قازىرگى جاhاندانۋ زامانىندا كوزى اشىق, كوكىرەگى وياۋ حالىقتىڭ قاڭقۋ اڭگىمە مەن جالاڭ ۇرانعا ەرە بەرمەيتىنى انىق. الايدا ۇلت تاربيەسىنە ارالاساتىن, ءتىپتى ونى قۇرايتىن فاكتورلاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەپ جاتقاندىعىمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق.
ول فاكتورلاردىڭ ءتىزىمىن گازەت-جۋرنال, تەلەارنالار, راديوباعدارلامالار, ءتىپتى ءبىر كىشىگىرىم حابارلامالار, جارنامالاردان باستاپ ۇكىمەت جۇمىسىنا دەيىن جالعاستىرۋعا بولادى. ياعني جۋرناليستەردىڭ, وزدەرىن ءتورتىنشى بيلىك وكىلدەرى سانايتىنداردىڭ, ۇلت تاربيەسىندە اتقاراتىن ءرولى بايقالماسا دا, اسەرىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز. وكىنىشكە قاراي, قانشالىقتى ماڭىزدى ىسپەن اينالىسىپ جۇرگەندەرىن سەزىنبەي, سىنعا ۇشىراپ جۇرگەن ارىپتەستەرىمىز از ەمەس. باسقا فاكتورلاردى بىلاي قويىپ, كوگىلدىر ەكراننىڭ ارعى جاعى سۇر ديۆانداعى بەرگى جاقتاعىلاردى قالاي تاربيەلەپ وتىر؟ 1980 جىلداردىڭ باسىندا «جۇرەكتەن قوزعايىق», «پارىز بەن قارىز», «قاۋىشۋ» سياقتى جوعارى باعالانعان باعدارلامالار شىعارماسا دا, ۇقساپ باعىپ ءجۇرگەندەر بار ما؟ شىنى كەرەك, قازىرگى تاڭدا ساۋاتتى ماماندار تاپشى. تەك جۋرناليستيكادا ەمەس, باسقا سالالاردا دا ديپلوم جاي عانا قاعازعا اينالعانى بارىنە ءمالىم.
ءبىر قازاقشاسى جوق مۋلتفيلم, كينوفيلم, شەتەلدىك ارنالاردان بولەك, قازاق اۋديتورياسىنا بەلگىلى 6 ارنانى سارالاپ كورەيىك.
لاتىن الىپبيىنە تولىقتاي بولماسا دا, كوشۋدى باستاپ كەتكەن – «ۇلتتىق ارنا». سالماقتى, ناعىز ۇلت تاربيەلەيتىن مادەنيەتتىڭ ۇلگىسى. الايدا وسىنشا قاۋقارلى ارنانىڭ ساۋاتتى تەلەجۋرناليست تاپپاي, انشىلەرگە تىزگىندى بەرگەنى قىنجىلتادى. بۇل جوقتىڭ قاسى ەمەس, بۇل – رەيتينگ. ءارى حالىق سول ادامداردى كورگىسى كەلەدى. ياعني حالىقتىڭ ساۋاتىنىڭ تومەندىگى – بۇل بولەك ماسەلە. ۇلت تاربيەسى بيزنەسكە اينالعان شاقتا, ارينە, ەش رەداكتوردىڭ ساۋاتتى ماتىندەر مەن سالماقتى ويمەن اينالىساتىن ۋاقىتى دا, قۇلقى دا جوق.
نە دەگەنمەن, فاۆوريت بولىپ تۇرعان «حابار» مەن «قازاقستانعا» جاڭالىقتار جاعىنان تاعار ءمىن جوق شىعار. تەك «حابار» ارناسىنىڭ مىنا ءبىر حابارلاماسى ابدەن ويلاندىرادى. ەستۋىمىزشە, 2 ملن تەڭگە قاراجاتىڭ بولسا, ستۋديانى ءبىر ايعا جالعا الىپ, قالاعان باعدارلاماڭدى تۇسىرەسىڭ, «حابار» كورسەتەدى ەكەن. ءبىز بىلەتىن كوممەرتسيالىق ارنالاردىڭ قاتارىنا تاعى بىرەۋى قوسىلعانى ما؟ سونداي ستۋديانى جالعا الاتىنداردىڭ قاتارىندا – قاراقات پەن قىدىرالىنىڭ «بەنەفيس شوۋى».
انشىلەر دەمەكشى, ولارعا ءتىپتى بولەك «گاككۋ» دەگەن ادەمى اتپەن ارنا اشىلدى. ءانشى مەيرامبەك بەسپاەۆتىڭ «جۇلدىزبەن سۇحبات» باعدارلاماسىندا بەرگەن سۇحباتىندا: «باستاپقىدا «گاككۋ» دەپ ادەمى ات قويىپ, «ءتول ونەرىمىزدى دامىتامىز, قۇدىرەتىن پاش ەتەمىز» دەپ ءانشى بىتكەننىڭ ءبارىن جينادى, كەيىن ارزان ءبىر دۇنيەگە اينالىپ كەتتى. رەيتينگ, جارناما جينالعاننان كەيىن بولمايتىن كليپتەر, ساپاسىز اندەر, اشىق-شاشىق كيىنگەن بيشىلەردى كورسەتىپ كەتتى» دەگەن بولاتىن. ياعني حالىقتىڭ قىزىقتاۋ مەن وسەكتەۋگە جەتىپ وتىرعان ساناسى ارقىلى كەيبىر ادامدار اقشا جاساپ, كۇن كورىپ وتىر دەگەن ءسوز.
ۇلت تاربيەسىندە تەجەگىش بولىپ, رەيتينگى اسقاقتاپ تۇرعان «ەۆرازيا ءبىرىنشى» ارناسىنداعى «قالاۋلىم» باعدارلاماسىن ايتپاي كەتسەك, وزىمىزگە سىن بولار. بىلۋىمىزشە, باعدارلاما ۇجىمىنىڭ نەگىزگى بولىگى, رەداكتورلار – تۇرىك ماماندارى. تۇركيادا سىنعا ۇشىراپ, جابىلىپ, ەندى بىلتىرعى جازدان بەرى ءبىر جىل كورسەتىلگەن باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى جاقىندا عانا اياقتالدى. ماقساتتارى – قىز-جىگىتتەردى تابىستىرۋ بولسا دا, 3 ساعاتتىق رەاليتي-شوۋدىڭ كوزى سوقىر, قۇلاعى كەرەڭدەردىڭ وزدەرى دە قانشاما قۇندىلىقتىڭ اياققا تاپتاپ جاتقانىن بىلەدى. باعدارلاماداعى قازاق ءتىلىنىڭ قورلانۋى, قىزداردىڭ اۋزىنان بالاعات ەستىپ, توبەلەستى كورىپ, قاراقات پەن قىدىرالىنىڭ «بەنەفيس شوۋى» مەن «گاككۋدەگى» اندەردى تىڭداپ وتىرا بەرگىڭ كەلەدى ەرىكسىز.
كوپكە توپىراق شاشپايمىز, «دارا جول», «كەلبەت», «قارەكەت», «پاراسات مايدانى», «ماسەلە» سىندى ساۋاتتى ءارى ۇلت ماسەلەلەرىن كوتەرەتىن باعدارلامالار بار.
قازاقتىڭ ۇلتىن تاربيەلەۋگە ءبىلىمى دە, نيەتى دە, كۇشى دە, ساۋاتى دا جەتەدى, تەك قوعام مەن باق-تا تىلەك پەن قاجەتتىلىك تاپشىلاۋ سياقتى. حالىقتىڭ بولاشاعىمەن ويناۋ شوۋ ەمەس.
رايحان بالتاباي,
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى
