قازاقتا «كىسى اقىسى» دەگەن ۇعىم بار. كونەكوز قاريالاردىڭ «اماناتقا قيانات جاساماۋ, كىسى اقىسىن جەمەۋ» دەگەن وسيەتى تەگىننەن-
تەگىن ايتىلماسا كەرەك. بۇل كۇندە وسى سوزدەردىڭ قاسيەتىن ۇقپايتىندار كوبەيدى. قازىر اۋىلدا بولسىن, قالادا بولسىن شارۋا قوجالىقتارى مەن كاسىپورىن باسشىلارىنىڭ تۇتاس ءبىر ۇجىمنىڭ ماڭداي تەرىن سىپىرىپ ءجۇرىپ, تاپقان اقى ادال ايلىقتارىن دۇرىس بەرمەيتىنى ءجيى ايتىلادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى كارىباي مۇسىرمان جاقىندا پارلامەنتتە وتكەن «ۇكىمەت ساعاتىندا» وسىنداي تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ بەتىن اشتى. «تاڭنىڭ اتىسى كۇننىڭ باتىسى بەلى قايىسىپ, قارا جۇمىسقا جەگىلگەن اۋىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ جالاقىلارى ايىنا 25-30 مىڭ تەڭگە كولەمىندە عانا. ونىڭ ءوزىن كەيبىر ساراڭ باسشىلار ساعىزداي
سوزىپ, ۋاقىتىندا ءتولەمەيتىن كورىنەدى.
بۇعان قوسا, مەملەكەتتەن ميلليونداعان تەڭگە سۋبسيديا ءبولىنىپ وتىرعان اۋىل ەڭبەككەرلەرىنە جالاقى تولەۋ تۋرالى ەڭبەك كودەكسىنىڭ 104-بابىنىڭ 3-تارماعىندا «اۋىل ەڭبەككەرلەرى جالاقىسىنىڭ ەڭ تومەنگى مولشەرى بيۋدجەت
تۋرالى قر زاڭىندا بەلگىلەنگەن 1-رازريادتى جۇمىسشىنىڭ ايلىق جالاقىسىنىڭ ەڭ تومەنگى مولشەرىنەن كەم بولماۋى كەرەك» دەپ قانا جازىلىپتى. وسى «جاي-
لاردى الداعى ۋاقىتتا قالاي رەتتەۋگە بولادى؟» دەگەن ساۋال قويدى دەپۋتات وسى سالاعا قاتىستى ۆەدومستۆو باسشىسىنا.
ەڭبەككە اقى تولەۋ قاي كەزدە دە كۇردەلى ماسەلە بولىپ كەلدى. مۇنىڭ ەڭ وڭتايلى جولى جۇمىس بەرۋشى مەن جۇمىسشى اراسىندا جاسالاتىن ەڭبەك كەلىسىمشارتى ەكەنى ايتىلدى. اسىرەسە, جەرگىلىكتى جەرلەردەگى جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەكاقى جاعدايلارى كەيىنگى كەزدە ءجيى كوتەرىلىپ ءجۇر. مۇنى مينيسترلىك ناقتى نازارعا العان. تەك 2017 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندەگى مالىمەت بويىنشا ۇجىمدىق شارتپەن 76,6 مىڭ كاسىپورىن
نەمەسە جۇمىس ىستەپ تۇرعان كاسىپورىنداردىڭ 34,1 پايىزى قامتىلىپتى. ال ءىرى جانە ورتا كاسىپورىنداردىڭ قامتىلۋ دەڭگەيى 89,3 پايىزعا جەتكەن. سوڭعى بەس جىلدا ۇجىمدىق شارت جاساۋ كورسەتكىشى 19 پايىزعا وسكەن.
الايدا جالپى جاعدايدىڭ جاقسارعانىنا قاراماستان, اۋىل شارۋاشىلىعىندا بۇل ماسەلە ءالى شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. ادامداردى جۇمىسقا ەڭبەك شارتىنسىز قابىلداۋ ازايماي وتىر. كەيىنگى ەكى جىلدا ەڭبەك ينسپەكتورلارى مىڭنان اسا جۇمىس بەرۋشىنىڭ جۇمىسشىلاردى جۇمىسقا ەڭبەك كەلىسىمشارتىنسىز قابىلداعان فاكتىلەرىن انىقتادى. مۇنداي زاڭ بۇزۋشىلىقتار, اسىرەسە, اۋىل شارۋاشىلىعى, شاعىن كاسىپكەرلىك, قۇرىلىس, ساۋدا سالاسىندا ءجيى كەزدەسەدى.
ءتىپتى ونى ايتاسىز, «زاڭسىز جۇمىسپەن قامتۋ» ءىس-
شاراسى بويىنشا ارنايى رەيدتەر وتكىزگەندە جۇمىس ىستەيدى دەپ سانالعان 5,6 ملن ازاماتتىڭ ميلليون جارىمعا جۋىعىنىڭ زەينەتاقى قورىنا ءتيىستى جارناسى اۋدارىلماي كەلگەنى بەلگىلى بولدى.
ەلىمىز بويىنشا 400 مىڭعا تارتا جۇمىسسىز بار كورىنەدى. ولاردىڭ سانىن ازايتۋ ءۇشىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى تاراپىنان اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلگەنىمەن, دەپۋتات ومارحان وكسىكباەۆ مەملەكەتتىڭ ميللياردتاعان قارجىسىن شىعارىپ, ماماندىققا قايتا دايىنداۋ جايىنىڭ الاڭداتاتىنىن ايتتى.
وسى باعدارلاما باستالعان ءۇش-ءتورت جىلدا قانشاما جاس جىگىتتەر مەن قىزدار وقىتىلىپ شىعارىلدى. الايدا ولاردىڭ سول وقىعان ماماندىعىن مەڭگەرىپ,
ءوندىرىستە قولدانىپ جاتقاندارى كەمدە-كەم. ياعني, ۇكىمەتتىڭ اقشاسى جەلگە ۇشىپ جاتىر دەگەن ءسوز.
اعىمداعى جىلى ۇشجاقتى كوميسسيانىڭ وتىرىستارىندا ەڭبەكاقى قارىزدارى بار 294 كاسىپورىننىڭ جۇمىسى قارالعان. جۇزدەن اسا جۇمىسشىسى بار 250 كاسىپورىن ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك زاڭنامانى ءجيى بۇزاتىن تاۋەكەل توبىنا جاتقىزىلعان. ولارعا 326 ميلليون تەڭگە كولەمىندەگى ايىپپۇل سالىنىپ, 161 لاۋازىم يەسى قىزمەتىنەن بوساتىلعان. الايدا ەلىمىزدە كىسى اقىسىن جەۋ ازايماي وتىر.
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
