استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسى وتىرىسىندا قالا تىرشىلىگىنىڭ بارلىق سالالارىنا يننوۆاتسيالار مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. ءتيىستى باياندامالاردى تىڭداعان سوڭ دەپۋتاتتار تاقىرىپقا سايكەس ماڭىزدى ماسەلەلەردى كوتەردى.
بالالار قاۋىپسىزدىگى بارىنەن ماڭىزدى
كەيىنگى كەزدە بالالارعا قاتىستى ورىن العان قايعىلى جاعدايلاردى ەسكە العان دەپۋتات قاراقات ابدەن وقۋشىلار قاۋىپسىزدىگى باعىتىندا قانداي شارالار قولعا الىنعانىن سۇراپ, ينۆەستيتسيالار جانە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى الىشەر ابدىقادىروۆقا ۇسىنىس ايتتى.
«جاقىندا قۇدىققا قۇلاپ كەتكەن ۇل بالانى ءۇش كۇن بويى ىزدەدىك. بۇل وقيعانى الدىن الۋعا بولار ەدى. ءار بالانىڭ قايدا جۇرگەنىن ءبىلۋ ءۇشىن, ونىڭ ءجۇرىپ-تۇرعانىن باقىلاۋدا ۇستاۋ ءۇشىن, جوعالعان جاعدايدا تەز تابۋ ءۇشىن چيپ ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىرعان جوق پا؟ كەزىندە مۇنداي جۇمىستى بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جونىندەگى كوميتەت جوسپارلاعان ەدى. استانادا نەگە بۇل ءىستى قولعا الماسقا؟ بالالار قاۋىپسىزدىگى بارىنەن ماڭىزدى. قالادا بۇعان باسىمدىق بەرۋ كەرەك. قازىر يننوۆاتسيالار مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ىسىندە ماقتاناتىن كورسەتكىشتەر بار. بۇل جۇمىسپەن اينالىسىپ وتىرعان باسقارما بارلىق رەسۋرستارىن قوسسا, ماقساتىمىزعا جەتەمىز دەپ ويلايمىن» دەدى ق.ابدەن.
ءوز كەزەگىندە ءا.ابدىقادىروۆ: «GPS-ترەكەر دەگەن قۇرال بار. كەيبىر اتا-انالار ونى بالالارىنا ساتىپ الىپ جاتىر. قۇرالدى كىشكەنتاي ريۋكزاكقا, ساعاتقا نەمەسە برەلوكقا, باسقا دا وسى سياقتى زاتتارعا ورناتۋعا بولادى. مۇنى جاپپاي قولدانىسقا ەنگىزۋ ءۇشىن ادامنىڭ جەكە مالىمەتتەرىن پايدالانۋعا رۇقسات الۋ سەكىلدى شەشەتىن ماسەلەلەر بار. ءبىز ونى زەرتتەيمىز» دەدى باسقارما باسشىسى.
GPS-ترەكەر تۋرالى دەپۋتات ميراس شەكەنوۆتىڭ حابارى بار ەكەن. ونىڭ ايتۋىنشا, قۇرال قىمبات ەمەس, 500-600 تەڭگە شاماسىندا تۇرادى. كەز كەلگەن اتا-انا ونى ساتىپ الا الادى. الايدا ماسەلە تاريفكە تىرەلىپ تۇر. مۇنى قولدانۋدا دۇرىس تاريف تۇزىلمەگەن. «اتا-انالار اي سايىن 1500-2500 مىڭ تەڭگە اراسىندا ينتەرنەت ءۇشىن تولەۋگە ءماجبۇر بولادى. ال وتباسىندا ەكى-ءۇش بالا بولسا, شىعىن 5-7 مىڭ تەڭگەنىڭ ۇستىنە شىعىپ كەتەدى. بۇل وتباسى بيۋدجەتىنە سالماق تۇسىرەدى. بىراق ءبارىبىر حالىققا وسىنداي قۇرالدىڭ بارى تۋرالى اقپاراتتى جەتكىزۋ كەرەك» دەگەن دەپۋتات جالپى تسيفرلاندىرۋ باعىتىنداعى جاڭالىقتاردى ناسيحاتتاۋدىڭ, حالىق اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالدى.
«بەس بالانىڭ ءومىرىن جالماعان ورتتەن كەيىن ءوز وكرۋگىمدى ارالاپ شىقتىم. تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى ءورتتىڭ الدىن الاتىن داتچيكتەر تۋرالى مۇلدە بەيحابار ەكەن. بۇل داتچيكتەر 1000-2000 تەڭگە تۇرادى. ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ كەرەك-اق» دەدى م.شەكەنوۆ.
«ۇركەرگە» بەينەكامەرالار كەرەك
وتىرىستا «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ جۇيەسى تۋرالى ءبىراز اڭگىمە قوزعالدى. ءماسليحاتتا بۇل جۇيە تانىستىرىلعاندا ول جولداعى ءتارتىپتى باقىلاۋ ءۇشىن عانا ەمەس, قالا حالقىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەنگىزىلەتىنى ايتىلدى. وسى ورايدا م.شەكەنوۆ ءبىر ماسەلەنىڭ شەتىن شىعاردى. «ۇركەر» تۇرعىن الابىندا 20 مىڭنان استام ادام تۇرادى. بەينەكامەرالاردى قالانىڭ ورتالىعىندا عانا ەمەس, شەتكى ايماقتاردا دا ورناتۋ كەرەك. قالا شەتىندە تۇراتىن حالىقتىڭ ورتالىقتا تۇراتىنداردان ەش ايىرماشىلىعى جوق. ءبارى – ءبىر حالىق. «ۇركەردە» بەينەكامەرالار قاشان ورناتىلادى؟» دەدى ول.
بۇل ساۋالعا ەسىل اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى رۋسلانبەك قايباقوۆ جاۋاپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, اۋدان اكىمدىگى «Astana Innovations» كومپانياسىمەن بىرگە وسى ماسەلەنى قاراعان. ناتيجەسىندە «ۇركەردە» بەينەكامەرالاردى ورناتۋ ءۇشىن بيىكتىگى 20 مەتردەن كەم ەمەس بازالىق ستانسا نەمەسە جەتى قاباتتى عيمارات بولۋى كەرەك. تۇرعىن ءۇي الاپتارىنىڭ ءبارىن قامتۋ ءۇشىن وسىنداي تالاپ بار. الايدا ونداعى عيماراتتار بۇل تالاپقا سايكەس كەلمەيدى. «تەحنيكالىق مۇمكىندىك بولماي تۇر. كوكتەمدە جوعارعى ۆولتتى تىرەۋدى ەلدى مەكەنگە كوشىرەمىز. سوندا ماسەلە دە, بالكىم, شەشىلەدى» دەدى ر.قايباقوۆ.
«Astana Innovations» اق باسقارما توراعاسى ولجاس سارتاەۆتىڭ مالىمدەۋىنشە, قالا «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ جۇيەسىمەن 80 پايىزعا قامتىلعان. الداعى 3-4 ايدا 100 پايىز قامتۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل جۇيە قالالىق بيۋدجەتكە 2 ملرد 400 ملن تەڭگە كىرىس ءتۇسىردى.
جول ەرەجەلەرى بۇزىلۋىنىڭ 90 پايىزى بەينەكامەرالار ارقىلى انىقتالادى. قازىرگى كەزدە «سەرگەككە» مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالار دا قوسىلدى. اتالعان نىسانداردان اقپارات ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ جەدەل باسقارۋ ورتالىعىنا ءتۇسىپ وتىرادى. وسىعان بايلانىستى دەپۋتاتتار زاۋرە ءجۇسىپوۆا مەن مۇحتار تولەۋتاەۆ سونىڭ تيىمدىلىگىن سۇرادى.
«قالاداعى قاۋىپسىزدىككە ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى جاۋاپ بەرەدى. ءبىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىندا نە بولىپ جاتقانىن بۇل ورگان كورىپ وتىرسا, قاۋىپسىزدىك تە ارتادى» دەپ جاۋاپ بەردى و.سارتاەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, تسيفرلى تەحنولوگيا ارقىلى ادامداردىڭ الەۋمەتتىك ستاتۋسىن دا انىقتاۋعا بولادى. دەپۋتات زۇلپىقار عايىپوۆتىڭ مۇنى انىقتاۋ مەحانيزمى تۋرالى سۇراعىنا: «ءتيىستى مالىمەتتەر بازاسى ارقىلى مۇنى بىلۋگە بولادى. ماسەلەن, ادام سالىقتاردى تولەمەسە, وندا رەسمي تۇردە جۇمىسسىز ەكەنى بىلىنەدى. ەلەكتروندى تۇردە بەرىلەتىن حابارلاندىرۋلار ادامنىڭ اسابالىق, گيتارا كۋرستارى سەكىلدى بەلگىلى قىزمەتتەرمەن اينالىساتىنىن, ياعني كىرىسى بارىن كورسەتەدى» دەپ جاۋاپ بەردى.
وتىرىستا استانادا تسيفرلاندىرۋ قاي باعىتتاردا جۇرگىزىلىپ جاتقانى, ونىڭ ناتيجەلەرى باياندالدى. بۇل بەس باعىتتا ءجۇرىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا, دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءبىلىم, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق, قاۋىپسىزدىك جانە قوعامدىق كولىك سالالارىندا جۇزەگە اسىرىلىپ وتىر. سونىڭ ارقاسىندا جولداعى ءتارتىپ تۇزەلدى. جول-كولىك وقيعالارى 20 پايىزعا قىسقاردى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنىڭ بارلىعى مەديتسينالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالارىمەن قامتىلعان. بۇكىل مەكتەپ تە كەڭ جولاقتى ينتەرنەتكە قوسىلدى.
