جۇرت اراسىندا «رەفورماتور مينيسترلىك» اتانىپ كەتكەن دەنساۋلىق سالاسى تاۋىق جىلىن تاعى ءبىر ۇلكەن ناۋقانمەن باستاعالى وتىر. ول – ەل تۇرعىندارىنا تابىسىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن اۋدارۋدى مىندەتتەيتىن «مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى».
بەكىتىلگەن ەرەجەلەرگە سايكەس, جۇمىس بەرۋشى مەكەمەلەر 2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ ءار قىزمەتكەرىنىڭ اي سايىنعى كىرىسىنىڭ 2 پايىزىن ارنايى قورعا اۋدارا باستايدى. ءارى بۇل كورسەتكىش كولەمى جىل سايىن ءبىر پايىزعا ارتىپ, 2020 جىلى 5 پايىزعا جەتەتىن بولادى. مۇنداي اۋدارىمدار 2019 جىلدان باستاپ تۇراقتى تابىسى بار كەز كەلگەن تۇرعىنعا مىندەتتەلەدى. ولار العاشقى جىلى جالپى كىرىسىنىڭ ءبىر پايىزىن اۋدارسا, 2020 جىلدان باستاپ بۇل كورسەتكىش 2 پايىزدى قۇرايدى. ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان ازاماتتاردىڭ مىندەتتىك مەديتسينالىق جارنا كولەمى 2017 جىلى – 2, 2018 جىلى – 3, 2019 جىلى – 5, 2020 جىلدان باستاپ 7 پايىزعا جەتەتىن بولادى.
جوبا نەگە كەشىكتىرىلدى؟
نەگىزىنەن, بۇل جوبا بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان جارتى جىل بۇرىن ياعني 2017 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇزەگە اسا باستاۋى ءتيىس بولاتىن. الايدا بەلگىلى سەبەپتەرمەن جارتى جىلعا شەگەرىلىپ وتىر. قوعامدا قىزۋ تالقىلانعان بۇل جوبا بىرنەشە مارتە ماماندار مەن دەپۋتاتتار تاراپىنان سىنعا ۇشىرادى. «ءالى دە پىسىقتاۋدى قاجەت ەتەدى» دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى. ماسەلەن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ «مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر مەن تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ بويىنشا جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسىندا دەپۋتات ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ مىندەتتى مەديتسينالىق الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋدى 2 جىلعا شەگەرە تۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس بىلدىرگەن بولاتىن. «ءبىز ۇلكەن ءىستى قولعا الىپ جاتىرمىز. سوعان سايكەس دايىندىق جۇمىستارى بايىپتى بولۋى ءتيىس. ءدال قازىرگى داعدارىس ۋاقىتىندا جارنا تولەۋ ماسەلەسى جۇمىس بەرۋشىلەرگە اجەپتاۋىر سالماق سالۋى ىقتيمال. ياعني, ونسىز دا ۇلكەن قيىندىقتارعا تاپ بولعان بيزنەس ءۇشىن اۋىر سوققى بولۋى ابدەن مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە مەديتسينالىق قىزمەتتەردى اكىمشىلەندىرۋ ماسەلەلەرى تۇبەگەيلى شەشىمىن تاپقان جوق» دەگەن بولاتىن.
كەيىن مۇنداي ۇسىنىستار ەسكەرىلىپ, وزگەرىستەرگە سايكەس بەكىتىلگەن مەرزىمدى جارتى جىلعا شەگەرۋ تۋرالى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قابىلداندى. زاڭعا سايكەس جۇمىس بەرۋشىلەر مەن جەكە كاسىپكەرلەر, جەكە نوتاريۋستاردىڭ, جەكە سوت ورىنداۋشىلار, ادۆوكاتتار جانە جەكە تۇلعالاردىڭ اۋدارىمدارى مەن جارنالارىن تولەۋ مەرزىمى شىلدەنىڭ بىرىنە دەيىن شەگەرىلدى.
جۇيەنىڭ ءتيىمدى تۇستارى
جاڭا جۇيە ءۇش پاكەتتەن تۇرادى: تۇراقتى جارنا اۋداراتىن تۇرعىندار مەملەكەت تاراپىنان تەگىن مەديتسينالىق كومەك الادى. ال ەكىنشىسى جۇيەگە قاتىسۋشى ازاماتتارعا جينالعان قارجىنىڭ ەسەبىنەن كومەك بەرىلەدى. سوڭعىسى بويىنشا مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە ازاماتتار قالاۋىنا قاراي مۇشە بولا الادى. سونداي-اق, 15 ءتۇرلى كاتەگورياعا جاتاتىن حالىقتىڭ ءالجۋاز توبىنا مەملەكەتتىڭ ءوزى تولەم جاسايدى. بۇل تولەمدەر 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ تولەنە باستايدى.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, مەديتسينا سالاسىنداعى بۇل رەفورما حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان. ءبىرىنشىدەن, ەل اۋماعىنداعى ءوزىڭىز قالاعان كەز كەلگەن ەمحانادان مەديتسينالىق كومەك الاسىز. ەكىنشىدەن, مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ەرەجەسىنە سايكەس تۇرعىندار قوسىمشا بارلىق اقىلى قىزمەتتەن بوساتىلادى. ءتيىمدى تۇستارى بۇل عانا ەمەس: مىسالى, ساقتاندىرۋ جارنالارىن ازاماتتارعا جۇمىس بەرۋشى مەكەمەلەر تولەيدى. ال جۇمىسسىزدار مەن ەڭبەككە جارامسىز ازاماتتار ءۇشىن جارنا تولەۋدى مەملەكەتتىڭ ءوزى موينىنا الىپ وتىر. «مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ءتيىمدى تۇستارى وتە كوپ. ەڭ باستىسى, مەديتسينالىق قىزمەت ساپاسى ارتىپ, حالىقتىڭ دەنساۋلىعى جاقسارادى دەپ كۇتىلىپ وتىر. ويتكەنى ارنايى قورعا جۇمىسشىلار عانا ەمەس, جۇمىس بەرۋشىلەر دە قارجى سالادى. ەل ۇكىمەتىنىڭ اۋداراتىن قارجىسى تاعى بار. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, بۇل مىندەتتەردەن الەۋمەتتىك قورعالماعان ءالسىز توپتار بوساتىلادى. قور قۇرىلتايشىسى مەملەكەت بولعاندىقتان, جۇمسالعان ءار تيىننىڭ ەسەبى جاسالادى. سونداي-اق, جەدەل جاردەم قىزمەتى, سانيتارلىق اۆياتسيا, ەكپە ەگۋ ءتارىزدى قىزمەتتەر بۇرىنعىشا ۇكىمەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلاتىن بولادى» دەيدى ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى اباي بايگەنجين.
كوممەرتسيالىق ماقساتتى كوزدەمەيدى
تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, مەديتسينالىق قىزمەت ساپاسى مەن جۇمسالاتىن قارجى كولەمى ارتادى. جالپى ەلىمىز بويىنشا مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا جىل سايىن 700 ملرد تەڭگە جۇمسالادى ەكەن. ال ەگەر مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلسا, بۇل – قارجىنىڭ كولەمى كەمىندە تاعى 350 ملرد تەڭگەگە ارتىپ, حالىق دەنساۋلىعىنا جۇمسالاتىن قارجىنىڭ كولەمى تريلليون تەڭگەدەن اسىپ جىعىلادى دەگەن ءسوز.
ياعني جوبا كوممەرتسيالىق ماقساتتى كوزدەمەيدى, ءارى تولىقتاي مەملەكەت باقىلاۋىندا بولادى. «بۇل جارنالار ناتيجەسىندە وتانداستارىمىزعا مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ەكى پاكەتى ۇسىنىلماق. العاشقىسىنا جەدەل-جاردەم, سانيتارلىق اۆياتسيا, الەۋمەتتىك ماڭىزدى اۋرۋلار, ەكپە جانە شۇعىل جاعدايلاردا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر كىرەدى. ال كەلەسى پاكەت بويىنشا ستاتسيونارلىق ەم, رەابيليتاتسيا, ەمدىك شارالار جانە جوعارعى تەحنولوگيالىق كومەكتەر قاراستىرىلادى. سونداي-اق, بۇل جۇيە قازاقستان ازاماتتارىنىڭ ەڭبەكاقىسىنا قوسىمشا اۋىرتپالىق جۇكتەمەيدى. قورعا ءبولىنەتىن جارنالار حالىقتىڭ تابىس سالىعى ەسەبىنەن تولەنەدى. ماسەلەن, 100 مىڭ تەڭگە جالاقى الاتىن قىزمەتكەردىڭ 10 مىڭ تەڭگەسى, ياعني 10 پايىزى تابىس سالىعىنا ۇستالسا, ەندى ول ءۇشىن تەك 8 مىڭ الىنادى. ال قالعان 2 مىڭ تەڭگە مىندەتتى ساقتاندىرۋ قورىنا اۋدارىلاتىن بولادى» دەيدى دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆا.
ەسكەرەتىن تاعى ءبىر جايت, ازامات قايتىس بولسا, جينالعان جارنالار تۋىستارىنا بەرىلمەيدى. ال شەتەلگە كوشەم دەگەن ازاماتتار ساقتاندىرۋ جيناعىن ءبىر تيىنىن دا قالدىرماستان سول ەلدىڭ قورىنا اۋدارىپ الىپ كەتە الادى.
وتكەن قاتەلىكتەر قايتالانبايدى
راسى كەرەك, بۇل – وسىمەن ەلىمىزدە ەكىنشى رەت ەنگىزىلىپ وتىرعان مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ (ممس) جۇيەسى. العاشقى ساقتاندىرۋ جۇيەسى 1996 جىلدىڭ ءبىرىنشى قاڭتارىنان باستاپ ەنگىزىلگەن بولاتىن. الايدا بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرگەن قاناتقاقتى جوبا كوپ ۇزاماي قاڭتارىلىپ قالدى. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ باسشىسى تالاپكەر يمانباەۆ قورعا جينالعان قاراجاتتى قالتاسىنا باسقان كۇيى شەتەل اسىپ كەتە باردى. ناتيجەسىندە مەملەكەت ەسەبىنەن ساقتاندىرىلعان 13 ملن-عا جۋىق ادامنىڭ قارجىسى جەلگە ۇشتى (ناقتى قانشا اۋدارىلعانى ءالى بەلگىسىز). ال يمانباەۆتىڭ ءوزى 2001 جىلى «ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇردى, مەملەكەت قارجىسىن تالان-تاراجعا سالدى» دەگەن جەڭىل-جەلپى ايىپپەن نەبارى 9 جىلعا سىرتتاي سوتتالدى. بۇگىندە ونىڭ قايدا جۇرگەنى بەلگىسىز.
سول سەبەپتەن بولار, ەسكى دە جاڭا مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ بولاشاعىنا, راسى كەرەك, ۇمىتتەن گورى كۇدىكپەن قاراپ وتىرعاندار بار. الايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆانىڭ ايتۋىنشا, جاڭا جوبادان كۇدىكتەنۋدىڭ ەش ءجونى جوق. «گەرمانيالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى نەگىزىندە دايىندالعان بۇل قۇجات مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ازىرلەندى. ياعني, بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورماسىنا سايكەس قولعا الىنعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى اياسىندا قولعا الىنىپ وتىر. جوبانىڭ باستى ماقساتى – 2050 جىلعا دەيىن دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرىپ, حالىق دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ» دەيدى ول.
بۇركىت نۇراسىل
