سوڭعى ۋاقىتتا ەل تۇرعىندارى مەديتسينالىق قىزمەت ءۇشىن كوپ شىعىندالاتىن بولدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2017 جىلدىڭ وزىندە قازاقستاندىقتار اقىلى مەديتسينالىق قىزمەتكە 678 ملرد تەڭگە قارجى جۇمساپتى. بۇل تۇرعىنداردىڭ كىرىس كوزىنىڭ 40 پايىزىنان استامىن قۇرايدى. سونىمەن بىرگە, مەملەكەتتىڭ شىعىنى دا ارتىپ بارادى. وتكەن جىلعى شىعىن 940 ملرد تەڭگەنى قۇراپتى. بۇل – تۇرعىنداردىڭ ءجيى اۋىراتىنىنىڭ بەلگىسى. دەگەنمەن ەل تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىنىڭ جاڭا مودەلىنىڭ ەنگىزىلۋىنەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ وتىر. «الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى» كەاق استانا قالاسى بويىنشا فيليالىنىڭ ديرەكتورى نۇرلىبەك قابدىقاپاروۆ بۇل رەفورمالار مەديتسينا سالاسىنداعى بىرقاتار ماسەلەنىڭ شەشىمىن تاۋىپ وتىرعانىن ءمالىم ەتتى.
– ءبىرىنشى ساۋالىمىز: وتاندىق مەديتسينانىڭ قازىرگى باعىت-باعدارى قانداي؟
– مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز جولداۋىندا وتاندىق مەديتسينا قىمبات ەم-دومعا ەمەس, اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا باعىتتالۋى كەرەكتىگىن ەرەكشە اتاپ وتكەن. وسى سالادا قازىر اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. ءبىر ايتارلىعى, اركىم دەنساۋلىعىن كۇتۋدى وزىنەن باستاۋى كەرەك. ياعني دۇرىس تاماقتانىپ, سپورتپەن تۇراقتى تۇردە شۇعىلدانىپ وتىرعانى ءجون. بۇعان قوسا, ءار ازامات جىلىنا كەم دەگەندە ءبىر مارتە دارىگەردىڭ تەكسەرۋىنەن ءوتۋى قاجەت. ءبىر وكىنىشتىسى, قانىمىزعا ءسىڭىپ قالعان ادەت پە, ناۋقاستار اۋرۋ ابدەن مەڭدەگەن ساتتە ءبىر-اق كەلەدى. بۇگىنگە دەيىن جىل سايىنعى ناۋقاستاردىڭ 68 پايىزى, ياعني 2 ملن ادام شۇعىل تۇردە جاتقىزىلادى. ناقتىراق ايتقاندا, ەلىمىزدىڭ ءاربىر ونىنشى تۇرعىنى قاۋىپتى دياگنوزبەن اۋرۋحاناعا تۇسەدى.
– مەديتسينالىق تەكسەرۋ قازاقستاندىقتاردىڭ بارىنە تەگىن بە؟
– ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى مەملەكەتتىڭ تەگىن مەديتسينالىق كومەگىنە جۇگىنە الادى. بۇل بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلادى. سونداي-اق پروفيلاكتيكالىق, دياگنوستيكالىق جانە ەمدەۋ مەديتسينالىق قىزمەتتەرىن قامتيدى. ال سكرينينگتىك زەرتتەۋلەر ايەلدەر ءۇشىن جاتىر مويىنشىعى ىسىگىن ەرتە انىقتاۋ, ءسۇت بەزدەرى وبىرى, كولورەكتالدى قاتەرلى ىسىكتى ەرتە انىقتاۋ, قانت ديابەتى, قان اينالىمى جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى, سونىمەن قاتار جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى, گلاۋكوما سەكىلدى باعىتتار بويىنشا جۇرگىزىلەدى. وسى تۇستا مىنا ءبىر جايتتى ايتا كەتەيىن, استانا قالاسى بويىنشا سكرينينگتىك زەرتتەۋگە بيىل 214,8 ملن تەڭگە ءبولىنىپ وتىر. سول سياقتى بۇلدىرشىندەر مەن مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋ جانە ۆاكتسينا ەگۋ شارالارى قاراستىرىلعان.
– قاۋىپتى اۋرۋعا كىمدەر ءجيى شالدىعىپ جاتادى؟
– ءبارى سول بۇرىنعىداي. قاۋىپتى اۋرۋعا شالدىققاندار اراسىندا ىشىمدىككە قۇمار, تەمەكى شەگەتىن, ناشاقورلىققا ءۇيىر ازاماتتار الدىڭعى قاتاردا تۇر. بۇعان ارتىق سالماعى بار جانداردى دا قوسۋعا بولادى. ال تەمەكىگە اۋەس ادام ەڭ ءبىرىنشى وكپەسى مەن جۇرەگىنىڭ جاعدايىن باقىلاۋدا ۇستاۋى كەرەك. تاعى دا ايتايىن, مەملەكەت ءوز تاراپىنان جاردەم رەتىندە كەپىلدىك بەرىلگەن تەگىن مەديتسينالىق كومەكتى ۇسىنا الادى. ياعني ناۋقاس دارىگەردىڭ قابىلداۋىندا بولىپ, قاجەت كەڭەس الۋعا, سونىمەن بىرگە كوز جانارىن تەكسەرتۋگە, كوز ىشىندەگى قىسىمىن ولشەۋگە مۇمكىندىگى بار. سول سياقتى حولەستەرين, قانداعى گليۋكوزاعا بيوحيميالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ, ەلەكتروكارديوگرامما, فليۋوروگرافيا جانە سپيروگرافيا سەكىلدى ماڭىزدى جايتتار قاراستىرىلعان. ال پروتسەدۋرانىڭ ارقايسىسى تەمەكى شەگۋدىڭ ءىش قۇرىلىسقا زيانىن تيگىزىپ جاتقانىن كەزەكتى رەت انىقتاي تۇسەدى.
– ماسەلەن, سكرينينگتەن ءوتۋ بارىسىندا ناۋقاستىڭ اۋرۋى انىقتالىپ, دارىگەر ەرەكشە باقىلاۋ قاجەتتىگىن ايتار بولسا…
– بۇل جاعدايدا ەرەكشە باقىلاۋ, ادەتتەگىدەي, ەمحانانىڭ ۋچاسكەلىك قىزمەتى دەڭگەيىندە جۇزەگە اسىرىلادى. سونداي-اق ۋچاسكەلىك دارىگەرلەر ناۋقاسقا ءوز دەنساۋلىعىن نازاردا ۇستاۋدى ۇيرەتەدى. ماسەلەن, ەلىمىزدىڭ ءاربىر وڭىرىندە قانت ديابەتىنىڭ مەكتەبى جۇمىس ىستەيدى. بۇل اۋرۋعا شالدىققاندار ءۇشىن ۇلكەن كومەك بولىپ وتىر. سونىمەن قاتار, استما, ارتەريالىق گيپەرتەنزيا, جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى سەكىلدى قاتەرلى دەرتتەردى ەمدەۋگە ارنالعان ورىندار بار. دارىگەرلەردىڭ باستى مىندەتى – اۋرۋدى ەسكەرتۋ, دەنساۋلىق اركىمنىڭ ءوز قولىندا ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
– قازىر ەلىمىزدە حالىقتى ەمحاناعا تىركەۋ ءىسى ءجۇرىپ جاتىر. ونىڭ قانداي ەرەكشەلىگى بار؟
– بۇل – جىل سايىن جۇزەگە اسىرىلاتىن ءۇردىس. وسىنىڭ ارقاسىندا تۇرعىندار تاڭداۋ قۇقىعىن پايدالانىپ, ەمحاناسىن اۋىستىرا الادى. بۇل قاراشا ايىنىڭ ورتاسىنا دەيىن جالعاسادى. سونىمەن قاتار, بيىل جاڭا ليميت بەلگىلەنىپ, ول بويىنشا ءبىر مامانعا بۇرىنعىداي ەكى مىڭ ناۋقاستىڭ ورنىنا 1700 ادام تىركەلەتىن بولدى. بۇعان قوسا, قوردىڭ قالالىق فيليالىنىڭ جەتكىزۋشىلەرى – 83 مەديتسينالىق ۇيىم, ال ولاردىڭ 45-ءى – جەكە كلينيكا.
