كەشە استاناداعى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى مادەني كۇندەرى اياسىندا ينگۋشەتيانىڭ ونەر جۇلدىزدارىنىڭ كونتسەرتى ءوتتى. ەلوردادان باستاۋ العان رەسەي فەدەراتسياسى قۇرامىنداعى ەلدىڭ مەملەكەتىمىزدەگى مادەنيەتىنىڭ سالتاناتى ءارى قاراي كوكشەتاۋ, شۋچينسك, قاراعاندى, پاۆلودار قالالارىندا ءبىر اپتا بويى جالعاسادى. ونىڭ شەڭبەرىندە تاۋ حالقىنىڭ ونەرى ءار قىرىنان كورىنبەك. سونىڭ ءبىر پاراسىن استانادا وتكەن كونتسەرت بارىسىندا تاماشالادىق.
قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا بۇرىننان ورناعان ارىپتەستىكتى ودان ءارى تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى مادەني كۇندەرى كەزىندە ءارتۇرلى مادەني شارالاردىڭ وتۋىمەن قاتار ينگۋش دياسپوراسى كوپ شوعىرلانعان استانا جانە قاراعاندى قالالارىندا قوس ەل وكىلدەرىنىڭ ءوزارا كەزدەسۋىن وتكىزۋ جوسپارلانعان. بۇل كۇندەرى مەملەكەتىمىزدە ينگۋش دياسپوراسىنا جاتاتىن 17 مىڭنان استام ادام تۇراتىنىن ايتا كەتەيىك.
ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى, كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, تمد ەلدەرى ۇكىمەتى كەڭەسى جانىنداعى جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليستەر ىستەرى جونىندەگى كوميتەت توراعاسى رۋسلان اۋشەۆ قازاقستاننىڭ كوكشە ءوڭىرىنىڭ تۋماسى ەكەنىن دە ەستەرىڭىزگە سالايىق.
ەلورداداعى ينگۋش دياسپوراسى جينالعان كونتسەرت الدىندا بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىنىڭ دالىزىندە «ينگۋشەتيا: تاريح جانە قازىرگى كۇندەر» اتتى كىتاپ كورمەسى, ينگۋشەتيانىڭ تۋريستىك الەۋەتىن تانىتاتىن ەكسپوزيتسيا ۇيىمداستىرىلدى. ينگۋشەتيانىڭ قىلقالام شەبەرلەرىنىڭ سۋرەتتەرى قويىلدى. ال كونتسەرتتىڭ ءوزى «ينگۋشەتيا مادەنيەتى» دەرەكتى فيلمىمەن اشىلىپ, «ينگۋشەتيا» مەملەكەتتىك ۇلتتىق بي ءانسامبلى ءبيدىڭ كوركىن قىزدىردى.
رەسمي بولىمدە ەلوردانىڭ ەسىل اۋدانىنىڭ اكىمى ءسابيلا مۇستافينا قالا باسشىسى اسەت يسەكەشەۆتىڭ سالەمىن جەتكىزدى.
– ءبىز مادەنيەت پەن سپورت سالالارىندا عانا ەمەس, ەكونوميكا سياقتى وزگە دە سالالاردا ىنتىماقتاستىقتىڭ ورناعانىن قۋانا-قۋانا قۇپتايمىز. ءتىپتى, ونىڭ نەگىزى بۇرىننان قالانعان. جالپى, قازاقستاندا ينگۋش دياسپوراسى تاتۋ-ءتاتتى تۇرىپ جاتىر. اسىرەسە, استاناداعى بۇل ۇلت وكىلدەرىنىڭ ىنتىماعى مىعىم. ينگۋشتەر وتە ەڭبەكقور, جايدارى حالىق. ەلوردادا باسشىلىق قىزمەت اتقارا كەلە, بۇعان كوزىم ابدەن جەتتى. استانا قالاسىنىڭ باسشىلىعى مەن حالقىنىڭ اتىنان قوش كەلدىڭىزدەر دەيمىن, – دەدى ءسابيلا ساپارقىزى.
قر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ قوناقتارعا ارنالعان ىزگى لەبىزى وقىلعان سوڭ ينگۋش دەلەگاتسياسىن قازاقستانعا باستاپ كەلگەن ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت ءمينيسترى مارەت گازديەۆا ءسوز الدى.
– قازاقستاندا تۋىس-تۋعاندارىمىز كوپ تۇرادى. ونىڭ سەبەبى, 1944 جىلى ينگۋش حالقى قازاق جەرىنە جەر اۋدارىلدى. ال, استانا جۇرەگىمە وتە جاقىن قالا. كوزى تىرىسىندە اكەم بۇل قالاعا ءجيى كەلەتىن. سوندا ۇنەمى جاڭا اسەرلەرمەن ورالاتىن. قيىن جىلدارى قازاقتار ينگۋشتاردى جىلى قاباقپەن قارسى الىپ, بارىمەن ءبولىستى. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستانداعى ينگۋشتار امان قالىپ, سالت-ءداستۇرىن ۇمىتپاي وسى جەردە ۇرپاق ءوربىتتى. قازىر دە بەرەكەلى عۇمىر كەشىپ وتىر. اتالمىش شارا قوس ەل حالقىن بۇدان ءارى جاقىنداتا تۇسپەك. وسىعان مۇمكىندىك بەرگەن قازاقستاننىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە, استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە العىس ايتامىن, – دەدى مارەت گازديەۆا.
استاناداعى «ۆايناح» شەشەن-ينگۋش ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ توراعاسى سالمان گەروەۆ سوناۋ جىلدارى تاعدىر تالكەگىمەن قازاق جەرىنە كەلگەن ينگۋش حالقى جانە ولاردىڭ ۇرپاقتارى قازىردە قازاقستانمەن بىتە قايناسىپ, ونىڭ اجىراماس بولشەگىنە اينالعانىن جەتكىزدى. بەلگىلى اقىن, قوعام قايراتكەرى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ ۆايناحتار جايلى ايتقان ءسوزىن جاڭعىرتتى. «ماڭگىلىك ەل» پاتريوتتىق اكتىسىنىڭ مازمۇنىنا توقتالىپ, ونىڭ وزەگىندە جاتقان وتباسىنىڭ اماندىعى, قوناقجايلىق جانە ەڭبەكسۇيگىشتىك, تۇراقتىلىق, بىرلىك, ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىم ۇعىمدارىن ۇستانىپ, قازاق حالقى بۇرىننان ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقانىن, بۇل قاسيەتتەردى ينگۋشتاردى قارسى العاندا تانىتقانىن جەتكىزدى.
– سارىارقانىڭ ۇلى دالاسىنىڭ ۇلدارى مەن قىزدارى, قيىن جىلدارى ينگۋشتاردى ءوز جەرىندە قارسى الىپ, بىزگە باسپانا بەرگەندەرىڭىز ءۇشىن, توزىمدىلىك تانىتقاندارىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت ايتامىن. قازاق حالقىنىڭ وسى جومارتتىعى مەن مەيرىمدىلىگىن ءبىز دە, ۇرپاقتارىمىز دا ەشقاشان ۇمىتپايدى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ سارابدال, ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا وسى ەلدە ءبىزدىڭ قۇقىعىمىز تەڭ. ءبىز قازاقستاننىڭ پاتريوتى بولىپ قالا بەرەمىز جانە بۇل ەلدىڭ گۇلدەنۋىنە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسا بەرەمىز, – دەگەن سالمان گەروەۆ ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت ءمينيسترى مارەت گازديەۆانى «استاناداعى «ۆايناح» شەشەن-ينگۋش ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 25 جىل» مەرەيتويلىق مەدالىمەن ماراپاتتادى.
«سەمەي-نەۆادا» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سۇلتان قارتوەۆ ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋداعى وراسان ەڭبەگىن, قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ بۇل باستاماسىن بۇكىل الەم قولداپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. سەمەي پوليگونىن جابۋداعى ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى جان-جاقتى تالدانعان «كازاحستان. ارحيتەكتۋرا بەزيادەرنوگو ميرا» كىتابىن ينگۋش دەلەگاتسياسىنا تارتۋ ەتتى.
«سەمەي-نەۆادا» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسىنا 25 جىل» مەدالىن ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يۋنۋس-بەك ەۆكۋروۆقا تابىستاۋ ءۇشىن سول ەلدىڭ مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ قولىنا تاپسىردى. سونداي-اق, «ۇلتتىق يادرولىق ورتالىعىنا 20 جىل» مەدالىمەن قر ۇعا اكادەميگى سۇلتان وزدوەۆ پەن سالمان گەروەۆتى ماراپاتتادى.
قر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى, استانا قالاسىنىڭ اكىمى اسەت يسەكەشەۆ ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالىپ, بۇل ماراپات ولار جىبەرگەن وكىلدەردىڭ قولىنا تابىستالدى. بۇل ماراپاتقا سالمان گەروەۆ تا لايىق بولىپ تانىلدى. سونىمەن قاتار ول باسقاراتىن استاناداعى «ۆايناح» شەشەن-ينگۋش ەتنومادەني ورتالىعى مەن وسى ۇلتتان شىققان بىرقاتار كاسىپكەرلەر ينگۋشەتيا بيلىگىنىڭ العىس حاتتارىمەن ماراپاتتالدى.
ال, كونتسەرتتى ينگۋشەتيانىڭ حالىق ءارتىسى الاۋدين ەسمۋرزيەۆ «اسسالاۋماعالەيكۋم» انىمەن جالعاپ, بۇدان ءارى راحمان بەكوۆ, راگدا حانيەۆا, «ەۆروۆيدەنيە» بايقاۋىنىڭ بالالار كەزەڭىنىڭ جۇلدەگەرى لەما نالگيەۆا, لۋيزا ەلدجۋركاەۆا ورىس, ينگۋش, اعىلشىن تىلدەرىندە ءان شىرقادى.
قازاقستانداعى ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەني كۇندەرى ءالى ءبىر اپتاعا جالعاسىپ, 9 قىركۇيەك كۇنى تۇيىندەلەدى.
امانعالي قالجانوۆ
