«اي – ات باسىن بۇرعانشا, جىل – جىلقى اۋناپ تۇرعانشا» دەگەندەي, الەم حالقى, مىنە, 2020 جىلدى دا اتتاندىرىپ سالدى. جالپىلاي ايتقاندا, ءوتىپ بارا جاتقان جىل وتە اۋىر جىل بولدى. الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ادامزات بالاسى ءارتۇرلى سىناقتارعا ءدوپ كەلدى. سونىمەن قاتار ادامزات ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىقتار ءجۇز بەردى. «استانا اقشامىنىڭ» ءتىلشىسى 2020 جىلعى ون ءىرى جاڭالىقتى سارالاپ كوردى.
دەندەگەن دەرت
شىعىس حالىقتارىنىڭ «اق تىشقان جىلى اۋىر اپاتتار بولادى, جۇقپالى اۋرۋلار تارايدى» دەگەن بولجامى اينىماي كەلدى. 2019 جىلى قىتايدىڭ ۋحان قالاسىنان تاراعان COVID-19 ىندەتى بۇكىل الەمگە جايىلىپ, جەر شارىنىڭ 82 ميلليون تۇرعىنى جۇقتىرىپ, 1 ميلليون 780 مىڭ ادام اتالعان ىندەتتەن كوز جۇمدى. ماماندار بۇگىنگە دەيىن ىرىق بەرمەي كەلە جاتقان ىندەت 2021 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن الەمدىك ەكونوميكاعا 7 تريلليون دوللار مولشەرىندە زيان اكەلەدى دەپ بولجام جاساپ وتىر. پاندەميانىڭ كەسىرىنەن 2020 جىلى توكيودا وتەتىن جازعى وليمپيادا ويىندارى 2021 جىلعا شەگەرىلدى.
كەۋلەگەن ءورت
2019 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە تۇتانعان اۆسترالياداعى ءورت 2020 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا ازەر ءوشىرىلدى. كۇننىڭ قاتتى ىسۋىنان تۇتانعان ورتتەن 20 ميلليون گەكتاردان ارتىق ورمان كۇلگە اينالىپ, شامامەن 500 ميلليونعا جۋىق جانۋار جانىپ كەتتى. 10 مىڭ قۇرىلىس وتقا ورانىپ, 35 ادام قازا تاپتى. جالپى ەكونوميكالىق شىعىن 4,5 ميلليارد اۆستراليا دوللارىنان استى.
وداقتان شىعۋ وڭاي ەمەس
ەۋرووداققا 1973 جىلى قوسىلعان ۇلىبريتانيا 31 قاڭتاردا وداقتان شىقتى. وداقتان شىعۋعا ءۇش جىل ۋاقىت جۇمسالدى. وسىلايشا ۇلىبريتانيا وداقتان شىققان العاشقى ەلگە اينالدى. سونىمەن وعان مۇشە ەلدەردىڭ سانى 28-دەن 27-گە قىسقاردى.
سايلاۋدان كەيىنگى سويقان
9 تامىزدا بەلارۋستە پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ, الەكساندر لۋكاشەنكو جەڭىمپاز اتانعان سوڭ, سايلاۋ ناتيجەسىنە نارازى جۇرت جاپپاي ەرەۋىلگە شىقتى. تاۋەلسىز ساراپشىلار بۇل سايلاۋدا لۋكاشەنكونىڭ 50 پايىزدان از داۋىس جيناعانىن, بيلىكتىڭ سايلاۋدى ءادىل وتكىزبەگەنىن ايتادى. الايدا تۋ كوتەرىپ كوشەگە شىققان حالىققا لۋكاشەنكو اۆتومات اسىنىپ شىعىپ سەس كورسەتتى. لۋكاشەنكونىڭ باستى قارسىلاسى تيحانوۆسكايا شەتەل اسۋعا ءماجبۇر بولدى. اقش پەن ەۋرووداق سايلاۋ ناتيجەسىن مويىنداۋدان باس تارتتى. بيلىككە قارسى تولقۋ بۇگىنگە دەيىن باسىلعان جوق.
قىرعىزستانداعى قىرقىس
قىرعىزستاندا 4 قازاندا وتكەن پارلامەنت سايلاۋىنىڭ ناتيجەسىمەن كەلىسپەگەن نارازى جۇرت 6 قازانعا قاراعان ءتۇنى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن پارلامەنت وتىراتىن اق ۇيگە باسىپ كىردى. حالىقتىڭ تولقۋىنان كەيىن قىرعىزستان بيلىك جۇيەسىندە ساياسي داعدارىس تۋدى. ماسەلەنى بەيبىت جولمەن شەشكىسى كەلگەن پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆ ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا سايلاۋداعى زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى تەكسەرۋدى تاپسىردى. كوپ كەشىكپەي سايلاۋ كوميسسياسى سايلاۋدىڭ ناتيجەسىن جويدى. سوڭىنان سوورونباي جەەنبەكوۆ تە ءوز ەركىمەن قىزمەتىنەن كەتتى. بيلىك تىزگىنى تۇرمەدەن شىققان ساياساتكەر سادىر جاپاروۆتىڭ قولىنا ءوتتى. بۇل ەلدەگى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى كەلەر جىلى 10 قاڭتاردا وتەدى.
اقش-تاعى ارپالىس
جاھاندىق ساياسات پەن الەمدىك ەكونوميكاعا ۇلكەن ىقپال جاسايتىن الەمنىڭ ساقشىسى – امەريكا قۇراما شتاتتارى دا بيىل كوپتەگەن قيىندىقتى باستان وتكەردى. ىندەت جۇقتىرعاندار مەن ىندەتتەن باقيلىق بولعانداردىڭ سانى بويىنشا كوش باستاپ تۇرعان بۇل ەلدە 20 ميلليون ادام ىندەت جۇقتىرىپ, 335 مىڭ ادام وپات بولدى. دەرت دەندەپ تۇرعان كەزدە افروامەريكالىق دجوردج فلويد پوليتسيا قولىنان قازا تاپقاننان كەيىن تۇتانعان ەرەۋىل بۇكىل اقش قوعامىن سولقىلداتتى.
اقش-تا 3 قاراشادا وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ءدۇمپۋى دە ءالى باسىلعان جوق. بۇل سايلاۋدا داۋىس بەرگەن 150 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ 74 ميلليونى بايدەنگە قولداۋ كورسەتكەن, بۇل – اقش تاريحىنداعى ەڭ ۇلكەن كورسەتكىش. الايدا «سايلاۋدا زاڭ بۇزۋشىلىق بولدى» دەپ مالىمدەگەن ترامپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن جەڭىلىسىن تولىققاندى مويىنداعان جوق. اقش پرەزيدەنتىن ۇلىقتاۋ سالتى كەلەر جىلى 20 قاڭتاردا وتەدى. وسىلايشا 77 جاستاعى بايدەن اقش تاريحىنداعى ەڭ قارت پرەزيدەنت اتانسا, 74 جاستاعى ترامپ سوڭعى 25 جىلدا ءبىر-اق رەت سايلانعان اقش بيلەۋشىسى رەتىندە ەستە قالدى. سونىمەن قاتار بۇل اقش تاريحىنداعى ەڭ قىمباتقا تۇسكەن سايلاۋ رەتىندە ەستە قالدى.
قاراباقتاعى قاقتىعىس
30 جىل بويى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشىلمەگەن تاۋلى قاراباق ماسەلەسى 40 كۇندىك سوعىسپەن شەشىلۋى وسى جىلداعى ايتۋلى ۋاقيعانىڭ ءبىرى بولدى. 27 قىركۇيەكتە باستالعان سوعىستى توقتاتۋ تۋرالى بىرنەشە رەت كەلىسىم جاسالعانمەن, ءبىرى ءساتسىز اياقتالىپ, ونىڭ سوڭى ارمەنيانىڭ جەڭىلىسىنە اپارىپ سوقتى. سونىمەن 9 قاراشا كۇنى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ارا اعايىن بولۋىمەن ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ جانە ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان سوعىستى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.
كەلىسىمگە سايكەس ازەربايجان سوعىس ارقىلى قايتارىپ العان جەرلەرىن ساقتاپ قالدى. سونىمەن قاتار ارمەنيا بيلىگى گازاح, اگدام, كەلبادجار جانە لاچىن اۋداندارىن دا قايتاردى. ودان دا ماڭىزدىسى تۇتاس تۇركى دالاسىن تۇتاستىراتىن ناحيچەۆان ءدالىزى اشىلدى. قاقتىعىستان 5000-نان استام ادام مەرت بولدى.
بەيرۋتتاعى جويقىن جارىلىس
4 تامىزدا ليۆاننىڭ اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى بازاسىنا جاقىن بەيرۋت پورتىندا جويقىن جارىلىس بولىپ, پاندەميا مەن داعدارىس قاتار قىسقان ەلگە ۇلكەن سوققى بولىپ ءتيدى. بىرنەشە مىڭ توننا اممونيا نيتراتى ساقتالعان قويماداعى جارىلىستان 200-دەن ارتىق ادام قازا تاۋىپ, 300 مىڭ تۇرعىن باسپاناسىز قالدى. ساراپشىلار بۇل جارىلىستى يادرولىق قارۋدان كەيىنگى تاريحتاعى ەڭ جويقىن جارىلىس دەپ باعالادى.
ورتا شىعىستاعى جىلىمىق
يزرايل ەلىن كوپتەگەن اراب ەلدەرى 70 جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى مويىنداماي كەلگەن ەدى. ەۆرەيلەر مەن ارابتاردىڭ اراسىندا سىرەسىپ جاتقان وسى ءبىر سەڭدى بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى بۇزىپ, ەكى ەلدىڭ مامىلەگە كەلەتىنىن جاريالادى. كوپ وتپەي باحرەين پاتشالىعى دا يزرايلمەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناتۋعا كەلىستى. بۇدان بۇرىن يزرايلمەن مىسىر جانە يوردانيا ەلدەرى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناتقان. «باحرەينمەن بەيبىت كەلىسىمگە كەلگەنىمىز وتە ماڭىزدى. ول بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىمەن جاساسقان تاريحي كەلىسىم اياسىندا جۇزەگە استى. ءۇشىنشى اراب مەملەكەتىمەن مامىلەگە كەلۋ ءۇشىن 26 جىل كەتتى, ال ءتورتىنشى ەلمەن 29 كۇندە بىتىمگە كەلدىك. بولاشاقتا ولاردىڭ سانى كوبەيىپ, جاڭا بەيبىتشىلىك ءداۋىرى باستالادى» دەدى يزرايل پرەمەر-ءمينيسترى بينيامين نەتانياحۋ.
اي مەن استەرويدكە ساپار
2020 جىلى عارىش سالاسىندا ەكى ۇلكەن جاڭالىق بولدى. قىتايدىڭ «چانە-5» زوندى ەكى كەلىدەي ايدىڭ توپىراعىن اكەلدى. وسىلايشا قىتاي اقش پەن كەڭەس وداعىنان كەيىن ايدان «سالەمدەمە» اكەلگەن ءۇشىنشى ەلگە اينالدى. وسىلايشا قىتايدىڭ «قولى» ايعا جەتسە, جاپونيانىڭ «حايابۋسا-2» عارىش اپپاراتى ريۋگۋ استەرويدىنەن قارا تاستار مەن توپىراق اكەلدى. 2014 جىلى جىبەرىلگەن اپپارات اسپان دەنەسىنىڭ ماڭىنا تەك 2018 جىلى جەتكەن. ونى 503 كۇن اينالا ءجۇرىپ زەرتتەدى. ول استەرويدتىڭ بەتىنە تەك بىلتىر عانا قونعان. ال ونىڭ جەرگە جەتۋىنە ءالى 2 جىل ۋاقىت بار.
