەن ادامنىڭ فيزيكالىق دەنساۋلىعىنا دا, پسيحولوگيالىق ساۋلىعىنا دا كەرى اسەر ەتەدى» دەپ جازادى باسىلىم.
اقش-تىڭ اتاقتى گازەتى عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇمىسىن مىسال ەتە وتىرىپ, ۇلكەن قالالارداعى ىعى-جىعى كولىك كەپتەلىسىنىڭ ارتۋى وتباسىنداعى كيكىلجىڭدەر مەن زورلىق-زومبىلىقتىڭ كوبەيۋىنە دە الىپ كەلەتىنىن جازادى.
بيىل ءتورت كوشەگە وزگەرىس ەنگىزىلەدى
شىنى كەرەك, ءبىر باعىتتى قوزعالىس تۋرالى ماسەلە قوزعالعاندا كوپشىلىكتىڭ كوز الدىنا الماتى قالاسىنىڭ كوشەلەرى ەلەستەي جونەلەتىن. سەبەبى سول تۇستاعى استانادا كوشەنىڭ ءبارى ەكى باعىتتا بولاتىن. بىراق ۇزىن-سونار كولىك بوگەلىسى الماتىنىڭ تاجىريبەسىن شىنداپ قولعا الۋعا ءماجبۇر ەتتى.
ال بۇگىنگى باس قالامىز كۇننەن كۇنگە دامىپ بارا جاتقانىن ەسكەرەر بولساق, ەڭ الدىمەن قالا تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جەتە ءمان بەرىلۋى ءتيىس. سوڭعى جىلدارى نۇر-سۇلتاندا كولىك كەپتەلىسىن سەيىلتۋ ءۇشىن ءبىراز شارا قولعا الىندى. سونىڭ ىشىندە ءبىر باعىتتى قوزعالىس ۇلكەن ناتيجە بەردى. «استانا LRT» تاراتقان مالىمەتكە سۇيەنەر بولساق, بۇل ءىستى قالالىق كولىك باقىلاۋ قىزمەتى مەن ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى بىرلەسىپ قولعا العان.
2016 جىلى بۇل جوبا جۇزەگە اسىپ, اۋەزوۆ, جەلتوقسان, كەنەسارى, بوكەيحان, يانۋشكەۆيچ, اعىباي باتىر كوشەلەرى مەن اباي داڭعىلىنا بىرجاقتى كولىك قوزعالىسىن ەنگىزدى. راس, باستاپقىدا بۇل وزگەرىس استانالىقتار ءۇشىن ىڭعايسىزدىق تۋدىرىپ, ءبىرازى كەيىس ءبىلدىردى. ءتىپتى ابايسىزدا قارسى باعىتقا بۇرىلىپ كەتىپ, ۇلكەندى-كىشىلى اپاتتار دا تىركەلدى. بىراق مۇنىڭ ءبارى ۋاقىتشا عانا ەدى. ارادا كوپ وتپەي-اق بىرجاقتى قوزعالىستىڭ تيىمدىلىگىن جۇرت مويىنداي باستادى. وعان كولىك ىركىلىسىنىڭ سەيىلۋى دالەل. قازىر اتالعان كوشەلەردە ارا-تۇرا كەزدەسپەسە, بۇرىنعىداي قالىڭ ءنوپىر نەكەن-ساياق. ءوز كەزەگىندە بۇل كولىك اعىنىنىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن 33 پايىزعا دەيىن ارتتىرسا, وتكىزگىشتىك قابىلەتىن 25 پايىزعا جوعارىلاتتى. ال جول قيىلىستارىنداعى كەپتەلىستەر 27-29 پايىزعا دەيىن تومەندەدى.
– بۇل كوشەلەردەگى ەرەجەنى بىلمەستىكپەن بۇزعان ازاماتتارعا ازىرگە اۋىزشا ەسكەرتۋ ايتىلىپ جاتىر. ءبىر اپتا بويى ءبىز پوليتسيا باسقارماسىنىڭ جەكە قۇرامىمەن بىرلەسىپ, جۇرگىزۋشىلەر اراسىندا جاڭادان ەنگىزىلگەن بىرجاقتى قوزعالىسقا قاتىستى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن اتقارامىز. ال ارى قاراي قوزعالىس ەرەجەسىن بۇزعاندارعا تيىسىنشە ايىپپۇل سالىناتىن بولادى, – دەپ اتاپ ءوتتى سول كەزدەگى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى باقىتجان مالىباەۆ.
ءيا, بۇل جوبا ءوز جەمىسىن بەردى. ودان بەرى ءۇش جىل ءوتتى. جوسپار بويىنشا بۇل باستاما 2017 جىلدىڭ وزىندە-اق قالانىڭ سول جاق جاعالاۋىنداعى قوناەۆ, دوستىق, اقمەشىت, تۇركىستان كوشەلەرىنە ەنگىزىلۋى ءتيىس ەدى. ەسەسىنە بيىل بۇل ءىس قايتا قولعا الىنىپ, اتالعان كوشەلەرگە ەنگىزىلۋ جوسپارلانىپ وتىر. مۇنى قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءمالىم ەتكەن.
– اباي, كەنەسارى كوشەلەرى ءبىر باعىتقا كوشىرىلگەلى بەرى كەپتەلىس 30 پايىزعا ازايدى. ەندى كەلەر جىلى سول جاعالاۋداعى دوستىق, اقمەشىت, قوناەۆ, تۇركىستان سياقتى بىرنەشە كوشەنى ءبىر باعىتتى جولعا اينالدىرىپ, ولارعا Bus lane جولاعىن قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىنداي جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا ەلورداداعى جول-كولىك وقيعاسى ەكى ەسەگە, قاقتىعىستان جاراقات الاتىندار سانى 25 پايىزعا, ال كىسى ءولىمى 53 پايىزعا تومەندەمەك. ەندى كولىك ءنوپىرىن ازايتۋ ماقساتىندا كەيبىر كوشەلەردەگى جولداردى تەك تاڭعى ۋاقىتتا اقىلى قىلۋدى ويلاستىرىپ جاتىرمىز, – دەپ س.حوروشۋن اڭگىمەنىڭ تاعى ءبىر شەتىن شىعارىپ قالعان بولاتىن. اقىلى كوشەلەر تۋرالى ماسەلەنى الداعى ۋاقىتتا قوزعايتىن بولامىز.
وزگە قالالاردا قالاي؟
الماتى. ارىگە بارماي-اق, ءوزىمىزدىڭ الماتىمىزدى مىسالعا الايىق. قازاقستاندىقتار ءۇشىن بۇل قالا كەپتەلىسىمەن تانىمال. سول سەبەپتى مۇندا قازىر جامبىل, قاراساي باتىر, قابانباي باتىر, بوگەنباي باتىر, گوگول, ماقاتاەۆ, مۇراتباەۆ جانە ءشارىپوۆ كوشەلەرىنە بىلتىردان بەرى ءبىر باعىتتى قوزعالىس ەنگىزىلدى. بۇل كولىك كەپتەلىسىن 50 پايىز قىسقارتۋعا, نەگىزگى ماگيسترالدى كوشەلەرگە كولىك جۇكتەمەسىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. ال ورتاشا جىلدامدىق 12 كم/ساع-قا ارتقان. «ءبىر باعىتتاعى قوزعالىستى ەنگىزۋدى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا ماقاتاەۆ, گوگول, قابانباي باتىر كوشەلەرىمەن قارسى باعىتتا قوعامدىق كولىكتەر عانا جۇرەدى» دەدى الماتى قالاسى جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى ءبولىمىنىڭ باس مامانى دانيار ءاشىم.
ماسكەۋ. بىرجاقتى قوزعالىس سوڭعى جىلدارى رەسەي استاناسىنىڭ ءبىراز كوشەسىنە ەنگىزىلدى. ناتيجەسىندە ورتالىق كوشەلەردەگى قالىڭ ىركىلىس ازايىپ, كولىك اعىنى جىلدامدادى. ماماندار ءتىپتى, قالانىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى جاقسارعانىن ايتىپ وتىر.
اقش-تىڭ ءبىراز قالاسىندا بار تاجىريبە. ەرەكشە ايتارلىعى, پاراللەل جاتقان ەكى كوشەگە بىرجاقتى قوزعالىس ەنگىزىلگەننەن كەيىن ەنى 13 م بولاتىن اۆتوموبيل جولى بار كوشەلەردىڭ وتكىزگىشتىك قابىلەتى ارتقان ەكەن.
ال ۇلىبريتانيادا بۇل ەرەجەگە جۇرتشىلىق ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپتى. بىرجاقتى قوزعالىس ەنگىزگەنگە دەيىن جانە ودان كەيىنگى زەرتتەۋ جۇمىستارى كوشەلەردەگى كەپتەلىستىڭ كولەمىنە قاراي جول ءجۇرۋ ۋاقىتى 20-دان 60%-عا دەيىن ازايعاندىعىن كورسەتكەن.
تيىمدىلىگى مەن كەمشىلىگى
ءبىر باعىتتى قوزعالىستىڭ قانداي كەمشىن تۇستارى بولۋى مۇمكىن؟ جۇرگىزۋشىلەر ءۇشىن قيىندىقتىڭ ءبارى باستاپقى ۋاقىتىندا كەزدەسەدى. ماسەلەن, كوزدەگەن جەرىنە بارۋ ءۇشىن بىرنەشە كوشەنى اينالىپ بارۋىنا تۋرا كەلسە, جاڭادان ىلىنگەن بەلگىلەردى كولىك يەلەرى بىردەن بايقاماي, جول ەرەجەسىن بۇزۋى ابدەن مۇمكىن. سونىڭ سالدارىنان قارسى باعىتقا شىعىپ, اپاتقا ۇشىرايتىن جايتتار دا كەزدەسىپ جاتادى. كەمشىن تۇستارىنىڭ تاعى ءبىرى مۇنداي كوشەلەردىڭ شەت-جاعاسى اۆتوتۇراققا اينالىپ كەتەدى. وعان اسىرەسە, اۋەزوۆ كوشەسىندەگى جاعداي دالەل. كەي ساتتە بۇل تۇراقتار ەكى قاتارعا اينالىپ, كولىك اعىنىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتادى. دەگەنمەن بۇل پروبلەمانىڭ ءبارى ۋاقىتشا عانا ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون.
ال ارتىقشىلىعى جەتەرلىك. ەڭ باستىسى, كولىك كەپتەلىسىن قىسقارتىپ, اپاتتى جاعدايدىڭ ازايۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. كولىك جىلدامدىعى قوسباعىتتى كوشەلەرگە قاراعاندا الدەقايدا جوعارى. بۇل كوشەلەردە كولىك قويۋعا تىيىم سالىنعان بەلگىلەر ازىراق, سول سەبەپتى جوعارىدا ايتىلعان كەمشىلىكتى وسى ورايدا ىڭعايلى ەتىپ پايدالانىپ, تۇراق الاڭىنىڭ كوبەيۋىمەن دە بايلانىستىرۋعا بولادى. Bus lane جولاقشاسىنداعى قوعامدىق كولىكتەن بولەك قارسى بەتتە ەشبىر كولىك جۇرمەيدى. مۇندا جاڭا جول بەلگىلەرى پايدا بولعانمەن, ەكىجاقتى كوشەلەرمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا ازىراق. ال جولاۋشىلار ءۇشىن ءبىر باعىتتاعى كوشەدەن ءوتۋ الدەقايدا قاۋىپسىز. جاياۋ جۇرگىنشىلەردى قاعىپ كەتۋ وقيعاسى كوبىنە قوسباعىتتى كوشەلەردە كەزدەسەدى.
قورىتا ايتار بولساق, نۇر-سۇلتان كوشەلەرى ءۇشىن ءبىر باعىتتاعى قوزعالىس اسا قاجەت. بۇل – ءىس جۇزىندە دالەلدەنگەن جايت. ەگەر الداعى ۋاقىتتا قالانىڭ وزگە دە كوشەلەرىنە وسى ءتارتىپتى ەنگىزسە, كولىك ءنوپىرىنىڭ ازايۋىنا سەپتىگىن تيگىزەرى انىق.
