نۇرسۇلتان نازارباەۆ: استانا ازيانىڭ جەتەكشى قارجى ورتالىعىنا اينالۋى كەرەك
وسى اپتانىڭ ايتۋلى وقيعاسىنىڭ ءبىرى – «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى ءوتىپ, وعان مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاتىستى.
ءراسىمنىڭ الدىندا ەلباسى وتاندىق جانە شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ تسيفرلىق تەحنولوگيالارىنىڭ كورمەسىن ارالاپ كورىپ, تسيفرلىق قارجىلىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى يننوۆاتسيالىق ازىرلەمەلەرمەن تانىستى. جيىلعان حالىق الدىندا سويلەگەن سوزىندە بارشا جۇرتتى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ رەسمي اشىلۋىمەن قۇتتىقتادى. «ءبىز استانا ءۇشىن وسىناۋ اۋقىمدى ءارى ماڭىزدى شاراعا كوڭىلىمىز ەرەكشە تولقىپ, زور قۋانىشپەن كەلىپ وتىرمىز. قازاقستان – عاسىرلار توعىسىندا كەڭ دالادا اسەم استانا تۇرعىزعان الەمدەگى جالعىز مەملەكەت. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ باستاۋى» دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
پرەزيدەنت رەسمي اشىلۋعا ارنايى كەلگەن الەمدەگى 50-دەن اسا مەملەكەتتەر, حالىقارالىق ۇيىمدار وكىلدەرىنە, ءابۋ-دابي امىرلىگىنىڭ حانزاداسى, ءباا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارى باس قولباسشىسىنىڭ ورىنباسارى, شەيح مۇحاممەد بەن زايد ءال-
ناحايانعا, تاتارستان پرەزيدەنتى رۋستام ميننيحانوۆقا العىس ءبىلدىردى. مەملەكەت باسشىسى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن استانا مەرەيتويى قارساڭىندا وتكىزۋدىڭ سيمۆولدىق ءمانى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «استانا ەۋرازيالىق كەڭىستىكتىڭ مويىندالعان ورتالىعىنا اينالدى جانە قازىرگى زاماننىڭ ەڭ وزەكتى دەگەن ماسەلەلەرى جونىندە حالىقارالىق تۇسىنىستىكتى قالىپتاستىرۋدا ۇلكەن ءرول اتقارادى. مۇندا بيزنەس قارقىندى دامىپ كەلەدى, شامامەن 100 مىڭعا جۋىق كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەر جۇمىس ىستەيدى» دەپ مالىمدەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ. ول ەلوردادا تەحنولوگيالىق جانە مەيلىنشە جايلى تىرشىلىك ورتاسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان «اقىلدى قالا» تۇجىرىمداماسىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسى جونىندە ايتتى.
مەملەكەت باسشىسى قارجى
ورتالىعىنىڭ قۇرىلۋى حالىقارالىق بيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ ءبىزدىڭ ەلگە دەگەن سەنىمىنىڭ جانە تابىستى دامۋ جولىمىزعا بەرگەن جوعارى باعاسىنىڭ بەلگىسى سانالاتىنىن ايتتى. ەلباسى حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى يدەيانى العاش رەت 2015 جىلى جاھاندىق جاڭا سىن-تەگەۋرىندەرگە قارسى تۇرۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى رەتىندە ۇسىنعانىن اتاپ ءوتتى. «بۇگىندە ەلىمىزدە اۋقىمدى قۇرىلىمدىق جانە ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. ولار قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرىپ, الەمنىڭ وزىق دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا باعىتتالعان» دەدى پرەزيدەنت.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلىمىزدە بيزنەس احۋالدى جاقسارتۋ جانە قۇقىقتىق ورتانى جەتىلدىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇيەلى جۇمىستارعا توقتالدى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى جەتەكشى قارجى ورتالىقتارىنىڭ تاجىريبەلەرى مەن ولاردىڭ قۇرىلۋ تاريحىن مۇقيات زەرتتەۋ ناتيجەسىندە اشىلعانىن ايتتى. «قارجى ورتالىعىنىڭ قازاقستاندىق مودەلى الەمدىك قارجى قۇرىلىمدارى قىزمەتتەرىنىڭ ەڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىن باسشىلىققا العان. بۇل ورتالىق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەزيدەنتتەرىمەن دە, رەزيدەنت ەمەس سۋبەكتىلەرمەن دە جۇمىس ىستەيتىن بولادى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ قىزمەتىنە قاتىسۋشىلار قازاقستان مەن ونىڭ وڭىرلەرىنىڭ عانا ەمەس, سونداي-اق بۇكىل الەمنىڭ كاپيتالىنا قول جەتكىزە الادى» دەدى ەلباسى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قارجى ورتالىعىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن بەكىتىلگەنىنە جانە ونىڭ رەسمي ءتىلى اعىلشىن ءتىلى ەكەنىنە نازار اۋداردى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ قىزمەتىنە قاتىسۋشىلارعا 50 جىلعا دەيىن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر, سونداي-اق جەڭىلدەتىلگەن ۆاليۋتا, ۆيزا جانە ەڭبەك رەجىمدەرى قاراستىرىلعان. بۇل – جۇمىسى اعىلشىن قۇقىعىنا نەگىزدەلگەن وڭىردەگى جالعىز ورتالىق. تاۋەلسىز سوت پەن حالىقارالىق اربيتراج ورتالىعى ادىلەتتى بولۋعا جانە تاراپتاردىڭ قۇقىقتارىن ساقتاۋعا كەپىلدىك بەرەدى» دەپ قاداپ ايتتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
سونداي-اق, ول «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىندا ءتيىستى سەنىم احۋالى مەن ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق قالىپتاسقانىن ايتتى.
سونىمەن بىرگە, قازاقستان پرەزيدەنتى ورتالىقتىڭ اشىلۋىمەن ءبىر مەزەتتە ءوز جۇمىسىن باستايتىن «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى بيرجاسىنىڭ قىزمەتىنە دە توقتالدى. ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا, قازىرگى ۋاقىتتا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بيرجاسىندا اكتيۆتەرىنىڭ جالپى كولەمى 34 ميلليارد دوللار بولاتىن 14 جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق بروكەرلەر بار. بۇل كورسەتكىش ارتا بەرەدى. سونىمەن قاتار, نۇرسۇلتان نازارباەۆ بيىل يسلامدىق قۇندى قاعاز – «سۋكۋكتى» شىعارۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن ايتتى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى سالاسى – يننوۆاتسيالىق قارجى تەحنولوگيالارىن دامىتۋ ءۇشىن ءتيىمدى ورتا قالىپتاستىرۋ. جاڭا قارجى تەحنولوگيالىق ونىمدەردى سىناقتان وتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن «رەتتەۋشى سىناق الاڭى» جۇمىس ىستەيتىن بولادى. كاپيتال نارىقتارىن دامىتۋ جانە جەكە تۇلعالاردىڭ قارجىسىن باسقارۋ دا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ باسىمدىعى بولىپ سانالادى» دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار, مەملەكەت باسشىسى جاڭادان قۇرىلعان ەكسپات ورتالىعى جۇمىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالدى. ەكسپات ورتالىعى ۆيزالىق كوشى-قون, سالىق, سونداي-اق حالىققا قىزمەت كورسەتۋ جانە اكىمشىلىك پوليتسيا قىزمەتتەرىنىڭ ءبىر ورتالىقتان قولجەتىمدى بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. مۇندا الەمنىڭ جەتەكشى قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ وكىلدىكتەرى اشىلۋدا. ەلباسىنىڭ پايىمداۋىنشا, وسى مۇمكىندىكتەر مەن رەسۋرستاردىڭ ءبارى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىنە جاعداي جاسايدى.
ءسوز سوڭىندا پرەزيدەنت شەتەلدىك ينۆەستورلار مەن وتاندىق كاسىپكەرلەردى حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ قىزمەتىن پايدالانۋعا شاقىردى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بارلىق ارىپتەستەرىنە بەلسەندى قولداۋى مەن ورتالىقتى قۇرۋ ىسىنە اتسالىسقانى ءۇشىن زور ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. «استانا وڭىردەگى نەگىزگى قارجى حابىنا اينالۋعا ءتيىس. ال, كەلەشەكتە ازيانىڭ جەتەكشى قارجى ورتالىقتارىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋى كەرەك» دەپ تۇيىندەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
يجلال الۆي, حالىقارالىق يسلام قارجى نارىعىنىڭ توراعاسى:
– قازاقستاننىڭ بۇل باستاماسى سۋكۋكتىڭ جاھاندىق نارىعىنىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. سەبەبى ول دۇرىس قۇقىقتىق نەگىزدى قامتاماسىز ەتەدى. احقو بۇل ماسەلەدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. اقشا اۋدارىمى, تولەم جاساۋ, سالىق ماسەلەسىندە دۇرىس ۇيىمداستىرىلعان پلاتفورماعا يە بولۋىمىز كەرەك. احقو-دا بۇل ايتقانداردىڭ بارلىعى بار دەپ ويلايمىن. قارجى ورتالىعىنىڭ باستى ماسەلەسى – قۇقىق جۇيەسى. شاريعات پەن ونىڭ بارلىق ەلەمەنتتەرى وعان كەيىن قوسىلۋى مۇمكىن. سونىمەن بىرگە, سۋكۋك پەن ادەتتەگى كەلىسىمنىڭ ايىرماشىلىعى تۋرالى ايتىپ ءوتۋ كەرەك. ويتكەنى ءبىز ونى «مىندەت» دەپ قارامايمىز. ول ستاندارتتاۋ ۇيىمىنىڭ قۇجاتى ەمەس. سول سەبەپتى, ءبىز ونى «سۋكۋك» دەپ ايتامىز. ەڭ باستى ايىرماشىلىق, ءداستۇرلى قۇجاتتا بارلىق ماسەلە ەسەپشىلىك تەڭگەرمەگە بايلانىستى. سمەتاعا سەنىم ارتا المايتىندى
