فەيسبۋك, تۆيتتەر, ينستاگرام تاعى باسقا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ سان ءتۇرىن بىلەمىز. كەيدە قىزىعىنا ءتۇسىپ, جەلى ارالاپ كەتسەك, التىن ۋاقىتىمىزدىڭ قالاي زىر ەتىپ وتە شىققانىن بىلمەي قالامىز. جالعىز ءسىز بەن ءبىز ەمەس, الەمدە 1,8 ملرد پايدالانۋشىنىڭ ادەتى سول ەكەن.
قازىرگى كۇنى پسيحولوگتار «ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىك» دەگەن تەرميندى تاۋىپتى. مۇنى ماماندار اۋرۋ دەپ سانايدى. بۇل سىرقاتتىڭ جىلدام تارالىپ كەلە جاتقانى سونشالىق, شىلىم شەگۋ مەن اراققۇمارلىقتان بەتەر ءورشىپ كەلەدى. ۆيرتۋالدى ومىرگە ادامنىڭ ەتى دە تەز ۇيرەنىپ كەتەدى ەكەن. ەڭ قورقىنىشتىسى, ينتەرنەتكە ءبىر كىرگەن ادام ونىڭ يىرىمدەرىنە مالتىعىپ, شىنايى ءومىر مەن ۆيرتۋالدى ءومىردىڭ اراسىن اجىراتۋدان قالادى.
پسيحولوگ ناتاليا سەمەنەنكو: «بۇگىندە كۇندەلىكتى جاقىندارىمىزبەن ارالاسىپ تۇرعان با, الدە عالامتورداعى «دوستارمەن» بايلانىستىڭ قايسىسى جاقسى ەكەنىن, قايسىسىنان جاعىمدى اسەر الاتىنىمىزدى ايىرا المايتىنداي دارەجەگە جەتتىك. ءبىر جاعىنان, كۇندەلىكتى تىرلىكتىڭ قاۋىرتتىعىنان ەت جاقىنىمىزبەن ەمەن-جارقىن ارالاسىپ, جاعداي بىلۋگە ۋاقىت تاپپايمىز. ال ينتەرنەتكە ءۇڭىلىپ, «دوستارىمىزبەن» سول جەردە تابىسىپ, سوندا ءسوز جارىستىرعاندى ءتاۋىر كورەمىز. ودان دا جەرىنىپ, عالامتوردىڭ كەلەسى ءبىر تورىنا شىرمالامىز. دەمەك, عالامتور ادامدار اراسىندا باياعىدان قالىپتاسقان ءداستۇرلى قارىم-قاتىناستى وزگەرتىپ جاتىر دەگەن ءسوز» دەيدى.
راسىندا دا, عالامتورداعى دوستارىمىز كوبەيگەن سايىن دارەجەمىز دە ءوسىپ قالاتىنداي سەزىنەمىز. ولاردى جەتە تانىمايمىز دا, تانىعىمىز دا كەلمەيدى. بىراق «دوسپىز». ءسىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە جازعان ويىڭىزدى اندا-ساندا «لايك» باسىپ قۇپتاعانى بولماسا, ونداي «دوستان» ءسىز دە ەشتەڭە تالاپ ەتپەيسىز. عالامتوردا عانا ءسىز ەشكىمنەن قىسىلماي, ويىڭىزدى اشىق ايتىپ, تارتىنباي بولىسە الاسىز.
ءبىر جامانى, پاراقشاعا ءتىركەلگەن ادامدار ۆيرتۋالدى دوستارىن جيناپ الىپ, سولاردىڭ
اراسىندا اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ, اراسىندا پىكىرىن بىلدىرۋگە ەرىنسە, «لايك» باسىپ, ناقتى ۋاقىتتاعى ءوزىنىڭ بوس ءومىرىن تولتىرۋعا تىرىسادى. بۇل دا قۇبىلىس. جاقىن ادامدارىمىزدىڭ دا سول ينتەرنەتتەن حابارىن بىلۋگە ۇيرەنىپ كەلەمىز. دەمەك, ءبىر-ءبىرىمىزدى ساعىنىپ, تىم بولماعاندا تەلەفون شالىپ, حابارلاسۋدان دا قالدىق. بۇل دا ادامدار اراسىن الىستاتاتىن ۆيرتۋالدى ءومىردىڭ ءبىر ءتۇرى. بارا-بارا جاقىنعا جىلىلىق, مەيىرىم دەگەن قاسيەتتەن قالامىز با دەپ قورقامىن.
ەندى مامانداردىڭ كەڭەسىنە قۇلاق سالىپ, ءسىزدىڭ قانشالىقتى تورعا شىرمالىپ, ناقتى ءومىردەن اجىراپ قالعانىڭىزدى انىقتاعىڭىز كەلسە, مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورىڭىز.
• قولىڭىزدا ينتەرنەت بولماسا, ءوزىڭىزدى شارشاڭقى سەزىنىپ, اشۋلانشاق بولىپ كەتەسىز بە؟
• سوڭعى اقشاڭىزدى ينتەرنەتكە نەمەسە ونلاين ويىندارعا جۇمسايسىز با؟ ينتەرنەت بار ۋاقىتىڭىزدى الىپ, جاقىندارىڭىزدان الىستاپ بارا جاتقانىڭىزدى سەزەسىز بە؟
• كەيدە ينتەرنەتسىز ءومىر سۇرە المايتىنداي سەزىنەسىز بە؟
• ينتەرنەتتى ناقتى پروبلەمالاردى ۇمىتۋ ءۇشىن, قورقىنىش پەن دەپرەسسيادان قۇتىلۋ ءۇشىن پايدالاناسىز با؟
ەگەر وسى سۇراقتارعا «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرسەڭىز, وندا ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىكتىڭ باستالعانى. جاڭا عاسىردىڭ تەحنولوگيالارىن پايدالانۋ قاجەت-اق. بىراق ءوز ومىرىڭىزگە زيان كەلتىرمەۋگە تىرىسىڭىز. ونىڭ پايداسىنان گورى زيانى باسىم ەكەنىن ەستەن شىعارماعانىمىز ابزال دەر ەدىك.
ايگۇل ۋايسوۆا
