كەشە تۇتاس تۇركى جۇرتى ورتاق مۇددەگە بىرىكتى. تاريحى ورتاق ەلدەردىڭ باۋىرلاستىعى مەن ىنتىماقتاستىعى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلدى. تۇركيانىڭ ىستامبۇل قالاسىنداعى القالى جيىندا تۇركى الەمىن دامىتۋعا سەرپىن بەرەتىن جاڭا شەشىمدەر قابىلداندى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل وقيعاعا «تۇركى الەمىنىڭ دامۋىنداعى جاڭا كەزەڭ» دەگەن باعا بەردى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ, قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ, وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ جانە تۇركىمەنستان پرەزيدەنتى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ, ۆەنگريانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ۆيكتور وربانمەن بىرگە ىستامبۇل قالاسىنداعى تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسى حاتشىلىعىنىڭ جاڭا كەڭسەسىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ راسىمىنە قاتىستى. سالتاناتتى ءراسىم اياقتالعاننان كەيىن مەملەكەتتەر باسشىلارى تۇركى كەڭەسىنىڭ VIII سامميتىنە قاتىسۋ ءۇشىن ىستانبۇلدىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان دەموكراتيا جانە بوستاندىق ارالىنا بەت الدى.
سامميتتە الدىمەن تۇركىمەنستاننىڭ تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىعى كەڭەسىندەگى باقىلاۋشى مارتەبەسى تالقىلاندى. بۇل ۇيىمعا تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ بارلىعىن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. باسقوسۋداعى نەگىزگى جاڭالىق – ۇيىمنىڭ اتاۋىن تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى دەپ وزگەرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ارىپتەس ەلدەر مەن باقىلاۋشىلاردىڭ مارتەبەسى ناقتىلاندى. سونداي-اق باۋىرلاس ەلدەر «2040 تۇجىرىمداماسىن» بەكىتتى. تۇركى كەڭەسىنىڭ قۇرمەتتى توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن دايىندالعان بۇل قۇجات 2040 جىلعا دەيىنگى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزىن قۇرايدى.
القالى جيىندا ءسوز سويلەگەن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاق حالقى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلەگە توقتالىپ, قيىن-قىستاۋ زامانداردا قازاققا قۇشاعىن جايعان تۇرىك حالقىنا العىس ايتىپ, وسى ەلدىڭ مەملەكەت قايراتكەرى ادنان مەندەرەستىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتى.
«مەن بۇگىن تاعى ءبىر وتە ماڭىزدى تاريحي وقيعا تۋرالى اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا تاعدىر تالكەگىمەن تاۋ اسىپ, تاس باسىپ, ارىپ-اشىپ انادولى جەرىنە كەلگەن مىڭداعان قازاق وتباسىن ءوز باۋىرىم دەپ قۇشاق جايىپ قارسى العان ادنان مەندەرەس جونىندە بولىپ وتىر. ول وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى-الپىسىنشى جىلدارى, ون جىل بويى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى بولعان كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. قازاقتاردىڭ وسىندا ورنىعۋىنا, كاسىپ ىستەپ, تامىر جايۋىنا كوپ جاعداي جاساعان بىردەن-ءبىر تۇلعا بولعانى اقيقات. وسى ماڭىزدى جيىن ءوتىپ جاتقان دەموكراتيا جانە بوستاندىق ارالىنىڭ دا ادنان مەندەرەستىڭ تاعدىرىنا تىكەلەي قاتىسى بار. مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە قازاق حالقىنىڭ اتىنان ادنان مەندەرەستىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ, قۇشاعى كەڭ بارشا تۇرىك حالقىنا شىنايى العىسىمدى ايتامىن» دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقاەۆ «تسيفرلىق داۋىردەگى جاسىل تەحنولوگيالار مەن اقىلدى قالالار» دەگەن اتاۋمەن وتكەن سامميتتە اقىلدى قالا جۇيەسىنىڭ قازاقستاندا تابىستى جۇزەگە اسىرىلعانىنا توقتالدى. «قازىر الەم حالقىنىڭ سانى 8 ميللياردقا جۋىقتادى. ونىڭ 55 پايىزى قالادا تۇرادى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بولجامى بويىنشا 2050 جىلعا قاراي جەر بەتىندەگى قالا حالقىنىڭ ۇلەسى 68 پايىزعا جەتەدى. جىل وتكەن سايىن قالالىق جەردە كورسەتىلەتىن قىزمەتكە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى. جاھاندىق ىندەت مۇنداي قىزمەتتى قاشىقتان جۇرگىزۋگە بولاتىنىن كورسەتتى. قازاقستاندا اقىلدى قالا جۇيەسى ەنگىزىلىپ, بىرقاتار جوبا تابىستى جۇزەگە اسىرىلۋدا. سونىڭ ارقاسىندا جول-كولىك وقيعالارى مەن اپات سالدارىنان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم 60 پايىزعا ازايدى. قوعامدىق ورىنداردا جاسالعان قىلمىس سانى 70 پايىزعا كەمىدى. ال, سالىق ءتۇسىمى بىرنەشە ەسە ارتتى. قازاقستان تسيفرلاندىرۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبانى قابىلدادى. بۇل جوبا قالالاردى باسقارۋ ىسىنە وزىق تەحنولوگيا ەنگىزۋدى كوزدەيدى. اقىلدى قالا جوبالارى اياسىندا ءىت-كومپانيالاردىڭ ىنتىماقتاستىعىن كۇشەيتە ءتۇسۋىمىز كەرەك. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە دە سەپتىگىن تيگىزەرى انىق. قازاقستان اقىلدى قالا جۇيەسىن قۇرۋ ىسىندەگى تسيفرلىق جەتىستىكتەرىن ەكسپورتتاۋعا جانە تاجىريبە بولىسۋگە دايىن» دەپ مالىمدەدى پرەزيدەنت.
سامميت سوڭىندا اتالعان ۇيىمنىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداندى.
مەملەكەت باسشىسى ۇيىمنىڭ الداعى جۇمىسى مەن ونىڭ باسىم باعىتتارى تۋرالى پىكىرىن ورتاعا سالدى. سونىڭ ءبىرى – ەكولوگيالىق تۇيتكىلدەر. «قازىر دۇنيە ءجۇزى ەكولوگيالىق تۇيتكىلدەردى شەشۋگە ەرەكشە ءمان بەرۋدە. كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالدى. پايدالى قازبالاردى جاپپاي يگەرۋدەن باس تارتىپ جاتقان ەلدەردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. ءبىز بۇل ۇدەرىستەن تىس قالا المايمىز. ماسەلەنى ءتيىمدى شەشۋ جولىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. قازاقستاننىڭ كومىرسۋتەگى قورى مول. سوعان قاراماستان, ءبىز جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرىن دامىتا بەرەمىز. بۇل مىندەت «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۋرالى تۇجىرىمدامادا كورىنىس تاپتى. جوسپارلانعان شارالار 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگىدەن ارىلۋعا جول اشادى. سونداي-اق, الداعى ون جىلدا پارنيكتى گاز شىعارۋدى 15 پايىزعا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىنىڭ اياسىندا ءبىز 2025 جىلعا دەيىن 500 مىڭ گەكتار جەرگە 2 ميلليارد ءتۇپ اعاش وتىرعىزۋدى جوسپارلاۋدامىز. بۇعان قوسا قازىر ەلىمىزدەگى جاڭارتىلاتىن قۋاتتىڭ ۇلەسىن 3 پايىزعا جەتكىزدىك. ونى 2030 جىلعا قاراي 15 پايىزعا دەيىن ارتتىرامىز. سول ماقساتپەن نۇر-سۇلتان قالاسىندا «جاسىل تەحنولوگيالار مەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ حالىقارالىق ورتالىعىن» اشتىق» دەدى ق. توقاەۆ.
