فوتوشەبەر: شىنى مەن سىرى

گازەتىمىزدىڭ وتكەن ساندارىنىڭ بىرىندە «استانا جانە استانالىقتار» ايدارىن ەلورداعا دا, ەلىمىزگە دە تانىمال فوتوتىلشىلەرگە ارناعان ەدىك. ەندى كەزەك «اقشامدىق» سۇلتان سەيىت پەن «ەگەمەندىك» ەرلان وماروۆقا كەلىپ جەتتى.

1. فوتوونەر سالاسىنا قالاي كەلدىڭىز؟
2. ءساتتى شىققان كادر دەپ قانداي سۋرەتتى ايتا الاسىز؟
3. ەكسترەمالدى جاعدايدا تۇسىرىلگەن فوتو نەمەسە قيىندىق تۋعىزعان تۇسىرىلىمدەر بولدى ما؟
4. ادامدار سىن ايتىپ جاتسا, قالاي قابىلدايسىز؟ ءوز جۇمىستارىڭىزعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
5. قالامىزدىڭ قاي بولىگىن فوتوعا تۇسىرگەن ۇنايدى؟
6. سىزدەرگە قانداي كادرلاردى تۇسىرۋگە تىيىم سالىنادى؟ بولماسا ءوزىڭىز قانداي سۋرەتتى تۇسىرۋدەن باس تارتار ەدىڭىز؟
7. قانداي فوتونى ءتۇسىرۋدى ارماندايسىز؟
8. استانالىق بولعان سوڭ, ەلوردامىزدىڭ قالاي كوركەيىپ, قۇلپىرعانى كوز الدىڭىزدا بولار. سول وزگەرىستەر جايلى فوتوگرافتىڭ كوزقاراسىمەن بايانداپ بەرىڭىزشى.

سۇلتان سەيىت, 2007 جىلدان بەرى «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ ءفوتوتىلشىسى:

1. ءفوتوتىلشى قىلىپ مەنى ورتا قالىپتاستىردى. 98-99 جىلدارى ستۋدەنت كەزىمدە «جاس الاش» گازەتىندە كۇزەتشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. گازەتتە اسىلحان ءابدىرايىموۆتىڭ فوتواپپاراتىنا قىزىعىپ ءجۇرىپ, فوتوونەرگە بەت بۇرا باستادىم. نەگىزى, ماماندىعىم – زاڭگەر. 2000 جىلدارى «اق جول» گازەتىندە جۇمىس ىستەدىم. اراسىندا پوشتادا دا, باسپاحانادا دا قىزمەت ەتىپ, ءاردايىم گازەتتىڭ اينالاسىندا ءجۇردىم. سول جىلدارى قازاق فوتوتىلشىلەرىنىڭ وداعى قۇرىلدى. وداقتا ەڭ بەدەلدى ءارى جاسى ۇلكەنى سايلاۋ پەرنەباي بولسا, ەڭ جاسى مەن ەدىم. اۋەسقوي جانە كاسىبي فوتوتىلشىلەرمەن ارالاسىپ-قۇرالاسىپ ءجۇرىپ, سول الەمگە قالاي ەنىپ كەتكەنىمدى بايقاماي قالدىم.
2. فوتوگراف رەتىندە كوزگە تۇسۋىمە استانانىڭ بۇرىنعى اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ سەبەپكەر بولدى. ءتا­ۋەلسىزدىك سارايىن ەندى سالىپ جاتقان كەز. اكىم ەڭ العاشقى رەسمي ساپارىن سول نىساننان باستادى. اسىلحان اعا ءاردا­يىم «ءبارى ءتۇسىرىپ بولعاندا, سەن اڭدىپ تۇر. پرەزيدەنت نە باسقا لاۋازىمدى ادام كەتىپ بارا جاتقاندا كۇلىمسىرەپ, قول بۇلعاۋى مۇمكىن» دەيتىن. ءبىر قاراسام, تاسماعامبەتوۆ باتەڭكەسىنىڭ باۋىن بايلاپ تۇر. كادردى قاز-قالپىندا ءتۇسىرىپ الدىم. ماقالاعا دا «باتەڭكەنىڭ باۋىن بايلاۋعا دا ۋاقىت جوق» دەگەن ۇتىمدى تاقىرىپ قويدى.
كەيىن اقىن فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ 70 جىلدىعىندا كۇلىپ وتىرعان ءبىر كادردى ءتۇسىرىپ العانمىن. سۋرەتتى كورگەن فاريزا اپاي «كوپتەن بەرى كۇلىپ تۇسپەگەن ەكەنمىن» دەپ, فوتونى ىزدەپ رەداكتسياعا كەلدى.
3. بارلىق قىرىنان الىپ قاراعاندا ۇيلەسىمدى كادردى ءساتتى شىققان تۋىندى دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىز اڭشى سياقتى ۇتىمدى كادردى ىزدەپ ءجۇرىپ تۇسىرەمىز.
4. ەگەر ول ءساتتى شىققان كادرعا سىن ايتىلسا, ارينە, رەنجيسىڭ. ءتۇسىرىپ بولعاننان كەيىن فوتولارىڭدى ىرىكتەپ قاراعاندا: «وسى كادر گازەتتىڭ ءبىرىنشى بەتىنە كەتەدى-اۋ» دەپ تۇرعاندا, شىنىمەن دە, سول سۋرەتتى تاڭداپ الادى. بىراق كەيدە ناشار تۇسىرگەن فوتولارىڭدى ءىشىڭ سەزىپ تۇرادى.
5. قالامىزدىڭ ەڭ بيىك عيماراتى – «يزۋم­رۋدنىي كۆارتالدان» تۇسىرىلگەن كەز كەلگەن كادر ءساتتى شىعۋى ىقتيمال. ال «پيراميدانىڭ» ارتىنداعى ساياباقتا قىسى-جازى تاماشا كورىنىس.
6. كوبىنەسە جارمەڭكەدە ازىق-تۇلىك الىپ جۇرگەن قاراپا­يىم حالىق «فوتوعا تۇسىرمەڭىز» دەيدى. جەدەل جاردەممەن رەيدكە شىققاندا, بىردە-ءبىر ناۋقاس ادامدى تۇسىرە الماي كەتكەن كەز بولدى. كەيدە ساياباقتا بىرگە قىدىرىپ جۇرگەن قىز بەن جىگىتتى كورىپ قالاسىڭ. ادەمى كادر. بىراق تۇسىرۋگە, ونى گازەتكە جاريالاۋعا قورقاسىڭ. سەبەبى ايەل مەن ەر ادام وتباسىلى بولۋى مۇمكىن. وزگەلەردىڭ جەكە ومىرىنە ارالاسقىم كەلمەيدى.
7. شاحتاداعى ءومىردى ءتۇسىرۋدى ارماندايمىن. ءبىر جاعىنان, ونداي مۇمكىندىك بولعان جوق. ونىڭ ۇستىنە, ءدال شاحتانىڭ استىندا جارقىلداقتى قولدانۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. كومىردى قازعاندا جارقىلداق اسەر ەتىپ, تۇتانىپ, ءورت شىعۋى مۇمكىن. كۇيە-كۇيە بولىپ, جەر استىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەنشىلەردىڭ ءحالىن سۋرەتتەپ تۇرعان كادردىڭ اۆتورى بولعىم كەلەدى.
8. مەن ەلورداعا العاش كەلگەندە, قۇرىلىس ەندى جاندانا تۇسكەن ەدى. بيىك-بيىك عيماراتتار تەك «بايتەرەكتىڭ» اينالاسىندا عانا بولاتىن. نۋ قامىس ءوسىپ تۇرعان كەزدەر ەدى. ءوز كوزىڭمەن بوي كوتەرگەن عيماراتتاردى كورگەندە, ولاردى ءوزىڭ سالعانداي بولاسىڭ. مەنىڭشە, قازىر قالانى فوتوگرافتارعا ءتۇسىرۋ وڭاي.

ەرلان وماروۆ,
2012 جىلدان بەرى
«ەگەمەن قازاقستان»
گازەتىنىڭ ءفوتوتىلشىسى:

1. فوتوونەرگە كەلۋىمە ءوزىمنىڭ تۋعان اعام ءانۋار ومار ىقپال ەتتى. ءوزى دە كەزىندە جۋرناليست بولعان اعام ەڭ العاش «سanon» فوتواپپاراتىن سىيلادى. سول شاعىن فوتواپپاراتپەن العاشقى فوتولارىمدى تۇسىرە باستادىم. 2000-2004 جىلدارى ءو.باي­قوڭىروۆ اتىنداعى جەزقازعان ۋنيۆەرسيتەتىندە جۋرناليستيكا ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الدىم. ستۋدەنت كەزىمدە «التىن ايماق» گازەتىندە ءفوتوتىلشى بولىپ ەڭبەك ەتە باستادىم. ودان كەيىن بىرنەشە جىل «استانا اقشامى» گازەتىندە جۇمىس ىستەدىم. 2012 جىلدان بەرى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە ەڭبەك ەتەمىن.
2. اقش-تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى باراك وبامانىڭ جەكە فوتوگرافى بولىپ ىستەگەن پيتەر سۋزا دەگەن اتاقتى فوتوگرافتان جۋرناليس­تەر «ەڭ كەرەمەت سۋرەتىڭىز قايسى؟» دەپ سۇراعان ەكەن. سوندا ول «ەڭ كەرەمەت سۋرەتتى ەرتەڭ تۇسىرەمىن» دەپ جاۋاپ بەرىپتى. مەنىڭشە, ءار فوتوگرافتا ەڭ جاقسى سۋرەتتى ەرتەڭ تۇسىرەمىن دەگەن وي بولۋى كەرەك.
3. بىرەر جىل بۇرىن استاناداعى «قازانات» اتشابارىندا «تەڭگە ءىلۋ» ويىنى كەزىندە شاۋىپ كەلە جاتقان شاباندوزداردى قىرىنان ەمەس, تۋرا الدىنان تۇسىرگىم كەلدى. ساقشىلار اتتاردىڭ جولىنا شىعۋ قاۋىپتى ەكەنىن ايتىپ, جىبەرمەۋگە تىرىسسا دا, كيمەلەپ وزىمە ىڭعايلى جەرگە جەتتىم. جەرگە جاتا قالىپ, بىرنەشە كادر جاسادىم. اتتىڭ ءتورت تۇياعى بىردەي جەردەن كوتەرىلگەن ءساتتى ۇستاپ ۇلگەردىم دە, بىردەن جولىنان كەتىپ قالدىم. كەيىن فوتو تۇڭعىش ۇلتتىق «ۇركەر» سىيلىعىندا «جىلدىڭ ۇزدىك فوتوسۋرەتى» اتالىمى بو­يىنشا توپ جاردى.
4. وزىمە ايتىلعان سىني پىكىرلەردى دۇرىس قابىلداۋعا تىرىسامىن. شىعارماشىلىعىما تولىق كوڭىلىم تولادى دەي المايمىن. كەيدە كوڭىلىڭنەن شىعا قويماعان فوتوعا جۇرتشىلىق تاڭعالىپ جاتقانىن كورەسىڭ. ادامداردىڭ قالاي قابىلداعانى الەۋ­مەتتىك جەلىدەگى پىكىرلەردەن كورىنىپ تۇرادى.
5. ارينە, سول جاعالاۋ. قالانىڭ جاڭا بولىگىندە جاڭادان بوي كوتەرگەن ادەمى ارحيتەكتۋرالىق نىساندار, اباتتانعان كوشەلەر فوتوعا تۇسىرۋگە سۇرانىپ تۇرادى.
6. قاۋىپسىزدىك ماقساتتا تىيىم سالىنعان تۇستار كوپ قوي. بىراق جۋرناليستەر قاۋىمى سياقتى فوتوجۋرناليستەر دە كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن جەرلەردى تىيىم سالىنعانىنا قاراماستان تۇسىرگىسى كەلەدى. ءوز باسىم داستارقان باسىندا وتىر­عان ادامداردى تۇسىرگەندى ونشا ۇناتپايمىن.
7. ماعان پەيزاج ۇنايدى. تابيعات كورىنىستەرى, اڭ-قۇستاردىڭ تىرشىلىگى قىزىق. قورعالجىننىڭ قىزعىلت قوقيقازدارىن تۇسىرگىم كەلىپ ءجۇر. قوقيقاز وتە ساق قۇس ەكەن, ونى ءتۇسىرۋ وڭاي بولمايدى.
8. ەڭ العاش ەلوردامىزدى 2008 جىلى قالانىڭ 10 جىلدىق مەرەكەسى كەزىندە ءتۇسىردىم. سودان بەرى بوي كوتەرگەن اسەم عيماراتتاردى, قالانىڭ بارلىق تىنىس-تىرشىلىگىن نازاردان تىس قالدىرماۋعا تىرىسىپ كەلەمىن. ەلوردانىڭ اسەمدىگىن كورسەتۋ ءۇشىن بارىنشا بيىك نۇكتەدەن تۇسىرگەن جاقسى, سول ءۇشىن بيىك عيماراتتار سالىنسا قۋانامىن. جالپى, جاقسى فوتوگراف استانانىڭ كەز كەلگەن جەرىنەن ادەمى كادر تۇسىرە الادى.

گۇلدانا تالعاتقىزى