الەم اۋەسقوي بوكسى ۇلكەن داعدارىس ۇستىندە. ونىڭ وليمپيالىق ويىنداردىڭ باعدارلاماسىنان شىعىپ قالۋى ابدەن ىقتيمال. قازىرگى قالىپتاسىپ وتىرعان جاعدايدىڭ ءوزى مۇنداي دابىلدىڭ تەكتەن-تەك ەمەس ەكەنىن كورسەتەدى. ەگەر وسى توپشىلاۋ تۋرا كەلەتىن بولسا, بۇل بوكستىڭ سپورت ءتۇرى رەتىندە قۇرىپ كەتۋىنە اپارىپ سوقتىرار ەدى.
بوكسقا قاتىستى دۇربەلەڭ 2017 جىلعى قاراشا ايىنىڭ باسىندا حالىقارالىق اۋەسقوي بوكس اسسوتسياتسياسى (AIBA) اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەلەرى باس كوتەرىپ, ۇيىم پرەزيدەنتى چين-كۋ ۆۋدى ورنىنان ءتۇسىرىپ تاستاۋىنان باستاۋ الادى. 2018 جىلعى قاڭتاردىڭ سوڭىندا بەلگىلى وزبەك بيزنەسمەنى گافۋر-ارسلانبەك راحيموۆ AIBA پرەزيدەنتىنىڭ ۋاقىتشا مىندەتىن اتقارۋشى بولىپ وتىرا قالدى. سول كەزدە حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەت (حوك) بۇل ازاماتتى ۇيىم باسشىسى ورىنتاعىنان كورگىسى كەلمەيتىنىن, بۇلاي بولا قالعان جاعدايدا بوكستىڭ ويىندار باعدارلاماسىنان الىناتىنىن اشىق ايتتى.
بۇعان سەبەپ, گافۋر راحيموۆ بۇرىننان قىلمىسكەرلەر الەمىندە كەڭىنەن تانىمال اۆتوريتەتتەردىڭ ءبىرى ەدى. كريمينالدى ورتادا «قارا گافۋر» دەگەن لاقاپ اتى بولعان ونى بۇدان التى جىل بۇرىن, 2012 جىلعى اقپاندا اقش بيلىگى مافيا بوسسى دەپ جاريالاپ, ءوز ەلدەرىندە وتەتىن قانداي ءبىر جارىستارعا دا كەلىپ, قاتىسۋىنا تىيىم سالعان بولاتىن. وعان «باۋىرلاستار شەڭبەرى» اتتى بىرلەسكەن قىلمىستىق توپتار جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى جانە وزبەك ەسىرتكى ساۋداسى ۇيىمىنىڭ ليدەرى دەگەن ايىپ تاعىلدى.
سوعان قاراماستان قازىر ول ايبا-نىڭ الداعى 3 قاراشا كۇنى ماسكەۋدە وتەتىن كونگرەسىندە اسسوتسياتسيا باسشىسى بولۋعا تالاساتىن بىردەن-ءبىر ۇمىتكەر اتانعالى تۇر. بۇل حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتتى بۇرىنعىدان بەتەر اشىندىرا ءتۇستى. Inside the Games باسىلىمىنىڭ ءمالىمەتىنشە, وسى اڭگىمەنىڭ جەلىسى تارقاتىلا باستاعان تۇستا حوك-تىڭ ادەپ جونىندەگى كوميسسياسىنىڭ توراعاسى پاكەرەتت جيرار زاپپەللي ەگەر راحيموۆ ءوزىن AIBA پرەزيدەنتتىگىنە كانديدات ەتىپ ۇسىناتىن بولسا, 2020 جىلى توكيودا وتەتىن وليمپيالىق ويىنداردىڭ جارىستار كەستەسىنان بوكستىڭ الىنىپ قالاتىنىن ۋلتيماتۋم تۇرىندە جەتكىزگەن. بيىل 31 تامىزدا جازىلعان زاپەللي حاتىنىڭ ماتىنىندە وليمپيالىق قوزعالىستاعى بوكستىڭ الاتىن ورنىندا AIBA پرەزيدەنتتىگى سايلاۋىنا قاتىسۋشىلاردىڭ قانشالىقتى «اقىقتاي تازا جان» بولعاندارى ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنى ايرىقشا اتاپ كورسەتىلگەن. گازەت سونداي-اق اقپان ايىندا اقش قارجى مينيسترلىگى اق ءۇيدىڭ پارمەنى بويىنشا دايىنداعان پوستكەڭەستىك ترانسۇلتتىق قىلمىستىق توپتارعا قارسى سانكتسيا ەنگىزگەندە, ونىڭ تىزىمىندە قاڭتاردا عانا AIBA-نىڭ ۋاقىتشا پرەزيدەنتى بولىپ بەكىتىلگەن راحيموۆتىڭ دا بولعانىن جازادى.
بىراق بۇعان قىڭعان گافۋر راحيموۆ بولعان جوق. ول ءوزىنىڭ AIBA-نىڭ رەسمي سايتىندا جاريالاعان حوك-قا اشىق حاتىندا اۋەسقوي بوكس اسسوتسياتسياسىندا ءبارى دەموكراتيالىق جولمەن جاسالىپ جاتقانىن ايتۋدان تانبادى. «ءبىزدىڭ الدا تۇرعان سايلاۋعا قاتىستى ەرەجەمىز ايقىن: سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ تالابىنا سايكەس كەلەتىن رەسمي كانديداتتاردىڭ ءتىزىمى كونگرەستىڭ وتۋىنە ءبىر اي قالعاندا – 3 قازاندا جاريالانۋعا ءتيىس, – دەپ جازدى ول. – مەن AIBA-داعى بارلىق قىزمەتكەرلەردى, ءبىزدىڭ ۇيىممەن بايلانىستارى بارلاردىڭ ءبارىن, ءبىزدىڭ ەرەجەمىزدى قۇرمەتتەۋگە, باسشىلار ورىنتاقتارىنا كانديداتتار ۇسىنىلاتىن كۇنگە دەيىن پىكىرلەر جازباۋعا شاقىرامىن». حات اۆتورى بۇدان ءارى كىم-كىمنىڭ دە الىپ-ساتارلىق ارەكەتتەرگە ارالاسپاۋىن نەمەسە دەموكراتيالىق ۇدەرىسكە ىقپال جاساماۋىن ۇسىندى. «تاياۋ ايلاردا AIBA ۇيىمنىڭ اتقارۋ كوميتەتىندەگى بارلىق لاۋازىمدارعا سايلاۋ وتكىزەدى, اكىمشىلىك قازىردىڭ وزىندە بۇل ۇدەرىس ءۇشىن كەرەكتى ناقتى كەپىلدەمەلەردى ۇسىنۋ جونىندە جاقسى جۇمىستار اتقاردى, – دەپ ويىن تارقاتتى راحيموۆ. – مۇنىڭ ءبىزدىڭ سپورت ءۇشىن ماڭىزى زور, سەبەبى ءبىز ءوز تاريحىمىزدا ءبىرىنشى رەت ءتيىمدى باسقارۋدىڭ تازالىعى مەن پرينتسيپتەرى ءۇشىن عانا جاۋاپ بەرىپ قويمايمىز, سونىمەن قاتار ونىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتەمىز».
نەگىزى, 2017 جىلعى شىلدە ايىنىڭ سوڭىندا AIBA اتقارۋ قوميتەتىنىڭ 13 مۇشەسى 2006 جىلدان ۇيىمدى باسقارىپ كەلە جاتقان تايۆاندىق چينگ-كۋو ۆۋعا سەنىمسىزدىك ۆوتۋمىن ءبىلدىرۋدى باستاعان. وعان تاعىلعان باستى ايىپتىڭ ءبىرى ۇيىمنىڭ قارجى سالاسىن بەتىمەن جىبەرگەنى بولدى. باسشى ۇيىمدى 12 ملن فۋنتقا تاياۋ قارىز شۇڭقىرىنىڭ ىشىنە تىعىپ جىبەرىپ, ونى بانكروتتىق دەڭگەيگە جەتكىزگەن. الايدا ۆۋ اتقارۋ كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ ءوز ەركىمەن قىزمەتتەن كەتۋ جونىندەگى تالابىن ورىنداۋدان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتتى. سودان كەيىن ولار تاياۋداعى ءۇش ايدىڭ ىشىندە AIBA-نىڭ كەزەكتەن تىس كونگرەسىنە جينالاتىن بولىپ شەشىم قابىلدادى. سونىڭ ارتىنشا ۆۋدى قىزمەتتەن كەتىرمەكشى بولىپ جۇرگەندەر شۆەيتساريا سوتىنا شاعىمداندى. ال سوت ۋاقىتشا كوميتەت تالاپتارىن ىسىرىپ تاستادى.
چينگ-كۋو ۆۋدىڭ ورنىنان كەتىرىلۋىنە تورەشىلەر توبىنىڭ بىرقاتار شەشىمدەرى داۋ تۋعىزىپ, AIBA قول استىندا وتەتىن تۋرنيرلەرگە كولەڭكە ءتۇسىرۋى دە ايتارلىقتاي اسەر ەتكەن سياقتى. سوندا دا بولسا, ۆۋ اتقارۋ كوميتەتى قابىلداعان بىرقاتار شەشىمدەردىڭ كۇشىن جويىپ جىبەرۋدىڭ ارەكەتتەرىن جاساپ باقتى. ول ءتىپتى كەزەكتەن تىس كونگرەسس شاقىرۋ جونىندەگى ۇيعارىمدى دا جاۋىپ تاستاماقشى بولدى.
وسىنداي داۋ-دامايدىڭ ءدۇمپۋىمەن شەشۋشى جيىن وتەتىن شاق تا جاقىنداپ كەلە جاتتى. سول شامادا, قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىنا قاراي AIBA اتقارۋ كوميتەتى ماسكەۋگە شاقىرىلعان كونگرەستىڭ 2-3 قاراشا كۇندەرى وتەتىنىن ناقتىلاپ الدى. ول سونداي-اق ۇيىم پرەزيدەنتتىگىنە ازيا كونفەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى, بۇرىنعى بەلگىلى بوكسشى, 1980 جىلعى ماسكەۋ وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى سەرىك قوناقباەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىندى. وكىنىشكە قاراي, قازاق فۋنكتسيونەرى 3 قازانعا دەيىن كوميتەت مۇشەلەرىنەن بۇعان قاجەتتى داۋىستى جيناپ ۇلگەرە المادى. ءسويتىپ, تىزىمگە ەنبەي جاتىپ-اق باسەكە جولىنان شىعىپ قالدى. مىنە, ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنداعى وسى ولقىلىقتى جاقسى پايدالانعان گافۋر راحيموۆ سول كەزدە ۇيىم جەتەكشىلىگىنە ءوزىنىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنا قويدى.
دەگەنمەن, قازىر ونىڭ جەكە باسىنا اتقارۋ كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى بىردەي قارسى دەپ تە ايتا المايمىز. شىنى كەرەك, تاپ بۇگىندە ونىڭ ۇسىنىمىن قولداپ وتىرعاندار دا از ەمەس. ايتالىق, رەسەي بوكس فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى ۋمار كرەملەۆ بۇدان ءبىر اپتا بۇرىن حوك-ءتى حالىقارالىق اۋەسقوي بوكس اسسوتسياتسياسىنىڭ جاڭا باسشىلىعىن سايلاپ الۋىنا ارالاسپاۋىن سۇرادى. «سپورت كەز كەلگەن ساياساتتان جوعارى, – دەدى رەسەيلىك مامان. – وليمپيالىق ويىنداردىڭ كەزىندە سوعىستىڭ ءوزى توقتاتىلعان. ءبىز حوك-تىڭ وسى ەرەجەنى ۇستانىپ, تاۋەلسىز ۇيىمنىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپايتىنىنا, ءوزىنىڭ ساياساتىن ۇلتتىق فەدەراتسيالاردىڭ AIBA باسشىلىعىن سايلاپ الۋىنا تاڭبايتىنىنا سەنگىمىز كەلەدى».
كرەملەۆتىڭ ايتۋىنشا, راحيموۆ بارلىق AIBA-نى بانكروتتىقتان ساقتاپ قالعان. ول ۇيىمنىڭ بارلىق قارىزدارىن قايتارۋ جونىندە ءتيىستى كورپوراتسيالارمەن كەلىسىمگە كەلىپ, بۇگىنگە دەيىن بۇلاردىڭ بىرقاتار بولىگىن ءتولەپ تە قويعان. فۋنكتسيونەر سونداي-اق «كوممەرسانت» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «ۇلتتىق فەدەراتسيالاردىڭ 90 پايىزى, – سونىڭ ىشىندە اقش فەدەراتسياسى دا بار, – اتقارۋ كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ باسىم بولىگى تاپ وسى راحيموۆتىڭ كانديداتۋراسىن قولدايتىنىن» ءبىلدىرىپتى. دەمەك, فەدەراتسيالارعا جاسالعان كەز كەلگەن قىسىمعا جول بەرۋگە بولمايدى.
تاعى اتاپ وتەرلىگى, 66 جاستاعى راحيموۆ – كوپ جىلداردان بەرى سپورت مەتسەناتى. كەزىندە ءوزى دە بوكسشى, سوسىن جاتتىقتىرۋشى بولعان. بىراق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءۇشىن ول – الەمدەگى ەڭ قاۋىپتى قىلمىسكەرلەردىڭ ءبىرى. بۇل تۇرعىدا گافۋردىڭ قىلمىس دۇنيەسىمەن تىكەلەي بايلانىسى بولعانىن ايعاقتايتىن دەرەكتەر دە جەتكىلىكتى. سونىڭ ىشىندە جاھانعا تانىمال زاڭداعى ۇرىلارمەن, اۆتوريتەتتەرمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتتەرى دە از ەمەس. فبر ونىڭ وڭتۇستىك-شىعىس ازيا اۋماعىنا كەڭىنەن تاراعان «باۋىرلار شەڭبەرى» قىلمىستىق ۇيىمىنىڭ بەلدى ءبىر مۇشەسى بولعانىن ايتادى. سونىڭ ىشىندە «ياپونچيك» دەگەن لاقاپ اتى بولعان ورىس قاراقشىسى ۆياچەسلاۆ يۆانكوۆپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن سوزدەرىن العا تارتادى. ال امەريكادا تىيىم سالىنعان بۇل ۇيىمنىڭ سەركەلەرى قاتارىندا «زاڭداعى ۇرىلار» ۆاسيلي حريستوفوروۆ (ۆاسيا ۆوسكرەس) پەن كامچي كولباەۆ (كوليا كيرگيز) دە بار.
گافۋر-ارسلانبەك راحيموۆ ءبىر كەزدەرى ءوزى تۋىپ-وسكەن وزبەكستاندا ەڭ ىقپالدى وليگارحتاردىڭ ءبىرى سانالعان. ول 70-ءشى جىلدارى قىزمەتتىك مانسابىن وزبەكستان ساۋدا مينيسترلىگىندە باستادى, سونىمەن ءبىر مەزگىلدە ون جىلدان استام ۋاقىت «دينامو» سپورت قوعامىندا جاتتىقتىرۋشى بولىپ ءجۇردى. ال 90-شى جىلدارعا قاراي بيزنەسكە اۋىستى. ءبىر بولجامدار بويىنشا, راحيموۆ 2010 جىلى پرەزيدەنتتىڭ قىزى گۋلنارا كاريموۆامەن شالكەم-ءشالىسكە كەلىپ قالىپ, ەلدەن كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. 2013 جىلى وعان «جالعان قۇجاتتاردى پايدالاندى, اينالىمنان اقشا شىعارۋمەن اينالىستى» دەگەن ايىپپەن ەلدە ىزدەۋ جاريالاندى. وسى سەگىز جىل بويىنا بيزنەسمەن رەسەي ازاماتتىعىمەن دۋبايدا تۇردى. بىراق بيىلعى جىلعى شىلدەدەن باستاپ وزبەكستەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ىزدەۋ سالۋدى توقتاتتى. بۇعان ەلدىڭ جاڭا پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆتىڭ ونى ينۆەستور رەتىندە ەلدىڭ مۇڭ-مۇقتاجى ءۇشىن پايدالانباق نيەتى تىكەلەي اسەر ەتكەن سياقتى. سونى پايدالانىپ, ول جازدا ەلىندە بولىپ قايتتى.
راحيموۆتىڭ ءوزى سوڭعى 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى بيزنەسپەن بىرگە AIBA-دا ءتۇرلى باسشىلىق قىزمەتتەردە بولىپ كەلدى. ول بۇل جولى قانداي ءبىر جاعداي بولسا دا, ۇيىمنىڭ پرەزيدەنتى لاۋازىمى ءۇشىن كۇرەسۋدەن باس تارتپايتىنىن ءبىلدىرىپ وتىر.
الايدا حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەت ءوزىنىڭ العان بەتىنەن قايتقالى وتىرعان جوق. ول بۇرىنعىسىنشا بوكستى 2020 جىلى جاپونيا استاناسى – توكيو قالاسىندا وتەتىن وليمپيالىق ويىندار باعدارلاماسىنان شىعارىپ تاستاۋعا قۇمبىل بەكىنىپ وتىر. حوك جاقىندا ءتىپتى 6 قازان كۇنى بۋەنوس-ايرەستە باستالعان جاسوسپىرىمدەردىڭ وليمپيالىق ويىندارىنا كەلىپ, قاتىسۋىنا دا تىيىم سالدى.
ەكى كوميتەت اراسىنداعى بۇل تەكەتىرەستىڭ ءتۇيىنى شەشىلەتىن كۇنگە دە كوپ ۋاقىت قالعان جوق. ول ماسكەۋدە وتكەلى تۇرعان كونگرەستىڭ قورىتىندىسىنان كەيىن-اق بەلگىلى بولادى.
