استانا اكىمى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ پەن «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى تورالقاسىنىڭ توراعاسى تيمۋر قۇلىباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن ەلوردالىق كاسىپكەرلەردىڭ ماجىلىسىندە قالامىزداعى كاسىپكەرلىك ءىستىڭ قازىرگى احۋالىنان حابار بەرەتىن ناقتى مالىمەتتەر كەلتىرىلىپ, بيزنەس سالاسى وكىلدەرىنىڭ الدىنا قويىلىپ وتىرعان اۋقىمدى مىندەتتەر تۋرالى ءسوز بولدى. سونىمەن قاتار باسقوسۋعا جينالعان كاسىپكەرلەر وزدەرىن تولعاندىرىپ جۇرگەن وزەكتى ماسەلەلەردى ورتاعا سالدى.
– ەلىمىزدە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولىنۋدە. كاسىپكەرلىك ءىستىڭ العا باسۋىنا بارلىق جاعداي جاسالعان. استانادا دا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ارىپتەستىكتىڭ نەگىزىندە كاسىپكەرلىك ورتانى جەتىلدىرۋ باعىتىنداعى شارالار بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ, كاسىپكەرلەرگە قولايلى ءمۇمكىندىكتەر جاسالۋدا. ەلوردانىڭ بيزنەس احۋالىن جاقسارتۋ جۇمىستارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلۋدە, – دەدى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ ءوزىنىڭ كىرىسپە سوزىندە.
ودان كەيىن قالا باسشىسى اتالمىش سالاعا قاتىستى ستاتيستيكالىق دەرەكتەردى سويلەتتى. قازىرگى تاڭدا ەلوردادا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ 60 مىڭداي سۋبەكتىسى بەلسەندى تۇردە جۇمىس ىستەۋدە. ادام سانىنا شاققاندا, 233 مىڭنان اسا استانالىق وسى سالادا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. بۇل – باس قالانىڭ ەڭبەك ەتۋگە قابىلەتتى تۇرعىندارىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى. وتكەن جىلدىڭ توعىز ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا عانا جالپى كولەمى 2,3 ترلن تەڭگەنىڭ تاۋارى ءوندىرىلدى. ياعني, شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ىشكى وڭىرلىك ونىمدەگى ۇلەسى 65 پايىزدان اسقان.
استانا اۋىر ونەركاسىپ سالاسىنا ەمەس, جوعارى يننوۆاتسيالىق قايتارىمى بار شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە ارقا سۇيەپ وتىرعانىن اتاپ وتكەن قالا باسشىسى ەلوردانىڭ يندۋستريالىق پارك ايماعىندا ينۆەستيتسيا كولەمi 147 ملرد تەڭگە بولاتىن 54 جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ولاردىڭ 21-i بۇگiندە iسكە قوسىلسا, 17 نىساندا قۇرىلىس جۇمىستارى جۇرگiزiلۋدە, ال 16-سى جوبالانۋ ۇستiندە. ارنايى ايماقتا ىسكە قوسىلعان جوبالار ەسەبىنەن وسى ۋاقىتقا دەيiن 336,9 ملرد تەڭگەنiڭ ءونiمi ءوندiرiلىپ, تولەنگەن سالىقتان بيۋدجەتكە 29,7 ملرد تەڭگە تۇسكەن. اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيiن جالپى قۇنى 29,1 ملرد تەڭگە بولاتىن تاعى 6 جوبا iسكە قوسىلماق.
قالا اكىمى, سونىمەن قاتار, كاسىپكەرلەردى شاھار تىرشىلىگىنە بەلسەندى قاتىسۋعا شاقىردى. «بيزنەس وكىلدەرى قوعامدىق-ساياسي شارالاردى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋ, قالانى اباتتاندىرۋ ىستەرىنە, سونىڭ ىشىندە قالا كوركىنە اجار قوسۋعا, كوشەلەردى جارىقتاندىرۋعا, سۋ تاسقىنىنا قارسى شارالارعا, سەنبىلىكتەرگە, مەرەكەلەر قارساڭىندا شاھاردى بەزەندىرۋگە اتسالىسسا ەكەن دەيمىز. وسى ىستە ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى اكىمدىك پەن بيزنەسمەندەر اراسىندا دانەكەرلىك تانىتسا دەگەن تىلەگىمىز بار» دەدى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ.
سونداي-اق, شاھار باسشىسى ەڭبەكتى قورعاۋ سەكىلدى ماڭىزى جوعارى ماسەلەنى قوزعادى. سونىڭ ىشىندە وندىرىستە جاراقاتتانۋ دەڭگەيىن ازايتۋ ماسەلەسى كاسىپكەرلەردىڭ قىزمەتىنە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ايتتى. «بۇل باعىتتا اكىمدىك ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارىمەن ءوزارا ارەكەتتەستىك تۋرالى مەموراندۋم دايىندادى. اتالمىش قۇجات سوڭعى كەزدە قۇرىلىس نىساندارىندا جيىلەگەن وندىرىستىك جاراقاتتانۋ جاعدايلارىنا وڭ اسەرىن تيگىزەر ەدى» دەگەن ادىلبەك جاقسىبەكوۆ قۇرىلىس سالۋ سالاسىنداعى كەيبىر جاعىمسىز جايتتاردى ءسوز ەتتى.
– سوڭعى كەزدە الاقول قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ قاتارىن كورىپ وتىرمىز. ولار تۇرعىن ۇيلەردى ساتىپ, ۇلەسكەرلىك قۇرىلىس سالاسىنا زاڭداردى بەلدەن باسىپ قاتىسۋدا. قۇرىلىس نىساندارىن سالعىش سونداي الاياق كاسىپكەرلەر بيزنەسكە كولەڭكە تۇسىرۋدە. رۇقسات الماستان قۇرىلىستى باستاپ, قاتقان ءۇي سالىپ بەرەمىز دەپ حالىقتان اقشا جيناپ الىپ, ەڭ سوڭىندا تاقىرعا وتىرعىزۋدا. ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى وسى ماسەلەدە دە كاسىپكەرلەردىڭ ەسىنە مويىنعا العان جاۋاپكەرشىلىك جۇگى اۋىر بولاتىنىن سالىپ وتىرسا ەكەن, – دەدى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ.
قالا تازالىعى تۋرالى ءسوز قوزعاعان قالا اكىمى وسى باعىتتا دا كاسىپكەرلەرگە سىن ساداعىن باعىتتادى. «شەتەلدەرگە بارىپ ءجۇرمىز. ول جاقتاعى بيزنەسمەندەر مەن وسى جاقتاعى كاسىپكەرلەردىڭ ءوز يەلىگىندەگى اۋماق تازالىعىنا دەگەن كوزقاراسى جەر مەن كوكتەي. ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر يەلىك ەتىپ وتىرعان نىسانداردىڭ ماڭايى باتپاققا باتىپ, مۇزداق بولىپ جاتادى. كۇرەك الىپ شىعىپ, ونى تازالاۋعا كاسىپكەر ەرىنەدى. ال, ءوز يەلىگىندەگى جەردىڭ تازالىعىن ساقتاۋ – ءار كاسىپكەردىڭ مىندەتى. بۇل ىستە جاۋاپكەرشىلىك قايدا كەتكەن؟» دەگەن ادىلبەك جاقسىبەكوۆ كوشەلەردى جارىقتاندىرۋ مەن جارناما ىلۋدەگى كەيبىر كەلەڭسىز جايتتارعا توقتالدى.
جاقىندا استاناداعى ءبىر مەيرامحانادا وتىز شاقتى ادام تاماقتان ۋلانىپ قالدى. وسى وقيعانى ەسكە العان قالا باسشىسى كاسىپكەرلەردە جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى ءالى دە بولسا تومەن ەكەنىن, مۇنى كوتەرۋ جونىنەن ءالى دە ەڭبەكتەنۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
ادىلبەك جاقسىبەكوۆ جەر تەلىمدەرىن ءبولۋ جايىنا دا توقتالدى. «كەشە عانا ەلوردا قۇرىلىسى جونىندەگى كوميسسيا وتىرىسىندا بيزنەسكە جەر تەلىمىن بەرۋ مەحانيزمىن, سونىمەن قاتار, سىرتقى ديزاين وزگەشەلىگى ماسەلەلەرىن تالقىلادىق. جەر تەلىمىن ءبولۋ ىسىندە بۇدان بىلاي اشىقتىق تانىتامىز. كاسىپكەرلەر ەندى بوس جاتقان جەر تەلىمدەرى تۋرالى, قۇرىلىسقا ارنالعان جەر جونىندەگى اقپاراتتى بىلەتىن بولادى. اۋكتسيون ارقىلى جەر تەلىمدەرىن بەرۋگە قاتىستى جاڭا زاڭ بۇعان تولىققاندى مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇدان بولەك №1 يندۋستريالدى پارك اۋماعىندا تەكسەرۋ جۇرگىزدىك. سونىڭ قورىتىندىسىندا بوس جەر تەلىمدەرى بارى انىقتالدى. «استانا – جاڭا قالا» اەا اۋماعىندا يننوۆاتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرامىن دەيتىن كاسىپكەرلەر مەن ينۆەستورلاردى وسى ىسكە تارتۋدامىز. ماقساتىمىز – استاناداعى بيزنەستىڭ دامۋىنا ەڭ قولايلى جاعدايلاردى تۋدىرۋ, قالاعا ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ. وسى باعىتتاعى كەز كەلگەن جاقسى ۇسىنىسقا قۇلاق اسۋعا دايىنبىز. سەبەبى, ءبارىمىز ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ جانە قالا حالقىنا دەگەن قىزمەت ساپاسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەپ وتىرمىز» دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ادىلبەك جاقسىبەكوۆ.
تيمۋر قۇلىباەۆ ءوز تاراپىنان «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ورتاق ىسكە جۇمىلۋعا دايىن ەكەندىگىن جەتكىزىپ, استانا اكىمدىگىنە كەز كەلگەن ماسەلە بويىنشا قول ۇشىن سوزۋعا دايار ەكەندىگىن ايتتى.
شارا سوڭىندا استانا كاسىپكەرلەرى ءوز ىستەرىن جۇرگىزۋ مەن دامىتۋ بارىسىندا كەزدەسەتىن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى ءسوز ەتتى. سولاردىڭ قاتارىندا سىرتقى جارنامانى ورنالاستىرۋ, بولشەك ساۋدا نىساندارىن اشۋ, تاعى باسقا دا تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەر كوتەرىلدى.
امانعالي قالجانوۆ
كەرەك دەرەك
ايماقتىق دامۋ كارتاسىنىڭ اياسىندا استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنا مىنا جوبالاردى ۇسىندى:
- وڭدەۋتەرەڭدىگى 80-90 پايىزدىق قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەيتىن جاڭا زاۋىت. بۇل جوبانى ىسكە اسىرۋعا اكىمدىك 5 گا جەرتەلىمىن ءبولىپ وتىر.
- استانا قالاسىنداعى زووباقتىڭ قۇرىلىسى. بۇل نىسان بويىنشا ارنايى تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق قۇجاتتار ساراپتامادان وتكىزىلىپ, دايارلانعان. تەحنيكالىق قۇجاتقا سايكەس زووباقتىڭاۋدانى 50 گا بولادى. جەرتەلىمى سول جاعالاۋداعى اتشاباردىڭ وڭتۇستىك-باتىس تۇسىندا ورنالاسقان. قۇرىلىستىڭ جالپىقۇنى 24 ملردتەڭگە. اكىمدىك بۇل نىسانعا قاتىستى ماقۇلدانعا نتەحنيكالىق قۇجاتتى بەرۋگە دايار.
- قازاق جانە ورىس تەاترلارىنىڭ قۇرىلىسى. سارايشىق پەن ا.بايتۇرسىنوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا 8,33 گا جەرتەلىمى بولىنگەن. سونىمەن قاتار, ش.قالداياقوۆپەن ج.ءناجىمەدەنوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا 9,6 گا جەرتەلىمى بەرىلگەن. بۇعان قوسا قابانباي باتىر كوشەسىندەگى №31/1 جانە ورىنبور كوشەسىندەگى №8 ءۇيدىڭ تۇسىندا ەكى جەراستى پاركينگتەرىنىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان. سونىمەن بىرگە ابىلاي حان داڭعىلى مەن قوبدا كوشەسى جانە ن.تىلەنديەۆ داڭعىلى مەن ش.بەيسەكوۆا كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان جەر تەلىمدەرىندە ەكى اۆتوۆوكزالدىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلمەك.
