كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ – ەكونوميكانى وركەندەتۋ

استانا ەكونوميكاسىنىڭ 60 پايىزىن قۇراپ وتىرعان شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن قانداي شارالاردى قولعا الۋ كەرەك؟ كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى ازايتۋدىڭ جولدارى قانداي؟ بۇل جونىندە استانا قالاسى اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ توراعالىعىمەن ارنايى جيىن ءوتتى. 

باستى ماقسات – بيزنەسكە قولايلى احۋال قالىپتاستىرۋ

القالى باسقوسۋعا كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ وڭىرلىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى داۋرەن جاقسىبەك پەن ەلوردالىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ ديرەكتورى مەيىربەك ءماجيتوۆ قاتىسىپ, وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى.

– استانا – قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان شاھار. ەلوردانىڭ جاعدايى, تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتى ەكونوميكانىڭ دامۋىنا تىكەلەي بايلانىستى. ال وسى سالانىڭ 60 پايىزدان استامى – شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسىندە. سوندىقتان ءبىز قالانىڭ ءارى قاراي وركەندەي ءتۇسۋى ءۇشىن كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا كۇش سالۋىمىز قاجەت. وسىعان بايلانىستى وزدەرىڭىزبەن اقىلداسىپ, كەڭەسۋگە جينالىپ وتىرمىز, – دەدى جيىندى اشقان يمانعالي نۇرعاليۇلى.

بيىلعى قىركۇيەك ايىندا پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىنا وراي ۇكىمەت ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان بولاتىن. سونىڭ استانا قالاسىنداعى وڭىرلىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ تاعايىندالعان داۋرەن جاقسىبەك جاڭادان قانات قاققان پالاتانىڭ ماقسات-مۇددەسىمەن تانىستىرا كەلە,  كاسىپكەرلەر پالاتاسى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانمەن بىرلەسە وتىرىپ, كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىلارىن قورعاپ, بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا جانە بيزنەس احۋالىن جاقسارتۋ ءۇشىن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى تومەندەتۋگە اتسالىساتىنىن جەتكىزدى. بۇل جيىن قالالىق اكىمدىك پەن كاسىپكەرلەردىڭ باسىن قوسقان العاشقى جۇمىس كەزدەسۋى بولىپ وتىر.

بيىل سوڭعى 9 ايدىڭ ىشىندە تەك شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەرىنەن 44 ملرد تەڭگە تۇسكەن. بۇل جالپى كىرىستىڭ 50 پايىزىن قۇرايدى. بۇل – وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 20 پايىزعا ارتىق كورسەتكىش. قالا اكىمىنىڭ ايتۋىنشا, كەلەشەكتە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسىن 75 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇگىندە ەلوردادا 47 مىڭنان استام شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىسى بار. قالادا 800 مىڭنان استام تۇرعىن بار دەسەك, سونىڭ 430 مىڭعا جۋىعى – ەكونوميكالىق بەلسەندى ازاماتتار.

كاسىپكەرلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى قاجەت

بۇدان كەيىن ەلوردالىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ ديرەكتورى مەيىربەك ءماجيتوۆ ءسوز سويلەپ,  بيزنەسكە قولايلى جاعداي جاساۋعا ىقپال ەتەتىن بىرنەشە ۇسىنىس ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە,  شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن كاسىپكەرلەرگە بيزنەس جوس­پار قۇرۋدان باستاپ قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ۇيرەتەتىن, قۇقىقتىق كومەك بەرەتىن, جالپى العاندا, ءتورت باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى بولۋ كەرەك. بۇل ورتالىق ەڭ الدىمەن «ءبىر تەرەزە» قاعيداتىمەن جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. كاسىپكەرلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى مەملەكەتتىڭ بيزنەستى قولداۋعا ارنالعان باعدارلامالارى تۋرالى تولىققاندى تۇسىنىك بەرىپ,  سالىقتىق, بۋحگالتەرلىك قۇجاتتاردى قالاي جۇرگىزۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋى قاجەت. ورتالىققا بانك قىزمەتكەرلەرى دە تارتىلۋى كەرەك دەگەن ۇسىنىس بار. «ولار كاسىپكەرلەرگە قارجىنى دۇرىس يگەرۋ, ساۋاتتى جۇمساۋ جولدارىن ۇيرەتسە,  كاسىبىن ءناسىپ ەتكەندەرگە ۇلكەن كومەك بولار ەدى» دەيدى مەيىربەك ءماجيتوۆ.

بۇعان قوسا,  ورتالىق  سەمينار-ترەنينگتەر وتكىزەتىن, دوڭگەلەك ۇستەل جيىندارى مەن  شەبەرلىك دارىستەرىن, ءتۇرلى تۇساۋكەسەرلەردى ۇيىمداستىراتىن باستى الاڭعا اينالادى دەگەن جوس­پار بار.

مەيىربەك سابىرۇلىنىڭ ايتۋىنشا,  ەلوردانىڭ ىسكەرلىك الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى ازايتۋمەن اينالىساتىن, كاسىپكەرلەردىڭ جۇمىسىندا قانداي دا ءبىر قيىندىقتار تۋىنداسا, كومەككە كەلەتىن جۇمىس توبى قۇرىلۋى كەرەك. ونىڭ قۇرامىنا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى ەنگىزىلۋى ءتيىس. «قازىرگى تاڭدا ەڭبەك نارىعىندا بىرقاتار كادرلارعا دەگەن سۇرانىس جوعارى. جۇمىس توبى وسى ماسەلەمەن دە اينالىسىپ, ەڭبەك نارىعىنداعى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ,  كادرلاردى دايارلاۋ, قايتا دايارلاۋ, بىلىكتىلىكتى جەتىلدىرۋ سىندى جۇمىستاردى دا ءبىر ىزگە تۇسىرسە دەيمىن» دەدى مەيىربەك ءماجيتوۆ.

كاسىپ ناسىپكە اينالسا – ەلگە دە قۇت

ەكونوميكانىڭ 60 پايىزىن قۇراپ وتىرعان كاسىپكەرلىك سالاسى بيۋدجەت قورجىنىنا دا پايدا اكەلىپ وتىر. بيىل سوڭعى 9 ايدىڭ ىشىندە تەك شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەرىنەن  44 ملرد تەڭگە تۇسكەن. بۇل جالپى كىرىستىڭ 50 پايىزىن قۇرايدى. بۇل – وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 20 پايىزعا ارتىق كورسەتكىش.  قالا اكىمىنىڭ ايتۋىنشا, كەلەشەكتە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسىن 75 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇگىندە ەلوردادا 47 مىڭنان استام شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىسى بار. قالادا 800 مىڭنان استام تۇرعىن بار دەسەك, سونىڭ 430 مىڭعا جۋىعى – ەكونوميكالىق بەلسەندى ازاماتتار.

– مەملەكەت ىسكەر ورتانى قولداۋ ءۇشىن كوپتەگەن باعدارلامالاردى قولعا العانى بەلگىلى. سونىڭ ىشىندە «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا قولعا الىنعان شارالارعا  6 مىڭنان اسا  كاسىپكەر قاتىسىپ,  جالپى سوماسى 50 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن  265 جوبا ماقۇلدانعان. بىراق مەملەكەت قولداۋىنا قاراماستان, بيزنەسمەندەر بەلسەندىلىگى كوڭىل كونشىتپەيدى, – دەيدى قالا اكىمى. مىسالى, وندىرىستىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا قولداۋ كورسەتۋ باعدارلاماسىنا بولىنگەن 700 ميلليون تەڭگە  تاپسىرىس بەرۋشىلەردىڭ جوقتىعىنان ۇكىمەتكە كەرى قايتارىلعان. سوندىقتان مۇنداي مەملەكەتتىك قولداۋلاردىڭ بارى تۋرالى كاسىپكەرلەردى ۇنەمى حاباردار ەتىپ وتىرۋ – باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.

رۇقساتتاما قۇجاتتارىن الۋ جەڭىلدەي تۇسەدى

جيىندا بيزنەستى دامىتۋعا قولبايلاۋ بولىپ وتىرعان اكىمشىلىك توسقاۋىلدار تۋرالى كەڭىنەن تالقىلاندى. ەلوردا اكىمى كەيبىر عيماراتتاردى كاسىپكەرلىك نىسانىنا اينالدىرۋ, وعان رۇقسات الۋ قۇجاتتارىنا ەكى جىل ۋاقىت كەتەتىنىن ايتا كەلىپ, جۋىردا وتكەن كاسىپكەرلەردىڭ ۇلتتىق پالاتاسىنىڭ وڭىرلىك كەڭەسىندە ايتىلعان ۇسىنىستارعا ساي, بۇل مەرزىم ءبىر اپتاعا دەيىن قىسقارتىلعانىن جەتكىزدى. «وسىعان بايلانىستى ءتيىستى ورگان وكىلدەرىمەن بىرنەشە كەزدەسۋ وتكىزىپ, ءبىر شەشىمگە كەلدىك. مىسالى,  كاسىپكەر ءۇش بولمەلى پاتەرىن شاشتاراز سالونىنا اينالدىرعىسى كەلدى دەلىك. ول ءتيىستى ءوتىنىشىن جازعاننان كەيىن ءبىر اپتادان كەيىن جاۋابىن الادى. ءوتىنىش قاناعاتتاندىرىلماۋى مۇمكىن. ولاي بولسا, ناقتى دالەلدەرى كورسەتىلۋى كەرەك. ال ءوتىنىش قابىل الىنسا, وندا كاسىپكەر سول تۇرعىن ءۇيدىڭ پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆى مەن تۇرعىندارىنىڭ كەلىسىمىن الۋى كەرەك. بۇعان قانشا ۋاقىت كەتىرەتىنىن كاسىپكەردىڭ ءوزى بىلەدى.  سونىمەن, مۇنداي رۇقساتتاما قۇجاتتارىن الۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنە – 7 كۇن, ەكىنشىسىنە 15 كۇن كەتەدى. قالعان مەرزىمى كاسىپكەرگە بايلانىستى» دەدى اكىم.

ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ەگجەي-تەگجەي تۇسىندىرگەن يمانعالي نۇرعاليۇلى قۇرىلىس سالۋعا رۇقسات بەرۋ قۇجاتتارىن الۋ دا جەڭىلدەي تۇسكەنىن جەتكىزدى.  ايتالىق, قۇرىلىس جۇرگىزۋ ءۇشىن شامامەن 400 قول جيناۋ تالاپ ەتىلەدى دەگەن ءسوز بار. «شىنتۋايتىندا, ساندىق كورسەتكىش ودان از بولعانىمەن, قۇرىلىس سالۋعا رۇقسات بەرۋ قۇجاتتارىن رەسىمدەۋ مەن كەلىسۋدىڭ 28 ءتۇرى بويىنشا شامامەن 260 قول جيناۋ كەرەك» دەي كەلە, قالا اكىمى بۇل سان دا قىسقارتىلعانىن اتاپ ءوتتى.  بۇگىنگى ۋاقىتتا راسىمدەۋدىڭ ءۇش ءتۇرى قىسقارتىلىپ,  25 ءتۇرى قالعان.  قالعان راسىمدەر بويىنشا قول قويۋشىلار سانى قىسقارتىلعان. مىسالعا ايتساق, وسىعان دەيىن قۇرىلىس جۇرگىزۋشىلەر جەر ءبولۋ اكتىسى بويىنشا 12 قول جينايتىن بولسا, قازىر تەك ءبىر قول قويۋدىڭ ءوزى جەتكىلىكتى.  كۇرە جولداردىڭ سىزباسىن كەلىسۋگە بۇرىن 17 قول قويىلۋ كەرەك بولسا, بۇگىندە  10-عا ازايدى.  سىرتقى جەلىلەر بويىنشا 34 ادامنىڭ قولى كەرەك بولسا, ول سان قازىر 11-گە قىسقارتىلدى.

– ارينە, قۇجاتقا قوياتىن قولدى تۇگەل قىسقارتىپ تاستاۋعا دا بولمايدى. ويتكەنى, كەز كەلگەن نىسان بەلگىلى ءبىر تالاپتارعا ساي كەلۋى كەرەك. سوندىقتان زاڭ شەڭبەرىندەگى بۇل ماسەلەلەردى مەملەكەت ەسكەرۋسىز قالدىرا المايدى. بۇل, ەڭ الدىمەن, ساپانى قاداعالاۋعا, قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋعا بايلانىستى ماسەلەلەر, – دەيدى اكىم.

كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا بايلانىستى اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جويۋعا, بيزنەستى قولداۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلايتىن جۇمىس توبى قۇرىلاتىنىن ايتقان يمانعالي نۇرعاليۇلى ونىڭ كۇن تارتىبىندە ابدەن سارالانىپ, سۇرىپتاۋدان وتكەن ماسەلەلەر عانا   تالقىلانۋعا ءتيىس ەكەندىگىن ەسكەرتتى. سونداي-اق,  كاسىپكەرلەرگە ونلاين-رەجيمدە قىزمەت كورسەتەتىن ارناۋلى سايت اشۋ قاجەتتىگىن ەسكە سالعان اكىم كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ اۋدان اكىمدىكتەرىندەگى قۇرىلىمدارى دا بولۋ كەرەكتىگىن, ولارعا ارنالعان ورىندار  ءازىر تۇرعانىن جەتكىزدى.

ەندى جۇمىس توبىنىڭ ءبىر جىلعى جوسپارى جاسالىپ, اكىمدىك پەن كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ وكىلدەرى اي سايىن كەزدەسىپ تۇرۋعا ۋاعدالاستى.

قىمبات توقتامۇرات