جاقىندا نۇر-سۇلتان قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتتارى قالاداعى بىرقاتار كىتاپحانالاردى ارالادى. سونىڭ بارىسىندا كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرى بىرنەشە ماسەلە كوتەردى. سوندىقتان كىتاپحانالار جاعدايى ءماسليحاتتىڭ بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيانىڭ وتىرىسىنا شىعارىلدى. جيىندا, ناقتى ايتقاندا, ەلوردانىڭ كىتاپحانا جۇيەسىنە باعىتتالعان قارجىنى ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. ءتيىستى باياندامانى قالالىق مادەنيەت باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى سانات شاپاشوۆ جاسادى.
قوردى كوبەيتۋگە قارجى جەتپەيدى
بايانداماشىنىڭ ايتۋىنشا, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنە 18 كىتاپحانا قارايدى. قىزمەتكەرلەردىڭ جالپى سانى 126 ادامدى قۇرايدى. بيىلعى 1 قازانعا كىتاپ قورى – 736118 كىتاپ. وقىرماندار سانى 70 مىڭنان اسادى. مەكەمەنىڭ بيىلعى بيۋدجەتى – 258 ملن تەڭگە.
«Samruk-Kazyna Trust» الەۋمەتتىك جوبالاردى دامىتۋ قورى مەن «زامانداس-21» قوعامدىق قورىنىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىنىڭ ناتيجەسىندە №15 كوپشىلىك كىتاپحانا مەن ورتالىق بالالار-جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا كوۆوركينگ-ورتالىقتار اشىلدى. بىراق كىتاپ قورىن قالىپتاستىرۋدا پروبلەمالار بار.
«بۇل – الدىمىزداعى ەڭ باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. جىل سايىن بارلىق سالالار بويىنشا ادەبيەتتەردى ساتىپ الۋىمىز كەرەك. سونىڭ ىشىندە ەرەسەكتەرگە ارنالعان كورنەكتى تۇلعالاردىڭ كىتاپتارى مەن بالالار ادەبيەتى, برايل كىتاپتارى جانە اۋديوكىتاپتار قاجەت. بۇل ماقساتقا ءار جىلدا 15 ميلليوننان كەم ەمەس قارجى جۇمسالۋى كەرەك» دەدى س.شاپاشوۆ.
جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلسە
وسى كۇندەرى وسكەلەڭ ۇرپاقتى كىتاپحاناعا تارتۋ ءۇشىن كىتاپحانالاردى جەتىلدىرۋ كەرەك. ولاردى مادەني دەمالىس ورىندارىنا اينالدىرۋ ءۇشىن كىتاپحانالاردى زاماناۋي تالاپتارعا سايكەس جاڭعىرتۋ قاجەت. وسىنى اتاپ وتكەن بايانداماشى ق.ساتباەۆ, 5 مەكەنجايىنداعى №4 بالالار كىتاپحاناسىنا جانە پەتروۆ, 14/2 مەكەنجايىندا ورنالاسقان كوپشىلىك كىتاپحاناعا دەمەۋشىلەردىڭ كومەگىمەن جاڭعىرتۋ جۇرگىزىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ءتيىستى جۇمىستار اياقتالعان سوڭ, باق وكىلدەرى شاقىرىلىپ, وسى كىتاپحانالاردىڭ تۇساۋكەسەرى وتكىزىلەدى.
– 2022 جىلى تاعى بىرنەشە كىتاپحانانى جاڭعىرتۋ كەرەك. سونىڭ ءبىرى – بوگەنباي باتىر, 52 مەكەنجايىنداعى ورتالىق بالالار-جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسى. بۇل مادەني وشاقتى جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان ينتەللەكتۋالدى ورتالىققا اينالدىرۋىمىز قاجەت. زاعيپ جانە كوزى ناشار كورەتىن جاندارعا ارنالعان ارنايى كىتاپحانانى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا بەيىمدەپ, №3 بالالار كىتاپحاناسىنىڭ قاسبەتىن قايتا سالىپ, نىساندى جاڭعىرتۋ كەرەك, – دەدى س.شاپاشوۆ.
63 مىڭ ادامعا – ءبىر كىتاپحانا
تاعى ءبىر پروبلەما – كىتاپحانالارعا ارنالعان عيماراتتاردى جالعا الۋ. ونىڭ سەبەبى قازىر قالاداعى ءتورت كىتاپحانا جالعا الىنعان نىسانداردا ورنالاسقان. مۇنى ايتقان بايانداماشى بۇل ماقساتقا جىل سايىن بيۋدجەتتەن 3-5 ملن تەڭگە جۇمسالاتىنىن جەتكىزدى.
– بۇل پروبلەمانىڭ ءبىر شەشىمى – كىتاپحانالارعا جەكە عيماراتتاردى ساتىپ الىپ, قالانىڭ ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ بالانسىنا بەرۋ نەمەسە كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ ءبىرىنشى قاباتتارىندا كىتاپحانا اشۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ, – دەدى س.شاپاشوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, نورماتيۆتەرگە سايكەس 20 مىڭ تۇرعىنعا كەم دەگەندە ءبىر كىتاپحانا بولۋى كەرەك. بىراق قازىر ەلوردادا 18 كىتاپحانا عانا بار. سايكەسىنشە, 63 مىڭ ادامعا ءبىر كىتاپحانادان كەلەدى. قالانىڭ بىرنەشە اۋماعىندا كىتاپحانا مۇلدە جوق. ەسىل اۋدانىندا ءبىر عانا كىتاپحانا جۇمىس ىستەپ تۇر. ونىڭ عيماراتىنىڭ ءوزى جالعا الىنعان.
– جالپى قالانىڭ قۇرىلىس قارقىنىنا قاراي ەسىل اۋدانىندا – «پريگورودنىي» تۇرعىن الابىندا, «جاعالاۋ» شاعىن اۋدانىندا, سارىارقا اۋدانىندا سەيفۋللين-كەنەسارى قيىلىسىندا, اباي داڭعىلىندا, «كوكتال-2» تۇرعىن الابىندا كىتاپحانالار جەلىسىن كەڭەيتۋ كەرەك. قازىر قالانىڭ بارلىق كىتاپحانالارى سوعان بەيىمدەلگەن عيماراتتاردا ورنالاسقان. سوندىقتان م.اۋەزوۆ اتىنداعى ورتالىق قالالىق كىتاپحانانىڭ ەكىنشى قاباتىن سالۋدى قاراستىرىپ جاتىرمىز, – دەدى بايانداماشى.
قالالىق مادەنيەت باسقارماسى كادر ماسەلەسىن دامىتۋدى كوزدەدى. سونىڭ ىشىندە كىتاپحاناشىلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن وڭىرلەردىڭ جانە الىس-جاقىن شەتەلدەردىڭ كىتاپحانالارىمەن بايلانىس ورناتۋعا ماڭىز بەرىلمەك.
– وكىنىشكە قاراي, قارجى تاپشىلىعى بۇل جۇمىستى دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرمەي وتىر. كىتاپحانا سالاسىندا ءىسساپارلار وتە از, – دەگەن باسقارما باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى كىتاپحانا عيماراتتارىنا جارنامالىق اقپاراتتاردى ىلۋدە دە پروبلەمالار بارىن جەتكىزدى.
– جالپى وسى سالادا 2022 جىلى بارلىق جۇمىستى ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزۋ ءۇشىن شامامەن 700 ميلليون تەڭگە قاجەت, – دەدى س.شاپاشوۆ.
جاس مامان جالاقىسى – 50-60 مىڭ تەڭگە
ۆاگون جوندەۋ زاۋىتىنىڭ جاتاقحاناسىندا كىتاپحانا بار ەكەن. قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتى ازامات ايتحوجين ارالاۋ بارىسىندا سونى كورگەندە تاڭعالعانىن جەتكىزدى.
– وسىنداي كىتاپحانانىڭ بارىن بۇرىن بىلمەپپىن. ءبىز بارعاندا وندا جاسى ۇلعايعان ادامدار مەن باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن كوردىم. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن؟ وسىنداي كىتاپحانالاردى ناسيحاتتاپ, جۇرتشىلىققا اقپارات جەتكىزۋ كەرەك, – دەدى دەپۋتات.
ونىڭ ارىپتەسى ۆلاديسلاۆ سەرگەەۆ وسكەلەڭ ۇرپاقتى كىتاپحاناعا تارتۋ ءۇشىن جاڭا ادىستەردى تابۋ كەرەكتىگىن ايتا كەلە, جاقىن ارادا قالادا ەكى دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى اشىلاتىنىنا توقتالدى.
– الدىندا وسى كەشەندەردە كىتاپحانالارعا ورىن ءبولۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ ۇسىنىلدى. بۇل ماسەلەنىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى نەمەسە ءتيىمسىز بولاتىنىن زەرتتەيىك. وسى كەشەندەر قالانىڭ شەتكەرى ايماقتارىندا ورنالاسقان. مەنىڭشە, وندا كىتاپحانالار اشىلسا, ءتيىمدى بولىپ, سپورت پەن مادەنيەت قاتار جۇرەدى, – دەدى ۆ.سەرگەەۆ.
ول كوزى ناشار كورەتىن وقىرماندارعا تەفلوپەداگوگ ءبولۋ ماسەلەسىن كوتەردى. سەبەبى وسىنداي ماماندار جەتىسپەيدى. دەپۋتاتتارعا كىتاپحانالار ماسەلەلەرىن قولداۋدى ۇسىندى.
– كىتاپحانالار ءبىلىم ورتالىعى ەسەبىندە جۇرەدى. سوندىقتان ولاردى دامىتۋ كەرەك. ولارعا, بالكىم, قوعامدىق بىرلەستىكتەردى دە تارتۋ كەرەك شىعار. ولاردىڭ رەسۋرستارىن پايدالانۋ قاجەت. ءفورمالدى ەمەس كەزدەسۋلەردى, كىتاپتاردىڭ تانىستىرىلىمى مەن تالقىلاۋىن ۇيىمداستىرۋ كەرەك. سوندا كىتاپحانالارعا ادامدار تولاتىن بولادى, – دەدى ۆ.سەرگەەۆ.
دەپۋتات باقداۋلەت جاندىلداەۆ كىتاپحانانىڭ جاس ماماندارىن باسپانامەن قامتۋدان ماسەلە تۋىنداپ وتىرعانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, تاجىريبەسى جوق جاس ماماننىڭ جالاقىسى – بار بولعانى 50-60 مىڭ تەڭگە.
– وسىنداي جالاقىمەن پاتەر ماسەلەسىن شەشۋ مۇمكىن ەمەس. كۇنى كەشە عانا «Elorda Jastary» ارنايى تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. بۇل باعدارلاماعا كىتاپحانانىڭ جاس قىزمەتكەرلەرى قاتىستى. بىراق ولاردىڭ باسپاناعا يە بولۋى ەكىتالاي. وسى ماسەلەنى نازارعا الساڭىزدار دەگەن ۇسىنىسىم بار, – دەدى ب.جاندىلداەۆ.
باسپاناعا قالاي يە بولادى؟
قالالىق مادەنيەت باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى سانات شاپاشوۆ بۇل ماسەلەگە بۇلتالاقتاماي جاۋاپ بەردى.
– «Elorda Jastary» باعدارلاماسىنا كەلگەندە كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرىندە قيىندىقتار تۋىنداپ وتىر. قازىرگى تاڭدا باسقارماعا قاراستى مەكەمەلەردەن 22 ادام, كىتاپحانالاردان 4 قىزمەتكەر قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى ارقىلى باعدارلاماعا قاتىسىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي, جالاقى جاعىنان سايكەسسىزدىكتەر تۋىندادى. بۇل ماسەلەنى دە دەپۋتاتتار قاراسا دەگەن ءوتىنىشىم بار, – دەدى س.شاپاشوۆ.
دەپۋتات باۋىرجان جانقوناقوۆ قالادا كىتاپحانالاردىڭ تاپشىلىعىن ازايتۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر شاعىن اۋدان سالىنعاندا قۇرىلىس سالۋشىعا جانىنا 150 شارشى مەتردى قۇرايتىن كىتاپحانا سالۋدى مىندەتتەۋدى ۇسىندى. دەپۋتات الماگۇل سەگىزبايدىڭ پىكىرىنشە, كىتاپحانالاردىڭ تسيفرلانۋىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ارالاۋ بارىسىندا كىتاپحاناشىلاردىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيىنە كوڭىلىنىڭ تولماعانىن جەتكىزىپ, سوعان دا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
320 كىتاپ تسيفرلاندىرىلدى
نۇر-سۇلتان قالاسى ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ ديرەكتورى گۇلبادان مادىباەۆانىڭ ايتۋىنشا, كىتاپحانالاردى زامان تالاپتارىنا ساي بەيىمدەۋ, زاماناۋي, كرەاتيۆتى قىزمەت ۇسىنۋ ءۇشىن سوڭعى ءۇش جىلدا جۇمىس جۇرگىزىلدى. سونىڭ ىشىندە قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن, كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارمەن بىرقاتار شارالار وتكىزىلدى.
– الەۋمەتتىك ارىپتەستىكتى جۇمىسىمىزدىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ تەتىگى رەتىندە قاراستىرىپ وتىرمىز. سونىڭ ىشىندە «زامانداس-21» قوعامدىق بىرلەستىگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. وسى ۇيىمنىڭ ارقاسىندا بالالار-جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىنىڭ ءبىر بولىگىندە جاستاردىڭ كوۆوركينگ-ورتالىعى اشىلدى. بۇل ورتالىق ءبىر اي بۇرىن عانا اشىلسا دا, كوپتەگەن ادامدار كەلىپ جاتىر. وندا جاسوسپىرىمدەر مەن جاس ماماندارعا وتە جايلى ورتا قالىپتاستى. ورتالىق جىلدام ينتەرنەت, جۇمساق جيھازدارمەن قامتاماسىز ەتىلدى. ياعني بۇل كىتاپحانا وقىرمانداردى تارتاتىن ورىنعا اينالدى, – دەدى گ.مادىباەۆا.
ونىڭ مالىمدەۋىنشە, قازىر ەكى كىتاپحانا جالعا الىنعان عيماراتتاردا وتىر. بۇل – ەسىل اۋدانىنداعى جالعىز كىتاپحانا مەن «ميچۋرين» تۇرعىن الابىنداعى كىتاپحانا. وسى تۇرعىن الاپتا كىتاپحانا باياعىدا اشىلعان. مۇندا عيماراتتا جالعا بەرۋشىمەن پروبلەمالار جوق. ال ەسىل اۋدانىنداعى كىتاپحانا ورىننان ورىنعا كوشۋگە ءماجبۇر ەدى. سوڭعى ءۇش جىلدا عانا بۇل ماسەلە تۇراقتالعانداي بولدى.
– ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ءبىرىنشى قاباتىندا كىتاپحانالاردى اشۋ ۇسىنىسىمەن كەلىسەمىن. وعان 150-200 شارشى مەتر جەتەدى. قازىر بىزدە كىتاپ قورىن تسيفرلاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. سول ماقساتتا ارنايى پلانەتارلى سكانەرلەر ساتىپ الىندى. وسى كۇنگە دەيىن 320 كىتاپ تسيفرلاندىرىلدى. بۇل جۇمىستى kitap.kz ەلەكتروندى پورتالىمەن بىرلەسىپ جۇرگىزىپ جاتىرمىز. ەگەر بۇل پورتالعا كىرسەڭىزدەر, ءبىزدىڭ دە كىتاپتارىمىزدى كورەسىزدەر, – دەدى ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ ديرەكتورى.
بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كەرەك
زامانعا ساي كىتاپحاناشىلارعا تالاپ كۇشەيگەنىن ايتقان ول قازىر قىزمەتكەرلەرگە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جۇمىس جۇرگىزۋ ءۇشىن ۆيدەوگراف, فوتوگراف, تارگەتولوگ, smm-مامانى بولۋعا تۋرا كەلگەنىن جەتكىزدى.
– سوعان سايكەس وسى كۇنى قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا وتە مۇقتاجبىز. بىراق وعان قارجى از بولىنەدى. سوندىقتان بۇل تاراپتا دەپۋتاتتاردىڭ قولداۋىن سۇرايمىن, – دەدى گ.مادىباەۆا.
دەپۋتات عابيت ءتاجىمۇراتوۆ جاقىندا ارىپتەستەرىمەن قالاداعى Binom مەكتەبىنە بارعاندارىن ايتا كەلە, وسى وقۋ ورىننىڭ كىتاپحاناسىن دا پايدالانۋدى ۇسىندى.
– Binom-نىڭ كىتاپ قورى وتە باي. مەكتەپكە كوپتەگەن جاڭا كىتاپتار الىنعان. وسىنداي مەكتەپ وقىرماندارعا اشىق بولۋى كەرەك. كەڭەس كەزىندە دە مەكتەپتەرگە بارىپ, كىتاپ الىپ وقيتىن ەدىك. ءوزىم كىتاپحاناعا بارىپ تۇرامىن. بىراق وندا كوپ وقىرمان كورمەيمىن, – دەدى ع.ءتاجىمۇراتوۆ.
دەپۋتات سەرىك ءتۇسىپوۆ عيماراتتاردى جالعا الۋ قۇنى ءوزىن تاڭعالدىرىپ وتىرعانىن ايتتى.
– كىتاپحانا جالعا الىپ وتىرعان ءبىر عيماراتتىڭ قۇنى – 100 شارشى مەتر ءۇشىن 4 ميلليون 200 مىڭ تەڭگە. ەكىنشى عيماراتتا بار بولعانى 60 شارشى مەتر. بىراق وعان 3 ميلليون 200 مىڭ تەڭگە تولەيسىزدەر. بۇل نەعىلعان باعا؟ – دەپ سۇرادى دەپۋتات.
ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ ديرەكتورى گۇلبادان مادىباەۆانىڭ تۇسىندىرۋىنشە, عيمارات جالعا الىناردا كالكۋلياتسيا جاسالادى. اتاپ ايتقاندا, شارشى مەترگە سايكەس پايدالاناتىن سۋ مەن جارىق, جىلۋ, ينتەرنەت, دابىل جۇيەسى, اۋلانى تازالاۋ ەسەپتەلەدى.
شەتكى ايماقتار شەت قالماسىن
كوميسسيا وتىرىسىن جۇرگىزگەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ توراعاسى نۇرلان كوپەشوۆ كىتاپحانالارعا جاستاردى تارتۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ كەرەكتىگىن ايتىپ ءوتتى.
– بۇل ماسەلە بويىنشا مادەنيەت باسقارماسىنا ءبىلىم جانە جاستار ساياساتى ماسەلەلەرى باسقارمالارىمەن بىرلەسىپ اقىلداسۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. مەملەكەت باسشىسى جولداۋىندا ءىت-مەكتەپتەردى اشۋعا تاپسىرما بەردى. وسىنداي مەكتەپتەردى قالانىڭ شەتكى ايماقتارىندا – «ميچۋرين», «ۋچحوز», «قىرقىنشى», «لەسوزاۆود», «كيرپيچنىي», «يلينكا» تۇرعىن الاپتارىندا كىتاپحانالار بازاسىندا اشۋ كەرەك, – دەگەن ول جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ءبىرىنشى قاباتتارىنان كىتاپحانالار اشۋ اسا قيىندىق تۋدىرمايتىنىن ايتىپ ءوتتى. ونىڭ پىكىرىنشە, بۇل ماسەلەنى تۇرعىن ءۇي سالىنباس بۇرىن شەشۋ كەرەك. كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ, جالاقىلارىن كوتەرۋ دە قاجەت. سەبەبى مۇنداي جالاقىمەن ولاردا ەش موتيۆاتسيا بولمايدى.
