«استانا اقشامى» گازەتى جىلداعى داستۇرىمەن بيىل دا «ءبىزدىڭ ەل وسىنداي» اتتى شىعارماشىلىق بايقاۋىن جاريالاعان ەدى. كۇتكەنىمىزدەي بايقاۋعا ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن مەكتەپ وقۋشىلارى بەلسەندى قاتىستى. رەداكتسيا قورجىنىنا كوپتەگەن شىعارمالار ءتۇستى. سولاردىڭ اراسىنان ۇزدىك دەگەن ماقالالاردى مەرەكە قارساڭىندا جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
تاۋەلسىزدىك جايلى جۇرەكجاردى جازبالارىن ۇسىنعان بارلىق وقۋشىلارعا العىسىمىزدى ءبىلدىرىپ, باسقا ماقالالار گازەتتىڭ كەلەسى سانىندا جارىق كورەدى.
ازات ەلدىڭ استاناسى
ءبىز – ەگەمەن, تاۋەلسىز, دەربەس ەلدىڭ ۇلانىمىز.
ءبىزدىڭ ەلدىڭ مەملەكەتتىك تۋى, ەلتاڭباسى جانە ءانۇرانى بار. جەر بەتىندەگى كەيبىر ۇلتتار مەن حالىقتاردى وزدەرىنىڭ ءتول رامىزدەرى جوق ەكەنىن بىلگەنىمدە ءوزىمنىڭ تۋعان وتانىم بار ەكەنىنە قۋانامىن, ماقتانامىن. سويتەم دە, قازاق ەلىنىڭ كوك بايراعى ارقاشان بيىكتەن جەلبىرەپ تۇرۋىن, حالقىمىزدىڭ باقىتتى ءومىر ءسۇرۋىن تىلەيمىن.
مەن ەلوردامىز استانادا تۋعانمىن. قازىر قالاداعى №54 مەكتەپ-ليتسەيدە 11-سىنىپتا وقيمىن. الداعى جىلى التىن ۇيامەن قوشتاسامىز.
مەنىڭ ويىمشا, استانا – تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ سيمۆولى. بۇل قالا – ازات ەلىمىزدىڭ استاناسى. سوندىقتان بۇكىل الەمدە قازاقستاندى, قازاق حالقىن استانا ارقىلى بىلەدى.
تاۋەلسىزدىك كۇنى – بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ەڭ قاسيەتتى مەرەكەسى. بيىل قازاقستان حالقى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 27 جىلدىعىن اتاپ وتەدى. وسى جىلداردا ەلىمىز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, مادەني-رۋحاني جاعىنان بيىك بەلەستەرگە كوتەرىلدى. ماسەلەن, ءبىز بۇگىن ادەمى, ساۋلەتتى مەكتەپتە وقيمىز. وقۋشىلاردىڭ جاقسى ءبىلىم الۋى ءۇشىن وتە جاقسى جاعداي جاسالعان. سونداي ەلوردامىزدا حالىقارالىق ستاندارتقا ساي كوپتەگەن جوعارى وقۋ ورىندارى بار. مەن سولاردىڭ ءبىرى – ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇسۋدى ماقسات ەتىپ وتىرمىن. تۋريزم ماماندىعىن يگەرگىم كەلەدى.
ءيا, مەن ءۇشىن استانا الەمدەگى ەڭ ادەمى قالا بولىپ سانالادى. بيىل 20 جىلدىعىن اتاپ وتكەن باس قالامىزدا بۇگىندە 1 ميلليوننان اسا ادام تۇرادى. ياعني, ەلوردامىزدىڭ كۇن وتكەن سايىن ساۋلەتى مەن داۋلەتى ءوسىپ كەلە جاتىر.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى بارشا قازاقستاندىقتار ءۇشىن ەڭ باستى مەرەكە بولۋى كەرەك. ويتكەنى تاۋەلسىزدىكتەن ازات بولۋدان ارتىق باقىت جوق دەپ ويلايمىن. قازاق ەلىنىڭ باعى ارتا بەرسىن دەپ تىلەيمىن.
ديلناز بولاتقىزى,
№54 مەكتەپ-ليتسەي وقۋشىسى
استانا قالاسى
تۇلەي بەر, تۇركىستانىم!
تاۋەلسىزدىكتىڭ جەتىستىكتەرىنە ەڭ الدىمەن تۇركىستان جۇرتشىلىعى قۋاندى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى سوڭعى جىلداعى ەڭ ۇلكەن جاڭالىقتىڭ ءبىرى – تۇركىستان قالاسى وبلىس ورتالىعى بولدى.
بۇرىن الىستا قالعان شاعىن عانا قالاشىق سياقتى كورىنگەن قالاعا ەشكىم ايتارلىقتاي كوڭىل بولمەيتىندەي كورىنەتىن ماعان. قالامىزدا الەمگە ايگىلى ق.ا.ياساۋي كەسەنەسى بولعاندىقتان عانا از-كەم تۋريستەر كەلىپ كەتەتىن. سوندا باسقا جاقتان كەلگەن ادامداردى كورۋدىڭ ءوزى بىزگە ۇلكەن قۋانىش ەدى.
تاۋەلسىزدىككە دەيىن مەنىڭ تۋعان قالامدى ايتپاعاندا رەسپۋبليكامىزدىڭ وزىندە كوپتەگەن قيىندىقتار بولدى. جاپپاي جۇمىسسىزدىق, بالا باقشالاردىڭ جابىلۋى, ايلىقتىڭ ۋاقتىلى بەرىلمەۋى سياقتى قيىندىقتاردان مەكتەپتەگى مۇعالىمدەردىڭ وزدەرى الا سومكە ارقالاپ كەتتى ەمەس پە؟ انامنىڭ ايتۋىنشا, وزىنە ۇستازدىق ەتكەن, نەمىس, ورىس ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن, ەل تاريحىن جاتقا بىلەتىن, ماتەماتيكانى جاڭعاقشا شاعاتىن, سۋرەتتى كەرەمەت سالاتىن نەبىر ءپان مۇعالىمدەرى اناما ساباق بەرىپ جۇرگەندە بىرىنەن كەيىن ءبىرى جۇمىستان بوساعان كەزەڭدەر بولدى دەيدى. مەنىڭ انام دا وقۋشى كەزىندە سۋرەت سالۋعا وتە جاقىن بولعان ەكەن. ەسىمدە دەيدى, اناشىم, مەكتەپارالىق وليمپيادا جارىستارىندا ناتيۋرمورت, پەيزاج, پورترەت سالىپ العاشقى ورىنداردان كورىنىپ, بالا جۇرەگىم ەرەكشە شابىتتانىپ جۇرگەندە, وسى وليمپيادالارعا جەتەكتەپ اپارىپ جۇرگەن سۋرەت ءپانى مۇعالىمى ەركەبۇلان شوراەۆ قولىن ءبىر-اق سىلتەپ جۇمىستان كەتىپ قالىپتى. سۋرەتكە قۇشتار قىز كوپكە دەيىن مۇعالىمنىڭ ورالۋىن كۇتىپتى. اناشىمنىڭ اڭگىمەسىن ۇيىپ تىڭداپ وتىرعان مەن مۇنى ەستىپ سەلك ەتە قالدىم. كوزىم جاسقا تولدى, انامنىڭ بالا ارمانى ءبىر ساتتە بىت-شىت بولعان ەكەن-اۋ…
– نەگە؟ نە بولدى اعايىڭىزعا؟ – دەپ قايتالاپ سۇراي بەردىم مەن.
– مەكتەپتە ايلىق بەرمەي قويىپتى, وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن ساۋداعا كەتىپتى…
– ءسىزدىڭ سۋرەتتەرىڭىز شە؟
– مەنىڭ سۋرەتتەرىم جايىنا قالدى…
– ەستەلىككە دە قالمادى ما؟
– جوق, ءبارىن جىلاپ تۇرىپ, كونتروماركاعا ورتەدىم…
وسى كوڭىلسىز ەستەلىكتەن كەيىن بۇگىندە ويلاپ قاراسام, ءبىزدىڭ بالالىق شاعىمىز باقىتتى ەكەن عوي. تەك وقۋىڭدى ۇزدىك وقىساڭ, ۇناتقان ىسىڭمەن اينالىسۋعا بارلىق مۇمكىندىك جاسالعان. ءتىپتى, سەن وليمپيادادا جوعارى ورىننان كورىنىپ جاتساڭ, مۇعالىمنىڭ دە مەرەيى ارتادى. بىردە تەلەديداردان كورىپ قالعانىم بار, ءوز ءپانىن اعىلشىن تىلىندە وتسە, ول مۇعالىمنىڭ جالاقىسى دا كوتەرىلەدى ەكەن. مەكتەبىمىزدە وقۋشىنى ىنتالاندىراتىن, رۋحىن كوتەرەتىن قانشاما شارالار وتەدى.
بۇگىندە وبلىس اتانىپ جاتقان تۇركىستان قالاسىنا قوناق بولىپ كەلسەڭىز, كوپ وزگەرىستى بايقايسىز. مەكتەپ, بالاباقشالار جۇمىس ىستەپ تۇر, ەڭ ۇلكەن ۋنيۆەرسيتەتىمىزبەن ماقتانا الامىز. قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم الىپ جاتقان اعا-اپكەلەرىمىزگە كەرەمەت جاعدايدىڭ جاسالعانىن, ولاردىڭ شەتەلدە وقىپ كەلۋلەرىنە بولاتىنىن ەستىپ وسى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋدى ارماندايمىن. رەسپۋبليكالىق, وبلىستىق ۇلكەن شارالار وسى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مادەنيەت سارايىندا وتەدى ەكەن. وعان ءتۇرلى مەملەكەتتەردەن, باسقا قالالاردان قوناقتار, قاتىسۋشىلار كەلەدى. سوندىقتان قالادا كۇندە تازالىق, جازدا گۇل ەگۋ جۇمىستارى بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە. ال قالامىزدا سالىنعان «تۇركى باعى» بۇگىندە بارلىق جاستاردىڭ, مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ سۋرەتكە تۇسەتىن, ماقتاناتىن ەڭ ادەمى ورنىنا اينالعان. اتا-انامنىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي جاقسى ءىس تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان بولىپ جاتىر. سونىمەن قاتار كوپ زاۋىتتار ىسكە قوسىلعالى جاتىر. اينالادا ادەمى عيماراتتار سالىنۋدا. تىنىم تاپپاي جاساعان ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا تۇركىستان قالاسىن بۇكىل ەل تانۋدا. مۇنداعى حالىق تا تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ەرەكشە دايىندالۋدا. وسى ۇلى مەرەكە وتپەي, قالامىزدىڭ ەش جەرىندە جاڭا جىل شىرشاسى قۇرىلمايدى. ەسەسىنە قالادا تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن بىلدىرەتىن ۇلكەن ادەمى بيلبوردتار ىلىنۋدە, دايىندىقتار جۇرگىزىلۋدە. قىسقاشا ايتقاندا, قالامىز كوز الدىمىزدا كوركەيىپ كەلەدى.
وسىنىڭ بارلىعىنا ءساۋلەتشىلەر مەن ويى كوركەم سۋرەتشىلەردىڭ قوسقان ۇلەسى زور. اتتەڭ, سولاردىڭ اراسىندا مەنىڭ دە ارماندا قالعان انامنىڭ اسەم ءبىر تۋىندىسى تۇرار ەدى…
اقجۇنىس قاسىمحان,
№6 م.مامەتوۆا اتىنداعى
مەكتەپتىڭ 9-سىنىپ وقۋشىسى
تۇركىستان قالاسى
ەركىن ەلدىڭ ەرتەڭى – ءبىز
تاۋەلسىزدىك – قازاق حالقىنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى. ءبىز قازاقستاننىڭ بولاشاق جاستارى تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن بىلۋگە ءتيىسپىز.
ءوز باسىم تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن تۋىلعان بۋىننىڭ وكىلى بولا تۇرا, بۇل ەگەمەندىكتىڭ قانداي جولمەن كەلگەنىن جاقسى بىلەمىن. قازاق حالقى ءۇشىن تاۋەلسىزدىك اسپاننان تۇسكەن سىي ەمەس ەدى. حالقىمىز بوستاندىقتى اڭساپ, تاۋەلسىزدىككە زارىعىپ جەتتى. تاۋەلسىزدىك جولىندا ەلىمىز از قيىنشىلىق كورگەن جوق. تاۋەلسىزدىك – اتا-بابالارىمىزدىڭ ەجەلدەن اڭساعان ارمانى. حالقىمىزدىڭ بوستاندىققا ۇمتىلىسىنىڭ جانە وشپەس قايسار رۋحىنىڭ ارقاسىندا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك. ەلدىڭ بىرتۇتاستىعى مەن تىنىشتىعىن ساقتاۋعا حان-سۇلتاندار, باتىرلار, قاراپايىم حالىقتىڭ ءوزى دە جاندارىن پيدا ەتكەن. تاۋەلسىزدىك دەگەن ۇلى جەڭىسكە قول جەتكىزۋدە ءالى دە جاڭعىرىپ تۇرعان كەشەگى جەلتوقساننىڭ دا سەپتىگى از بولعان جوق. ستۋدەنت جاستاردىڭ كوشەگە شىعىپ, قارسىلىق ءبىلدىرۋى, ەگەمەندىك ءۇشىن زارداپ شەگۋگە دايىن ەكەندىگىن كورسەتە ءبىلۋى بارشا حالىققا سەنىم مەن جىگەر بەرگەن بولاتىن.
قازاق حاندىعى قۇرىلعاننان وسى ەگەمەندىككە جەتكەنگە دەيىنگى ارالىقتا مۇقتاجدىق پەن جوقشىلىقتى, قۋانىش پەن قيىندىقتى حالقىمىز باسىنان وتكىزدى.
قازاقستان – ءبۇتىن قازاق حالقىنىڭ اتامەكەنى, كىندىك قانى تامعان كيەلى جەرى. ول – مەنىڭ ەلىم! ءتاڭىرى جەر قايىسار مال بەرىپ, استى-ءۇستى بايلىققا تۇنىپ تۇرعان وسىنداي ولكەنى بۇيىرتقان حالقىمىزدىڭ دا ارمانى جوق بولار. قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە, دۇنيە جۇزىندەگى بارلىق ەلدەرگە تۇگەل دەرلىك تانىلدى. تاۋەلسىزدىك – ۇلتتىق ءتىلدىڭ, ءداستۇردىڭ, سالت-سانانىڭ مىزعىماس تىرەگى, كۇشى, التىن دىڭگەگى, حالىقتىڭ باق جۇلدىزى. ەلىم مەنىڭ! ونىڭ جۇپار اتقان جۋسانى, ونىڭ كەۋدەڭە قۇيىلعان ءمولدىر اۋاسى, جوتاعا ورلەگەن جالعىز اق جولدارى, وسىنىڭ ءبارى – تۋعان ەلدىڭ ءبىر بولشەگى.
زامان كوشىنە دەربەس ەل بولىپ قوسىلعان ساتتەن باستاپ ەلىمىزدىڭ الدىندا كوپتەگەن ماقساتتار مەن مىندەتتەر تۇردى. قازاق ەلى بۇل ماقساتتارعا جەتۋ جولىن ەل بولىپ ويلاستى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان – تاۋەلسىز ەل. بابالارىمىزدىڭ سارا جولىنان وتكەن سان قيلى تاريحى بار قازاق ەلى قازىر وزگە مەملەكەتتەرمەن تەرەزەسى تەڭ. ارايلاپ اق تاڭىمىزدىڭ ەش ۋايىمسىز اتۋى – ەلباسىمىزدىڭ ارقاسى. اتا زاڭىمىزدىڭ قابىلدانىپ, ءتىلىمىزدىڭ قاناتى ەركىن سامعاۋى, ۇلتتىق تەڭگەمىزدىڭ دە اينالىسقا ەنۋى دە – ەلباسىمىزدىڭ قاجىرلى, تىنىمسىز ەڭبەگى.
ءبىز ەلىمىزدىڭ ءبىر كىرپىشى بولىپ قالانىپ, ازاتتىق تاڭىنىڭ وشپەۋىنە سەپتىگىمىزدى تيگىزە وتىرىپ, ەلىمىزدىڭ قورعانى بولساق دەپ ارماندايمىن. تاۋەلسىز ەلىم, مەن سەنىڭ ءبىر پەرزەنتىڭمىن! مەنىڭ جۇرەگىم ءوزىڭ دەپ سوعادى. ءوزىڭ دەپ جىرلايدى. مەن ءوزىڭنىڭ كوگىلدىر اسپانىڭدا بيىك شىڭدارعا سامعايتىن بولامىن. مەن ءححى عاسىردىڭ ءبىلىمدى ۇرپاعى رەتىندە وسىنداي باقىتتى ەلدە تۇراتىنىمدى باعالاپ, ارقاشان ەلىمنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسامىن دەپ ءسوز بەرەمىن.
اقجۇنىس قۇرمانعاليەۆا,
اباي اتىنداعى مەكتەپتىڭ
10-سىنىپ وقۋشىسى سارىكول اۋىلى
جاڭاقالا اۋدانى
باتىس قازاقستان وبلىسى
