قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى كاسىبي انشىلىك ونەر جانە وركەستردى ديريجەرلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ دوتسەنتى, كۇيشى, ۇستاز, كاسىبي ديريجەر, سازگەر, ونەر زەرتتەۋشى, قر مادەنيەت قايراتكەرى قاراساي سايجانوۆتى العاش رەت 1991 جىلى كوردىم. مەن سول جىلدارى قاراعاندى وبلىستىق «ورتالىق قازاقستان» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ەدىم.
توقسانىنشى جىلدىڭ باسىندا قاراعاندى فيلارمونياسىنىڭ قازىرگى «تاتتىمبەت» اتىنداعى اكادەميالىق ۇلت-اسپاپتار وركەسترىنە كوركەمدىك جەتەكشى ءارى باس ديريجەرى بولىپ كەلدى. وسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا قاراعاندى قالاسىنداعى «شالقىما» كونتسەرت زالىندا اتالمىش وركەستردىڭ قاتىسۋىمەن حالىق ءارتىسى, پروفەسسور, كومپوزيتور كەنجەبەك كۇمىسبەكوۆتىڭ اۆتورلىق كونتسەرتى بولىپ ءوتتى. ديريجەرى – قاراساي سايجانوۆ.
1994 جىلى قاراساي سايجانوۆتىڭ ديريجەرلىك, كۇيشىلىك قابىلەتىن بايقاعان كسرو حالىق ءارتىسى, حالىق قاھارمانى, كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەنديەۆ جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىنىڭ «وتىرار سازى» فولكلورلىق-ەتنوگرافيالىق وركەسترىنە ديريجەر بولۋعا شاقىرادى. سول جىلى كومپوزيتور بالنۇر بالعابەكقىزىنىڭ اۆتورلىق كەشىنە ارنالعان باعدارلاما ازىرلەپ, كونتسەرتكە ديريجەرلىك جاساپ, كورەرمەندى تالانتىنا ءتانتى ەتەدى.
سودان بەرى شيرەك عاسىر ءوتىپ كەتىپتى. قاراساي اعامىزدىڭ ءجۇرىپ كەلە جاتقان جولىنا ۇڭىلسەم, ونەر ورىندەگى كوپ قىرىنا قانىق بولامىن.
ۇستاز
ارال ءوڭىرىنىڭ تۋماسى ق.سايجانوۆتىڭ ونەر ايدىنىندا ەركىن قۇلاش سەرمەۋىنە ەلگە ەسىمى ايگىلى ۇستازداردان ءدارىس الۋى زور ىقپالىن تيگىزدى. الماتىنىڭ پ.ي.چايكوۆسكي اتىنداعى مۋزىكا ۋچيليششەسىن جانە قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىن (دومبىرا جانە وركەستر ديريجەرى) بىتىرگەن قاراساي احمەتۇلى – قر حالىق ءارتىسى, كۇيشى قالي جانتىلەۋوۆتىڭ جانە پروفەسسور حابيدوللا تاستانوۆتىڭ شاكىرتى. حالقىمىزعا بەلگىلى ونەر تارلاندارى – باتىر ابدىقالىقوۆ, مالگاجدار اۋباكىروۆ, كەنجەبەك كۇمىسبەكوۆ جانە نۇرعيسا تىلەنديەۆتەن ءدارىس العان.
ەسىمى مۇقىم ەلگە ءمالىم ۇستازداردان قاناتتانعان قاراساي احمەتۇلى ەڭبەك جولىن ۇستازدىقتان باستادى. 1975 جىلى جوعارى ءبىلىمدى كاسىبي مامان جەزقازعان مۋزىكا ۋچيليششەسىندە ۇستاز بولادى. 1991 جىلى قاراعاندى قالاسىنداعى تاتتىمبەت اتىنداعى مۋزىكا كوللەدجىندە ءدارىس بەردى. 1999 جىلدان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قازىرگى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇستازدىق ەتىپ كەلەدى. بۇگىندە قازۇوۋ-ءدىڭ دوتسەنتى. شاكىرتتەرى ەلىمىزدىڭ ورتا جانە جوعارى مۋزىكا وقۋ ورىندارى مەن كاسىبي ونەر ۇجىمدارىندا ابىرويلى ەڭبەك ەتىپ, كوپتەگەن رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق كونكۋرستاردا لاۋرەات اتاندى.
قازاقستاننىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىنە ەرەكشە ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن شاكىرتتەرى از ەمەس.
ديريجەر
كاسىبي ديريجەر قاراساي احمەتۇلى حالىقارالىق, رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتكەن كونتسەرتتەردە ەلىمىزدەگى ەڭ تاڭداۋلى وركەسترلەرگە ديريجەرلىك ەتتى. 1995 جىلى كسرو حالىق ءارتىسى نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويىندا جانە سەمەي وبلىسى قاراۋىل اۋىلىندا وتكەن ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىندا «وتىرار سازى» وركەسترىنە ديريجەرلىك جاسادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان «ەلىم مەنىڭ» اتتى استانا فيلارمونياسىنىڭ حالىق اسپاپتارى وركەسترىنىڭ ەسەپ بەرۋ كونتسەرتىندە, قاراعاندى قالاسىندا وتكەن «اۋەندى سارىارقا» XI حالىقارالىق فەستيۆالى, تاتتىمبەت اتىنداعى اكادەميالىق وركەسترىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان گالا كونتسەرتكە ديريجەرلىك جاسادى.
تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ 24 جىلدىعى مەن قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى جانە ونەر شىعارماشىلىعىنىڭ 48 جىلدىعىنا ارنالعان «شىنايى شەبەرلىك» اتتى اۆتورلىق كونتسەرتى ومىرىندەگى جۇلدىزدى ءساتتىڭ ءبىرى بولىپ قالدى..
كۇيشى
مىقتى ۇستازداردىڭ الدىن كورگەن ق.سايجانوۆ 500-دەن استام ءان مەن كۇيدى, قازاق, ورىس جانە شەتەل كومپوزيتورلارىنىڭ كلاسسيكالىق شىعارمالارىن وركەسترگە لايىقتاپ ءتۇسىردى. ءوزى دە مۋزىكانتتارعا ارنالعان بىرنەشە وقۋ قۇرالىن شىعاردى. دومبىرا انسامبلىنە ارنالعان كۇيلەر مەن شىعارمالاردان تۇراتىن «القيسسا – امانات», قىلقوبىز بەن قوبىزشىلار انسامبلىنە ارنالعان كۇيلەر مەن شىعارمالارعا ارنالعان «ەكى جيرەن», ديريجەرلىك ماشىقتانۋ ءپانى مەن فورتەپيانو انسامبلىنە ارنالعان «تەلقوڭىر», «جەزكيىك», شەرتەر انسامبلىنە ارنالعان كۇيلەر مەن شىعارمالاردان قۇرالعان «ەلىم-اي!» اتتى وقۋ قۇرالدارى قازاق مۋزىكاسىنا قوسقان ۇلەسى.
اۆتوردىڭ «باتىر بابا», «ۇمىتپا, انا ءالديىن», «جەلدىرمە-1», «جەلدىرمە-2», «قاسيەتتى كەڭ دالام-1», «قاسيەتتى كەڭ دالام-2» اۆتورلىق پارتيتۋرالار جيناعى, «نازقوڭىر», «باتىر باۋىرجان» جانە «جانىم اكە» اۆتورلىق ءان-كۇيلەر جيناعى جارىق كوردى.
سازگەر
دارىن يەسى قانشاما اقىنداردىڭ ولەڭىنە ءان جازدى, كۇي شىعاردى. ءاندى ىڭىلداپ, كۇيدى شەرتىپ عانا قويا سالعان جوق, كاسىبي مۋزىكانت وسى ءىنجۋ- مارجانداردى قازاق حالىق اسپاپتارى وركەسترىنە وڭدەپ, جازدى. 2010 جىلى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق جابىق اندەر بايقاۋىنا قاتىسىپ, «باتىر باۋىرجان» ءانى ء(سوزىن جازعان قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سلانقوجا قاراقىستىق) جۇلدەلى 2-ورىندى الىپ, لاۋرەات اتانىپ, «ۇزدىك اسپاپتاۋشى» توسبەلگىسىن جەڭىپ الدى. سازگەردىڭ «قايران, ارال, ارالىم» ء(سوزى: ءشومىشباي ساريەۆ), «دومالاق انا» (كۇي تولعاۋ), مەنىڭ بابام بايدىبەك» (كۇي تولعاۋ), «كۇي سۇلەيلەرى» (سىر بويىنىڭ جىراۋ-شايىرلار رۋحىنا ارناۋ كۇي), «جەلدىرمە» (ۇستازى, پروفەسسور ح.تاستانوۆتىڭ رۋحىنا), «نۇرلى استانا» (تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ 20-جىلدىعىنا ارنالعان), «قاسيەتتى كەڭ دالام…» (ەلى مەن جەرىن قورعاعان باتىر بابالار رۋحىنا ارنالعان كۇي پوەما) جانە تاعى باسقا دا ءان-كۇيلەرى مەن شىعارمالارىنان ونەر شەبەرىنىڭ تۋعان جەرىنە, ەل انالارىنا, باتىرلارىنا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگىن سەزىنەمىز.
ونەرتانۋشى
ونەرتانۋشىلىق قىرىنا قارەكەڭنىڭ «جەتىقاراقشى» اتتى مونوگرافياسىن تىلگە تيەك ەتسەك تە جەتكىلىكتى. XIX عاسىردا ءومىر سۇرگەن كۇيشى, حالىق كومپوزيتورى مىرزا توقتابولاتۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن زەرتتەدى. 2001 جىلى استانا قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيادا «ءحىح عاسىردا ءومىر سۇرگەن بەلگىسىز حالىق كومپوزيتورى شال مىرزا» بايانداماسىن جاسادى. اراعا جەتى جىلدى سالىپ استانا قالاسىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان حالىقارالىق عىلىمي تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيادا مىرزا كۇيلەرىنىڭ ورىنداۋشىلىق ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى بايانداما جاسادى.
جۇلدىز تويبەك,
جۋرناليست
