دارxان مىڭباي, ءماجىلىس دەپۋتاتى:
قازاقستان جولى: ءبىزدىڭ ءوز ءداستۇرىمىز بار
– الەم تانىپ, مويىنداعان «قازاقستان جولى», «قازاقستاندىق مودەل» دەگەن ۇعىمدار بۇرىن بىزدە بولىپ پا ەدى؟ بۇل – تاۋەلسىزدىك جىلدارى قول جەتكەن قاجىرلى ەڭبەكتىڭ, تىنىمسىز تىرلىكتىڭ, ىرىستى ىنتىماقتىڭ جەمىسى. ال ءوز جولى بار مەملەكەتتىڭ ءوز ءداستۇرى, ءوز قۇندىلىقتارى بولۋى – تابيعي نارسە. ءبىز شەت xالىقتاردىڭ سالتىنا, ءداستۇر نە ودىرايماي, ءاجۋا-مىسقىلمەن ەمەس, قۇرمەتپەن قاراپ ۇيرەنگەن ەلمىز. بۇل قاسيەتىمىزدى باعالاعان الىس-جاقىننان كەلگەندەر ارنايى زەرتتەپ تە ءجۇر. سوندىقتان ادامدى, ونىڭ قۇقىعىن قادىرلەۋدە دە, جەر-سۋ, قالا اتاۋىن قاستەرلەۋدە دە ءبىز ەشكىمنەن كەم ەمەسپىز.
وسى تۇرعىدان كەلگەندە, xالقىمىز استانا مەن ەلباسى بىتە قايناسقان ۇعىم ەكەنىن بىلەدى. ونىڭ ۇستىنە, استانا اتاۋىن بەرگەن, ياعني جاڭا توپونيميكانىڭ باستاماشىسى – ەلباسى. بىزدىڭشە, ءبىر-بىرىنە سينونيم تەكتەس, ءبىر-ءبىرىن تولىقتىراتىن ۇعىمدار دۇنيە ءجۇزىنىڭ كارتاسىنا تۇسسە, ودان قازاقستان تەك ۇتادى. ەلباسى – نۇرسۇلتان ەسىمىنە الەمدىك جاڭا ماعىنا بەرگەن تۇلعا.
جالپى, ءبىز استانا برەندىن كوپ ايتامىز. ونى جاساعان – ەلباسىنىڭ تاباندىلىعى مەن حالقىمىزدىڭ بەرەكە-بىرلىگى. ءبىز ەلدىك, مەملەكەتتىك يدەياعا توپتاسساق, ەلوردامىزدان باستاپ كەز كەلگەن قالامىزدىڭ اتاۋىن الەمدىك برەندكە اينالدىرا الامىز.
تاعى ءبىر ەل ازاماتتارىن تولعاندىرىپ جۇرگەن وي – ءدال قازىر ءداستۇرىمىز تۇگىل, وركەنيەتتى ەۋرازيالىق تانىم قابىلداماي جاتقان پەتروپاۆل مەن پاۆلودار اتاۋىن ءبىرىن «دوستىق», ەكىنشىسىن «ىنتىماق» (مىسال ءۇشىن ايتتىق) دەپ قاتار وزگەرتىپ جىبەرسە, حالىق بارلىق جاڭا اتاۋدى (وزگەرىستەردى) تاۋەلسىزدىك پەن رۋحاني جاڭعىرۋ تۇرعىسىنان ىقىلاسپەن قابىلدار ەدى. ءساتىن سالىپ, قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۇعىرىن بەكەمدەگەن وتىز جىلدىڭ بەدەرىندەگى بيىگىمىزدى ودان ءارى اسقاقتاتا تۇسەتىن مۇنداي ماڭىزدى قادامدار ەلدىڭ بىرلىگىن ارتتىرىپ, مەرەيىن كوتەرەتىنى ءسوزسىز. قازاقتا «ىنساپ سايىن – بەرەكە» دەگەن ءسوز بار. ەلوردا نەمەسە ەلباسى نەگىزىن قالاعان استانا بايىرعى بوزوق قالاشىعى ماڭىندا ءھام ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىندا تۇرىپ, ارتتاعى مىڭجىلدىقتارعا قاراپ «ءتاۋبا!» دەيتىنىنە, الداعى مىڭجىلدىقتارعا كوز تىگىپ «تاۋەكەل!» دەيتىنىنە سەنىمىمىز زور.
زاۋرە ءجۇسىپوۆا, قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتى:
تاريحي ەڭبەگىنە – لايىقتى باعا
– شيرەك عاسىر بۇرىن نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانانى كوشىرۋ تۋرالى تاريحي شەشىم شىعاردى. ەلوردا قۇرىلىسىنداعى ەلباسىنىڭ ۇلكەن ۇلەسىن بۇگىندەرى ەشكىم جوققا شىعارا المايدى. سونىڭ ارقاسىندا باس قالامىز حالىقارالىق سامميتتەر مەن جاھاندىق كەزدەسۋلەردى وتكىزەتىن الەمدىك ءىرى ورتالىققا اينالدى.
قالا تاريحىندا, ونىڭ قۇرىلىسىندا, الەمگە تانىلۋىندا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ الاتىن ورنى وتە زور. ءبىز ءبارىمىز مۇنى جاقسى تۇسىنەمىز. قازىرگى جانە كەلەشەك ۇرپاق وكىلدەرى ەلباسىنىڭ ساياسي مۇراسىن قادىر تۇتىپ, نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ تاريحي ەڭبەگىنە لايىقتى قۇرمەت كورسەتۋى ورىندى دەپ ويلايمىن. ەلباسىنىڭ حالقىمىزعا جانە الەم قاۋىمداستىعىنا سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگىن, ۇلى ەسىمىن ەستەن شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل حالقىمىزدى, اسىرەسە جاستاردى تاريحقا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەپ, ەلباسىنىڭ داڭقتى قىزمەتىن ءادىل باعالاۋ ءۇشىن ماڭىزدى. سوندىقتان استانانىڭ نۇر-سۇلتان اتانۋى زاڭدى دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل اتاۋ ادەمى ەستىلەدى. «ەلباسى مەن ەلوردا – ەگىز ۇعىم» دەپ كوپ ايتامىز, ەندەشە تاريحي ادىلەتتىلىك ەندى ورنادى.
سادىبەك تۇگەل, جۋرناليست-جازۋشى:
قۇرمەت پەن ريزاشىلىق كورىنىسى
– ارقانىڭ ارۋ قالاسى استاناعا نۇر-سۇلتان اتاۋىنىڭ بەرىلۋىن وتە ورىندى شەشىم دەپ سانايمىن. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ وسىنداي ەلوردانى جاساۋى, استانامىزدى الەم تانۋى – XX عاسىر مەن XXI عاسىردىڭ ءولىارا مەزگىلىندەگى قازاق تاريحىنا التىن ارىپپەن جازىلاتىن ەڭ ەلەۋلى وقيعا.
قازاقستاننىڭ استاناسىن ارقاعا كوشىرىپ, ەسىلدىڭ جاعاسىنان زامانعا لايىق اسەم قالا سالۋ يدەياسى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆقا تيەسىلى. ەلوردانى اۋىستىرۋ شەشىمى 1994 جىلى 6 شىلدەدە قابىلداندى. رەسمي كوشىرۋ 1997 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانىنان باستالدى. 1998 جىلعى 6 مامىردا پرەزيدەنت جارلىعىمەن اقمولا اتاۋى استانا بولىپ وزگەرتىلدى دە, تۇساۋكەسەرى 10 ماۋسىمدا ءوتتى. مەن سودان بەرى ەلورداداعى قايناعان وزگەرىستىڭ ىشىندە ءجۇردىم. تالاي ايتۋلى وزگەرىستەرىنە كۋا بولدىم. قىسقا مەرزىم ىشىندە ەل تاڭداناتىنداي ايتۋلى قالا سالۋ, ەگەمەن ەلدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن وسىنداي ۇلى قادام جاساۋ – قازاقتىڭ قايسار ۇلى
نازارباەۆتىڭ پاراساتتىلىعىنىڭ ارقاسى. سوندىقتان ەلوردامىزدىڭ اتاۋىن نۇر-سۇلتان دەپ وزگەرتۋ ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋ, ونى حالىق جادىندا ماڭگى ساقتاۋ ءۇشىن جاسالعان پاراساتتى شەشىم دەپ ەسەپتەيمىن.
قازىر ەلوردانىڭ اتى تاۋەلسىز قازاقستانمەن قاتار اتالادى. تاۋەلسىزدىك قازاقستان حالقىنا بەرەكە-بىرلىك پەن دامۋدىڭ جاڭا جولىن كورسەتتى. الەم تاريحىنداعى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ەلوردادا ءوتۋى دە قالانىڭ ابىرويىن ءتىپتى اسقاقتاتىپ جىبەردى. سوندىقتان باس قالا – بار قازاقتىڭ ماقتانىشى, جاڭا مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى ۇكىلەگەن ءۇمىتى. ونىڭ اتاۋىن نۇر-سۇلتان دەپ جاڭاشا اتاۋ دا ەلباسىنا جاسالعان قۇرمەت پەن ريزاشىلىقتىڭ كورىنىسى.
