سۋديا ۆيكتوريا سەمەنوۆا توراعالىق ەتكەن استانا قالاسىنداعى سارىارقا اۋداندىق سوتى سەنىپ تاپسىرىلعان مۇلىكتى وزدەرىنىڭ بايۋى ماقساتىندا تالان-تاراجعا سالعان, ءسويتىپ جازىقسىز جاندارعا كوپە-كورىنەۋ جاپا شەكتىرگەن اعايىندى ەكى جىگىتتى ار قايىسىسىن سەگىز جىلعا باس بوساندىعىنان ايىرۋ تۋرالى ۇكىم شىعاردى.
ورالداعى وپاسىزدىق
بىر قاراعاندا ەردىڭ جاسى ەلۋدى ەڭسەرىپ قالعان عاني جۇباتقانوۆ ومىردەن كورگەن-تۇيگەنى مول ەستيار ادام كورىنەدى. ءبىر باسىندا ەكى جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەنىن راستايتىن كۇرەكتەي ديپومى بار جىگىت اعاسىن ءسوزىنىڭ بايلامى جوق سۋ جۇقپاس وتىرىكشى دەگەنگە سەنبەس ەدىڭىز. الايدا, ادام الاسى ىشىندە دەگەندەي, كوپتەگەن جان ونىڭ جىلى-جىلى سويلەپ, ۋادەنى ءۇيىپ-توگەتىن جىلپوستىعىن بايقاماي, قارماعىنا ءتۇسىپ قالىپ وپىق جەپ كەلگەن.
شىنىندا, ءومىربايانىنا ءسال وڭىلگەن پەندە بولسا, مۇحامبەديدىڭ ۇلكەن ۇلىنىڭ و باستان-اق, اقشاعا جاقىن, الاياقتىق پەن الداۋدىڭ اۋىلىنان ات جالىن تارتىپ مىنگەن جىگىت شاعىنان-اق الىس قونباعاندىعىن بايقار ەدى.
العاش رەت 1994 جىلى ەلدى داعدارىس جايلاپ, جۇرتتىڭ كوبى كيەر كيىم مەن ىشەر اسقا زار بولىپ, الا دوربا ارقالاپ جۇرگەندە عاني مىرزا ورال قالاسىنداعى ءبىر بانكتەن جالعان قۇجاتتار ارقىلى ميلليونداپ كرەديت الىپ, شەكەسىن شىلقىتىپ وتىرعان. وسىلاي ايدى اسپانعا شىعارىپ, دۇنيەنى قونىشىنان باسىپ, التى جىل تايراڭداعان ونىڭ قىلمىسى اشىلىپ قالعاندا دا جولى بولىپ كەتەتىندىگى عاجاپ. بىرەۋدىڭ اتىن يەمدەنىپ, ۋىس-ۋىس اقشانى قالتاسىنا باسقاندىعى انىقتالىپ, ءتورت جىل تەمىر توردىڭ ءدامىن تاتا ما دەگەن ول اياق استىنان راقىمشىلىققا ىلىگىپ, سوت زالىنا بوستاندىققا شىعا كەلگەن.
ەندى ونى جولداس-جورالارى جولى بولعىش عاني اتاي باستايدى. ايتسا ايتقانداي, سودان تۋرا ءۇش جىل بۇرىن وتىرىستىڭ ءمانىن كەتىرىپ, تويدا توبەلەس شىعارىپ بىرەۋدىڭ باسىن جارعاندا دا ايلاسىن اسىرىپ, ايىپپۇلمەن قۇتىلىپ كەتكەنى بار ەدى.
ول ول ما, عاني مىرزانىڭ جاقىن-جۋىقتارىن جارىلقاۋعا كەلگەندە ەمەشەگى ءۇزىلىپ كەتەردەي باۋىرمالدىعى ءوز الدىنا اڭگىمە. الايدا, سول مىرزالىق وعان قايدان كەلگەن دەسەڭىزشى؟ ارينە, الاياقتىقپەن. كەيىن بەلگىلى بولعانىنداي ول تالاي ادامنان قارىز الىپ, قايتارماي قويىپتى. بىراق, ونىڭ كوبى اۋىل ادامدارىنىڭ قازاقىلىعىنان دالەلدەنبەي, سابازىڭ «سۇتتەن اق, سۋدان تازا» بولىپ شىعا كەلدى.
ال ءىنىسى قازبەك مۇحامبەديۇلى تۋرالى ءسوز ءسال باسقا. نەگىزى ول و باستا دۇرىس جولعا ءتۇسىپ, ءوز كۇنىن قوڭىر تىرلىگىمەن كورىپ كەلگەن ادامعا ۇقسايدى. نە ىستەيسىز, تۋعان اعاسىنىڭ «اقىلى» مەن ىقپالى قويا ما؟ ونىڭ ۇستىنە قالتاعا كۇرەپ تۇسەتىن مول اقشانى كورگەندە ەرىك-جىگەرىن تىزگىندەي الماعان ءتارىزدى. ءسويتىپ, ءبىر كەزدەگى توماعا تۇيىق, كوپ سوزگە جوق جىگىت ادامداردى الداۋعا كەلگەندە الدىنا جان سالمايتىن شەشەن دە, كوسەم دە بولىپ شىعا كەلگەن.
استاناداعى الاساپىران
اقتوبەدەن استاناعا كەلگەن اعايىندى ەكى جىگىت 2009 جىلدىڭ كۇزىندە, دالىرەك ايتقاندا, 5 قاراشادا بىرىنە قۇدا, بىرىنە قايىناعا بولىپ كەلەتىن ا.مەڭەشەۆ دەگەن كىسىنىڭ قۇرىلتايشىلىعىمەن «ينجەنەرلىك سەرۆيستىك كومپانياسى» جشس-ىن ادىلەت باسقارماسىندا قايتادان قازبەك جۇباتقانوۆتىڭ اتىنا تىركەتەدى. ءسويتىپ, ول استانا قالاسىنداعى وڭتۇستىك شىعىس شاعىن اۋدانى ىلە كوشەسى بويىنان باستاپقى قۇنى 168467915 تەڭگە تۇراتىن توقتاپ قالعان قۇرىلىستى 2010 جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنا دەيىن اياقتاۋعا قالانىڭ قۇرىلىس باسقارماسىمەن كەلىسىم شارت جاساسادى. ءارى سول جىلى سول قۇرىلىس نىسانىنىڭ مانسارد جانە تسوكول قاباتتارىن ءبىتىرىپ بەرۋگە دە ۋادە بەرىپ, قوسىمشا قۇجات راسىمدەيدى.
سول سول-اق ەكەن اعايىندى ەكى جىگىتتىڭ اشكوزدىگى ويانىپ, ادامداردى الداۋ جولىمەن اقشانى قالاي مولىراق قارپىپ قالۋدىڭ ناقتى قىلمىستىق جوسپارىن جاسايدى.
ديرەكتور قازبەك ءوزىنىڭ ءبىرىنشى بۇيرىعىمەن اعاسى عانيدى كومپانياعا ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى-زاڭگەر ەتىپ جۇمىسقا الادى. ءوزى ىسساپارمەن كەتكەن ۋاقىتتاردا وعان اقشا قۇجاتىنا قول قويا الاتىن قۇزىرەتتى دە قوسا بەرەدى. ويلاعان ارمان-ماقساتتارىن تەزىرەك جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءاليا مولداعۇلوۆا كوشەسىنىڭ بويىنان وفيستىك مەكەن-جاي دا ساتىپ الادى.
سونىمەن حابارلاندىرۋ بويىنشا كەلىپ, ولاردىڭ قۇرىعىنا العاش ىلىكەندەردىڭ ءبىرى ا.نورين بولدى. ول 2009 جىلدىڭ قاراشاسىندا وڭتۇستىك شىعىس شاعىن اۋدانى ىلە كوشەسىنىڭ بويىنداعى قۇرىلىستىڭ مانسارد قاباتىنان 42 شارشى مەتر پاتەر الۋعا كەلىسىم شارت جاساسىپ, قازىبەكتىڭ قولىنا 4095000 تەڭگەنى شىتىرلاتىپ, ساناپ بەرگەن. كەلەسى كۇنى كەلگەن م.الياكپاروۆ تا 58,1 شارشى مەتر ءۇشىن 5229000 تەڭگەنى ونىڭ كاسساسىنا بىردەن قۇيىپ وپىق جەگەنىن ايتادى. ءسويتىپ, ول ءالى قۇرىلىسى تولىق بىتپەگەن, بىتپەك تۇگىلى كەي جەرلەرىن بۇزىلىپ, قايتا سالىنۋى ءتيىس كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ ون جەتى پاتەرىن ءبىر جۇمانىڭ ىشىندە ساتىپ, 83 ميلليون تەڭگەنى قالتاسىنا باسقان.
نارىق باعاسىنان ارزانداۋ ءۇي بولعاسىن بولاشاعىن ويلاعان ءباز بىرەۋلەر ەكى-ءۇش پاتەرگە بىردەن قارجى قۇيعان ساتتەرى دە بولعان. مىنا قىزىقتى قاراڭىز, ادامدار الاتىن بولىپ كەلىسكەن پاتەرلەرىن كەلىپ قاراعاندا ونىڭ ىشىندە جۇمىس ىستەگەن سىڭاي تانىتىپ عاني مەن قازبەكتىڭ تۋعان قارىنداسى يەلىك ەتەتىن «تەحسەرۆيس نس» جشس جۇمىسشىلارى جۇرەتىن بولعان. ال شىندىعىندا, ول كوز الداۋ ءۇشىن جاسالاتىن قۇيتىرقى ارەكەتتەردىڭ ءبىرى ەكەندىگى كەيىن بەلگىلى بولدى.
اشكوزدىكتىڭ اسقىنۋى
«قۋىرداقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەسىڭ» دەمەكشى, اعايىندىلار مانسارد پەن تسوكول قاباتتارىن ساتۋعا رۇقسات العاننان كەيىن اراندارى بۇرىنعىدان دا اشىلا تۇسكەنى بايقالادى. ىنىسى قازبەك كەلىسىم شارت جاساسىپ, اقشاسىن الىپ العان تسوكول قاباتىنداعى جەتى ورىنجايدى عاني ەكىنشى بىرەۋلەرگە قايتادان ساتقان. ءتىپتى, قىزدى-قىزدىمەن نىساننىڭ ەلەكتر جابدىقتارى ورنالاساتىن ورنى مەن دالىزگە ارنالعان شارشى مەتر الاڭدارىن دا ساۋداعا سالىپ جىبەرگەن.
«2014 جىلى اقپان ايىندا ءاليا مولداعۇلوۆا كوشەسىندەگى 29 ۇيگە حابارلاندىرۋمەن بارىپ, قازبەك جۇباتقانوۆتان جالپى كولەمى 57 شارشى مەتر بولاتىن تومەنگى قاباتتان (تسوكول) ورىنجاي ساتىپ الدىم. مەنى قۇرىلىسقا قازبەكتىڭ ءوزى اپارىپ كورسەتىپ, قۇرىلىستىڭ 2014 جىلدىڭ 31 مامىرىنا دەيىن اياقتالاتىنىنا مەنى سەندىرىپ ەدى» دەيدى ۇلەسكەر اسقار وتەپوۆ.
ال ەكىنشى ءبىر ءۇي الامىن دەپ التى جىل الدامشى ۇمىتپەن جۇرگەن ەلەمەس ءالىمجان ەسىمدى ۇلەسكەر عاني جۇباتقانوۆ تۋرالى: «مەن جاسىم الپىسقا كەلگەنشە مۇنداي سۋايت, جىلپوس ادامدى كورگەنىم جوق. 2012 جىلى «ينجەنەرلىك سەرۆيستىك كومپانيادان» 81 شارشى مەتر باسپانا الاتىن بولىپ, اقشاسىن تولىق تولەگەنمىن. سول كەزدە عاني «اعا, تەك ىشكى ارلەۋ جۇمىستارى عانا قالدى ءۇيىڭنىڭ كىلتىن ءۇش-ءتورت ايدا قولىڭا الاسىڭ» دەپ ەدى سودان بەرى قانشا ۋاقىت ءوتتى عانيدىڭ ايتاتىنى تەك سىلتاۋ. ىلعي تەلەفونىن الماي, قاشقاقتاپ جۇرەدى. بىردە قۇرىلىس باسىندا باقانداي ءۇش ساعات سارسىلىپ كۇتىپ تۇرىپ, كەزدەسكەنىمدە: «ءجۇرىڭىز مەن سىزگە كەلەسى قۇرىلىسى اياقتالعان ۇيدەن تاپ سونداي پاتەر بەرەيىن, كەلىپ قونىستانا بەرىڭىز» دەپ ءبىر ءۇيدى كورسەتتى. مەن قۋانىپ كەلىسىپ ەدىم, ارتىنان كوپ كەشىكپەي «ول قاماۋعا الىندى» دەگەن ءسوزدى ەستىپ, سالىم سۋعا كەتتى» دەدى.
مىنە, ءسويتىپ 2009-2015 جىلدار ارالىعىندا اعايىندى ەكى جىگىت گ.قۇلماعانبەتوۆا, ي.پودشيبياكينا, ا,قانيەۆ, ج.كەنجەبەك, ك.سارسەنباەۆا, ا,ايتۋەۆ, ا.سەيىتقاسىموۆ, ا.ۆيست, ق.قىرعىزباي, ا.مىقتىباەۆا سياقتى بارلىعى توقسان ءبىر ادامعا مەملەكەتتىك باعدارلامامەن ۋاقىتىندا اياقتالۋى ءتيىس قۇرىلىستىڭ پاتەرى مەن مانسارد جانە تسوكول قاباتتارىن ساتىپ, 780 ميلليون تەڭگەنى وزدەرىنىڭ جەكە مۇددەلەرىنە جۇمساعان.
ارينە, ولار سوتتا مۇنداي قوماقتى اقشانى العاندارىن مويىنداماۋعا تىرىستى. الايدا, وزىنە سەنگەن ادامداردى الداپ, الاساپىرانعا سالعانىن, ءسويتىپ ولاردىڭ جۇيكەلەرىن جۇقارتىپ, التىن ۋاقىتتارىن ىسىراپ ەتكەندەرىن جوققا شىعارا المادى.
سوت ءادىل ۇكىم شىعاردى. جىلدار بويى ادامداردىڭ سەنىمىنە كىرىپ, الداپ كەلگەن عاني جۇباتقانوۆتىڭ باتىس قازاقستان وبلىسى اقساي قالاسىنداعى 20 سوتىق جەكەمەنشىك ءۇيى مەن اقساي قالاسىنداعى ەكى بولمەلى پاتەرىن, ورال قالاسىنداعى ءۇش بولمەلى, اقتوبە قالاسىندىعى ءۇش بولمەلى پاتەرىن, استانا قالاسىنداعى راقىمجان قوشقارباەۆ داڭعىلى مەن لەپسى كوشەسى بويىندىعى بىرنەشە پاتەرى مەن مىرجاقىپ دۋلاتوۆ كوشەسى بويىندىعى كوتتەدجىن, اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانى قوسشى اۋىلىنداعى جەر تەلىمىن, كراز-258, گاز -3199, «Mitsubishi Pajero», «Land Cruiser Prado» ماركالى كولىكتەرىن تاركىلەسە, قازبەك جۇباتقانوۆ پەن ونىڭ قارىنداسى شىنار جانە كۇيەۋ بالاسى دميتري تەمىربولاتوۆتىڭ, قايىناعاسى ا.مەڭەشەۆتىڭ بىرنەشە پاتەرى مەن جەر تەلىمدەرىنە, اۆتوكولىكتەرىنە پايدالانۋعا تىيىم سالىندى.
سويتىپ, بار تاپقان-تايانعاندارىن سالىپ, باسپانالى بولۋعا ۇمىتتەنگەندەردى اۋرە-سارساڭعا سالعاندار سازايلارىن تارتتى.
