نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ جۋىردا «حابار» تەلەارناسىنداعى «ۇلتتىق مۇددە» باعدارلاماسىنا سۇحبات بەرىپ, ەلورداداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتتى.
ۇلكەن تالدىكول ساقتالادى
ەلوردا اكىمدىگى ۇلكەن تالدىكول سۋ قويماسىن ساقتاپ قالۋدى قولدايدى. بۇل تۋرالى قالا اكىمى التاي كولگىنوۆ ايتتى:
– ءبىز بۇل سۋ قويماسىن ساقتاۋدى قولدايمىز. جالپى ۇلكەن تالدىكول قالا دامۋىنىڭ بارلىق كەزەڭىندەگى سارقىندى سۋ جيناعىش بولىپ كەلدى. ەستەرىڭىزدە بولسا, ونداعى قولقانى قاباتىن يىسكە قاتىستى ءبىراز سىن ايتىلدى. سول سەبەپتى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن كارىز-تازارتۋ قۇرىلعىلارى سالىندى. قازىر ءيىس جوق. تازارتۋ قوندىرعىلارى جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. بارلىق سۋ تازارتىلادى.
قالا اكىمى ۇلكەن تالدىكولدىڭ سۋ ارناسى سوڭعى جىلدارى 5 ەسە تۇسكەنىنە نازار اۋداردى. بىرەر جىل بۇرىن مۇندا 54 ميلليون تەكشە مەتردەن استام سۋ ساقتالسا, قازىر ونىڭ كولەمى 10 ميلليون تەكشە مەترگە دە جەتپەيدى.
ۇلكەن تالدىكولدىڭ اۋماعىن اباتتاندىرۋ بويىنشا قالا اكىمىنىڭ ءوز جوسپارى بار.
– ءبىز كولدىڭ ءوزى بۋلانباعانىن قالايمىز. ونداعى باتپاق تۇزدى بولعاندىقتان, بۇتالار وسپەيدى. سوندا دا ول جەرگە رەكرەاتسيالىق ايماق قۇرعىمىز كەلەدى. كەزدەسكەن قيىندىقتارعا قاراماستان ءبىزدىڭ ماماندار وسى باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتىر. قالانىڭ ەكولوگياسى ءۇشىن سۋ تولتىرىپ, ۇلكەن تالدىكولدى ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك. جاعاسىندا جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولدارى مەن جاسىل جەلەكتەر بولۋى ءتيىس, – دەدى التاي كولگىنوۆ.
الداعى ۋاقىتتا ەكولوگيا تالاپتارىنا سايكەس قالا اۋماعىنداعى قالعان سۋ قويمالارى دا قالپىنا كەلتىرىلەدى. قالا اكىمى بۇل جۇمىستاردىڭ بارلىعىن اقىلمەن دۇرىس جاسالۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.
2 جىلدا ەلوردا تولىعىمەن گازداندىرىلادى
نۇر-سۇلتان قالاسىن گازداندىرۋ جۇمىستارى 2023 جىلى تولىق اياقتالادى. قازىردىڭ وزىندە اۋماعىندا جالپى ۇزىندىعى 645 شاقىرىم بولاتىن گاز قۇبىرى تارتىلعان. ەلوردانىڭ الماتى جانە سارىارقا اۋداندارىنداعى «كوكتال-1», «كوكتال-2» جانە «اگروقالاشىق» تۇرعىن الاپتارىنىڭ 150 مىڭداي تۇرعىنى «كوگىلدىر وتىننىڭ» قىزىعىن كورۋدە. قالا اكىمىنىڭ ايتۋىنشا, قازىر گاز قۇبىرىن ءاربىر ۇيگە جەتكىزۋ باعىتىندا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.
– قازىر تۇرعىن الاپتاردى گازبەن قامتۋ ءۇشىن ينجەنەرلىك جەلىلەر تارتىلىپ جاتىر. ءبىز تۇرعىنداردىڭ گازعا قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەمىز. سونىمەن قاتار «كوگىلدىر وتىنعا» ءاربىر ءۇيدىڭ قوسىلۋىنا كۇش سالامىز. بۇگىنگە دەيىن ءبىر عانا سارىارقا اۋدانىندا 500-دەن استام ابونەنت گازعا قوسىلدى. ولاردىڭ ريزاشىلىعىندا شەك جوق, – دەدى التاي كولگىنوۆ.
قامدانعان قاپى قالمايدى
ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ قالادا كومىر قورى جەتكىلىكتى ەكەنىن ايتتى. جالپى شاھاردا جىلىتۋ ماۋسىمىنا ەرتە قام جاسالادى.
– كومىر قورى جەتكىلىكتى. قىسقا دايىندىق اۋقىمدى جۇمىستاردان تۇرادى. «قىس شاناڭدى جاز سايلا» دەگەندەي, كەلەسى جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىندىقتى ءبىز اعىمداعى جىلىتۋ ماۋسىمى اياقتالعان ساتتەن كىرىسەمىز. وسى ارالىقتا جىلۋ-ەلەكتر ستانسالارىن جاڭارتىپ, جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ كەرەك. وسى تەحنيكالىق جۇمىستار قالانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن توقتاۋسىز قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى, – دەدى قالا اكىمى.
قالا اكىمى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى قارقىنىنىڭ ارتۋىمەن جىلىتۋ نىساندارىن سالۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداعانىن جەتكىزدى. تەك بيىلدىڭ وزىندە جالپى كولەمى 3,2 ميلليون تەكشە مەتر بولاتىن تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلەدى.
– «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ قارقىنى ارتتى. سالىنىپ جاتقان, پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ۇيلەردە جىلۋ بەرۋمەن ماسەلە بولماس ءۇشىن ءبىز №3 جىلۋ-ەلەكتر ورتالىعىن ىسكە قوسۋىمىز كەرەك. جاڭا ورتالىقتىڭ ىسكە قوسىلۋى ارقىلى جاڭا نىسانداردى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتە الامىز. گازداندىرۋ ارقىلى ۇلكەن تالدىكول, «جاعالاۋ» جانە جاڭا تەمىرجول بەكەتى اۋماعىندا گازبەن جىلىتىلاتىن قازاندىقتار پايدالانۋعا بەرىلەدى. كەلەسى جىلىتۋ مولشەرىندە ءبىز جىلۋ مولشەرىن 1000 گكال-عا دەيىن ارتتىرا الامىز. 2024 جىلعا قاراي بۇل مولشەر 1500 گكال-عا جەتەدى, – دەيدى التاي كولگىنوۆ.
