4 قازان كۇنى قىرعىزستاندا پارلامەنت سايلاۋى بولدى. الدىن الا دەرەك بويىنشا, زاڭ شىعارۋشى ورگانعا ۇكىمەتكە بۇيرەگى بۇراتىن «بىرىمدىك» (24,52% داۋىس) پەن «مەكەنىم قىرعىزستان» (23,89%) پارتيالارى, سونداي-اق تسەنتريستىك «قىرعىزستان» (8,73%) مەن «ءبۇتىن قىرعىزستان» (7,11%) وتكەن.
سايلاۋ قورىتىندىسىنا كوڭىلى تولماعاندار
ولار سايلاۋ بارىسىندا كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار ورىن الدى دەپ شۋ كوتەردى.
رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ سايلاۋ كەزىندە بۇرمالاۋشىلىق بولعانىن مويىندادى. ولاردىڭ ءبىرىن – «قىرعىزستاننىڭ سوتسيال-دەموكراتتار» پارتياسىن ەلدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆتىڭ ۇلى سەيىتبەك اتامباەۆ باسقاراتىن ەدى. داۋىس بەرۋ قورىتىندىسىن مويىنداماي, قايتادان سايلاۋ وتكىزۋدى تالاپ ەتكەن وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ جاقتاستارى 5 قازان كۇنى كوشەگە شىقتى. ولار كۇشتىك قۇرىلىمدارمەن اياۋسىز قاقتىعىسقا ءتۇستى. 6 قازانعا قاراعان ءتۇنى دەمونسترانتتار پارلامەنت ءۇيىن باسىپ كىردى, مۇندا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى دە ورنالاسقان بولاتىن. سوسىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ سيزو-سىندا جاتقان ەكس-پرەزيدەنت اتامباەۆتى بوساتىپ الدى. ونىمەن قويماي دەمونسترانتتار بىشكەكتىڭ جاڭا مەرىنىڭ, پرەمەردىڭ اتتارىن اتادى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە, قاقتىعىستار كەزىندە 1,2 مىڭ ادام ءتۇرلى جاراقات العان, بىرەۋى قازا تاپقان. كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ 190 ادامى تاياققا جىعىلعان.
وسك 6 قازان كۇنى حالىق تولقۋىنان سەسكەنىپ, سايلاۋ قورىتىندىسىن جارامسىز دەپ جاريالادى. قىرعىزستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترى كۋباتبەك بورونوۆ وتستاۆكاعا كەتتى. قر پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ مالىمدەۋىنشە, سوورونباي جەەنبەكوۆ بۇل ۋاقىتتاردا بىشكەكتەن ەشقايدا كەتپەي, جاعدايدى قاداعالاپ وتىرعان.
9 قازان كۇنى ەل استاناسىندا تارتىپسىزدىك بۇرىنعىدان بەتەر ورشەلەنە ءتۇستى. ورتالىق الاڭدا جاڭادان تاعايىندالعان پرەمەر سادىر جاپاروۆتىڭ جاقتاستارى مەن قارسىلاستارى جاپپاي توبەلەستى. توبەلەستەن جەتى ادام زارداپ شەككەن, ولاردىڭ ىشىندە وپپوزيتسيونەر تىلەك توقتوگازيەۆ تە بار.
قىرعىز پارلامەنتى 10 قازاندا س.جاپاروۆ پرەمەرلىك كانديداتۋراسىن بەكىتتى. جاڭا پرەمەر ەكى-ءۇش كۇندە ەل پرەزيدەنتى وتستاۆكاعا كەتەتىنىن مالىمدەدى. رەسپۋبليكادا مەملەكەتتىك اپپارات ءىشىنارا جانسىزداندى.
پرەزيدەنت وتستاۆكاعا كەتۋگە ءازىر مە؟
سوورونباي جەەنبەكوۆ 8 قازان كۇنى جاڭادان پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزۋ قاجەتتىگىن جانە ۇكىمەتتى وتستاۆكاعا جىبەرەتىنىن ايتتى. سودان كەيىن اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنىڭ زاڭدى باسشىلارى تاعايىندالىپ, ەلدەگى جاعداي تىنىشتالعان سوڭ, ءوزىنىڭ دە پرەزيدەنتتىك قىزمەتتى بوساتاتىنىن جاريا ەتتى.
«مەن ءۇشىن مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنان, حالىقتىڭ بىرلىگىنەن جانە قوعامنىڭ تىنىشتىعىنان ارتىق ەشتەڭە جوق. ءبىز ساياسي جاعدايدى تەزىرەك قالىپقا ءتۇسىرۋىمىز قاجەت» دەدى س.جەەنبەكوۆ. جاڭا ۇكىمەتتى تاعايىنداۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ دا, پارلامەنتتىڭ دە قاۋلىسى قاجەت.
دەمونسترانتتار الاڭدى بوساتتى
12 قازان كۇنى قىرعىز رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ حابارلاۋىنشا, كوتەرىلىسشىلەر پارلامەنت ءۇيىن بوساتقان (پرەزيدەنت اكىمشىلىگى سوندا ورنالاسقان-اۆت.). كەشە سوورونباي جەەنبەكوۆ باس پروكۋروردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان داردانوۆ پەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالانتبەك ساليەۆتى قابىلداعان. بۇل كەزدەسۋدە ەل ىشىندە ءتارتىپتى ساقتاۋ جانە زاڭدىلىقتى نىعايتۋ شارالارى ءسوز بولدى.
«باس پروكۋروردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تەرگەۋ توبىنىڭ 11 قازان كۇنى جوگوركۋ كەنەشتىڭ اكىمشىلىك عيماراتىن تەكسەرگەنىن جانە عيماراتتىڭ بيلىك قۇرىلىمدارىنا بەرىلگەنىن جەتكىزدى» دەلىنگەن ءباسپاسوز حابارلاماسىندا.
نۇرلان داردانوۆ سونداي-اق بىشكەكتەگى جاپپاي تارتىپسىزدىك بويىنشا وتكىزىلىپ جاتقان قىلمىستىق ءىس بارىسىن ءمالىم ەتكەن.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالانتبەك ساليەۆ قالىپتاسقان جاعدايدى بۇلىكشىل توپتار ءوز مۇددەلەرى ءۇشىن پايدالانىپ كەتپەس ءۇشىن قاۋىپسىزدىك شارالارىن كۇشەيتىپ جاتقانىن ايتتى.
توتەنشە جاعدايزاڭدى ما؟
قىرعىز پرەزيدەنتى نارازىلىقتارعا بايلانىستى بىشكەكتە توتەنشە جاعدايلار رەجيمىن ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ەل استاناسىندا 10 قازاننان باستاپ 21.00-5.00 ساعات ارالىعىندا كومەندانتتىق ساعات جاريالاندى. جاعدايدى باقىلاۋ ءۇشىن قالا بويىنشا اسكەري جانە اۋىر تەحنيكادان قۇرالعان وننان استام بلوكپوست قويىلدى. بىشكەككە برونەترانسپورتەرلەر ەنگىزىلدى.
سونداي-اق دۇيسەنبى كۇنى پرەزيدەنت قارۋلى كۇشتەرى باس شتابىنىڭ باستىعى تاالايبەك ومۋراليەۆتى قابىلدادى. كەزدەسۋدە قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى جانىبەك كاپاروۆ پەن ءىىم ورىنباسارى, كومەندانت المازبەك وروزاليەۆ تە بولدى. كەزدەسۋ بارىسىندا ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ, ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ جايى ءسوز بولدى.
قىرعىزستانداعى ساياسي جاعداي ءبىرشاما سايابىرسىعانعا ۇقسايدى. كوشە تىنىش. قاقتىعىستار جوق. دەگەنمەن وپپوزيتسيا مەن بيلىك اراسىنداعى شيەلىنىس شەشىلە قويدى دەۋگە ءالى ەرتە.
كەشە جوگوركۋ كەنەشتىڭ ۆيتسە-سپيكەرى ايدا قاسىماليەۆا سادىر جاپاروۆتىڭ پرەمەر-مينيسترلىككە تاعايىندالۋى زاڭسىز دەگەن مالىمدەمە جاسادى. ونىڭ ايتۋىنشا, پرەمەر سايلاۋ كەزىندە بىرقاتار كونستيتۋتسيالىق شارتتار بۇزىلعان, دەپۋتاتتاردىڭ كۆورۋمى تولماعان, قۇپيالىق ساقتالماعان. قازىرگى كەزدە جاپاروۆتان باسقا كوتەرلىسشىلەردىڭ كۇشىمەن 5-نەن 6 قازانعا قاراعان كۇنى اباقتىدان بوساتىلعان ساياسي تۇتقىنداردىڭ ءبارى قايتادان تۇتقىندالعان. ۇستالعانداردىڭ ىشىندە ەكس-پرەزيدەنت ا.اتامباەۆ تا بار. وعان ەندى زاڭسىز جيىن وتكىزدى دەگەن ايىپ تاعىلىپ وتىر.
سونداي-اق پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆ جاريالاعان توتەنشە جاعدايدىڭ دا تاعدىرى بەلگىسىز. ەل زاڭى بويىنشا ونى پارلامەنت دەپۋتاتتارى 3 كۇن ىشىندە بەكىتۋى كەرەك, ايتپەسە ول جارلىق زاڭسىز بولىپ سانالادى, بىراق كەشەگى وتىرىستا دەپۋتاتتار بۇل ماسەلەنى قارامادى.
قورىتا ايتقاندا, پارلامەنت پەن ۇكىمەت ورگاندارى ءىس-ارەكەتتەرىنىڭ اراسىندا ءوزارا ۇيلەسىمدىلىك, قارىم-قاتىناس جوق. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى كۇنى كۇشتىك قۇرىلىمدار كىمگە باعىناتىنى بەلگىسىز: ۇكىمەتتىك بيلىككە مە الدە وپپوزيتسيالىق كۇشتەر توپتاسقان جاپاروۆقا ما؟ كۇشتىك قۇرىلىم باسشىلارىنىڭ ءجيى اۋىستىرىلۋى وسى دۇدامالدىلىقتى مەڭزەيدى. ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتار جاپاروۆتى قولداپ وتىر دەگەن مالىمەت بار.
سىن ساعاتى
قىرعىز حالقىنىڭ تاعدارى قىل ۇستىندە تۇرعان وسىناۋ سىن ساعاتتارىندا ەلدىڭ ەكس-پرەزيدەنت روزا وتىنباەۆا دا, بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى فەليكس كۋلوۆ تا بەيجاي قالا المادى. ەكس-پرەزيدەنت ر.وتىنباەۆا قازىرگى پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆكە قيىن ساتتە پرەزيدەنتتىكتەن كەتۋگە قۇقىعى جوق ەكەنىن, قايتا حالىققا قورعان بولۋ كەرەك ەكەنىن ايتقان. سونداي-اق بارلىق ماسەلەنى زاڭ اياسىندا رەتتەۋگە كۇش سالۋى ءتيىس ەكەنىن ەسكەرتتى.
بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر فەليكس كۋلوۆ ەلدە قالىپتاسىپ وتىرعان ساياسي جاعدايعا باعاسىن بەرە كەلە, سادىر جاپاروۆتى پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىنا تاعايىنداۋ زاڭسىز دەپ تانىدى.
بۇل ويىن ول «فەيسبۋك» پاراقشاسىندا بىلاي دەپ تۇسىندىرەدى.
«جوگوركۋ كەنەشتە كۆورۋم تولعان جوق. باسىندا جينالىسقا 51 دەپۋتات قاتىسادى جانە ولاردىڭ قولدارىندا تاعى 10 دەپۋتاتتىڭ سەنىمحاتى بولادى دەپ حابارلانعان ەدى. بىراق زالدا 61 دەپۋتات ناقتى وتىرعان كەزدە عانا ول سەنىمحاتتاردىڭ زاڭدى كۇشى بولادى. ەگەر ولاي بولماسا, كۆورۋم جوق دەگەن ءسوز, ياعني دەپۋتاتتاردىڭ كەز كەلگەن شەشىمى زاڭسىز بولىپ سانالادى جانە ول ورىندالماۋى كەرەك. تيىسىنشە سادىر جاپاروۆ پرەمەر-مينيستر بولىپ سايلانا المايدى» دەيدى فەليكس كۋلوۆ.
وسىعان وراي ف.كۋلوۆ دەپۋتاتتاردىڭ ءىسىن سىناپ, «ولار وزدەرىنىڭ بىلىمسىزدىگىنەن زاڭدى پرەمەر-مينيستر جۇمىسىنان شىعارىپ قانا جىبەرمەي, ەلدى ساياسي شىرعالاڭ مەن قۇلدىراۋعا ۇرىندىردى» دەپ ايىپتادى.
وسى ماقالاسىندا فەليكس كۋلوۆ سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ پرەزيدەنتتىكتەن كەتۋى تۋرالى دا ويىن ايتادى. ول مۇنداي جاعدايدا, كونستيتۋتسيا بويىنشا, ءۇش اي مەرزىم ىشىندە مەرزىمنەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى جانە ءبىر اي ىشىندە جوگوركۋ كەنەش سايلاۋى ءوتۋى كەرەكتىگىن ەسكە سالدى.
«قىس, كوروناۆيرۋس, بيۋدجەتتە اقشا جوق, كوپشىلىك بانكروت بولۋدا, ميگرانتتاردان كەلەتىن اقشا كۇرت ازايدى جانە تاعىسىن تاعى… سوندىقتان سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ پرەزيدەنتتىكتەن كەتۋى ساياسي تۇرعىدان مەملەكەتتىك سابوتاج بولىپ سانالادى, ال قىلمىستىق-قۇقىقتىق تۇرعىدان – قىلمىستىق نەمقۇرايلىلىق» دەپ سانايدى فەليكس كۋلوۆ.
سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ ءوز ەركىمەن وتستاۆكاعا كەتپەيتىنى بەلگىسىز.
