تۇرمىستاعى وزبىرلىق نەگە كوبەيدى؟

ءبىزدىڭ قوعامداعى قازىرگى وتكىر ماسەلەنىڭ ءبىرى – تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ كۇرت كوبەيۋى. ەكى جىل بۇرىنعى COVID-19 ىندەتى ايەلدەرگە قاتىستى ۇيدەگى وزبىرلىقتىڭ وسۋىنە جول اشىپ بەردى. الەمدەگى 13 ەلدە جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسى كورسەتكەندەي, ءاربىر ەكىنشى ايەل ءوزىنىڭ يا بولماسا جاقىن تانىسىنىڭ تۇرمىستىق زورلىقپەن بەتپە-بەت كەلەتىنىن اشىق ايتىپتى. Human Rights Watch ۇيىمى ءوزىنىڭ ساراپتامالىق ەسەبىندە قازاقستاندا ۇيدەگى زورلىققا تاپ بولعان ايەلدەردىڭ ادىلەتكە قولجەتىمدىلىگى جوعىن, زاڭ تۇرعىسىنان تولىق قورعالماعانىن حابارلادى.

كۇن سايىن – 342 ادام

مىناداي سوراقى ستاتيستيكانى بۇرىن-سوڭدى كورگەنىڭىز بار ما؟! ەلىمىزدە ءار كۇن سايىن 342 ادام تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ قۇربانى بولادى ەكەن. ءار كۇن سايىن 4 بالا ءوزىنىڭ وتباسىنداعى نەمەسە اينالاسىنداعى وزبىر جانداردىڭ قاتىگەزدىگى مەن ناداندىعىنا تاپ بولىپ, تاياق جەيتىن كورىنەدى. سوڭعى ءۇش ايدا استانالىق ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلار ومىرلىك قيىن جاعدايدا قالعان 120 وتباسىن انىقتاپ, ءتىزىمىن جاساپتى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى تاعدىرى تالكەك بولعان جاندارعا اراشا ءتۇسىپ, زاڭناماعا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى ۇسىنىپ وتىر. بۇل تۇزەتۋلەردى قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندار ماقۇلداپ, قازىر پارلامەنتتە تالقىلاۋ جۇرگىزىلۋدە.

«ەلىمىزدە قازىر 7 ملن-عا جۋىق وتباسىنىڭ جارتىسىنان استامى قولداۋعا ءزارۋ. ولار وزدەرىنە تيەسىلى مەملەكەتتىك كومەكتى دە الا المايدى, سەبەبى قۇجاتتاردىڭ جوعى, زاڭدى بىلمەۋى كەدەرگى كەلتىرەدى. مۇنداي جاعداي ورىن الماۋى ءۇشىن ومىرلىك قيىن جاعدايلارعا تاپ بولعان وتباسىلارعا كومەك كورسەتۋ باعىتىندا زاڭناماعا ناقتى تۇزەتۋلەر ەنگىزۋىمىز قاجەت. مۇنداي تۇزەتۋلەردى دايىنداپ, قازىر ماجىلىستە تالقىلاپ جاتىرمىز. ءبىزدىڭ باستامامىز بويىنشا مۇنداي وتباسىلارعا جەدەل كومەك كورسەتەتىن توپتار قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىنا پوليتسيانىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلارى, جەرگىلىكتى اكىمدىك جانە وتباسىن قولداۋ ورتالىعىنىڭ وكىلدەرى كىرەدى» دەپ ءتۇسىندىردى ماسەلەنىڭ ءمانىسىن ءماجىلىس دەپۋتاتى دينارا زاكيەۆا.

زورلىقشىل كۇيەۋى 5 تاۋلىككە قامالدى

قازان ايىندا ەلوردا اۋماعىندا وتكىزىلگەن «ۋچاسكە» اتتى جەدەل قىلمىستاردىڭ الدىن الۋعا ارنالعان ءىس-شارالار بارىسىندا استانالىق پوليتسەيلەر تۇرمىستىق زورلىققا قاتىستى بىرنەشە فاكتىنى تىركەدى. سونىڭ ءبىرى – رەسپۋبليكا داڭعىلىنداعى ءبىر ءۇيدىڭ تۇرعىنى ءوز كۇيەۋىنىڭ ۇستىنەن شاعىم ءتۇسىردى. شاعىمدا ايتىلعانداي, كۇيەۋى ماس كۇيىندە جۇبايىنا بالاعات سوزدەر ايتىپ, جانجال شىعارىپ, وزبىرلىق كورسەتكەن. بۇل ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى العاشقى جانجال ەمەس ەكەن.

2021 جىلى 157 884 قىلمىس تىركەلسە, سونىڭ ىشىندە 61 464-ءى تۇرمىستىق زورلىققا جاتادى. الايدا بۇل تىركەلگەن قىلمىستار عانا, شىنايى كورسەتكىش بۇدان دا جوعارى

بايقوڭىر اۋدانىنىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورى ب.نامازباەۆ ەر ادامعا قاتىستى قورعاۋ ۇيعارىمىن بۇزعانى ءۇشىن قر اكىمشىلىك-قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 461-بابىنىڭ 1-تارماعى بويىنشا اكىمشىلىك حاتتاما تولتىردى. سەبەبى بۇعان دەيىن 35 جاستاعى وزبىر وتاعاسىنا قاتىستى 1 اي مەرزىمگە قورعاۋ ۇيعارىمى بەرىلگەن بولاتىن. ۇيعارىمنىڭ اياقتالۋىنا بىرنەشە كۇن قالعاندا ايەلى قايتادان پوليتسياعا حابارلاسىپ, كۇيەۋىنىڭ تاعى جانجال شىعارعانىن ايتتى. سوت قاۋلىسىنا سايكەس, ارىز بەرۋشى ايەلدىڭ كۇيەۋى كىنالى دەپ تانىلىپ, ول 5 تاۋلىك مەرزىمگە اكىمشىلىك قاماۋعا الىندى.

جازانى قاتايتۋ قىلمىستى ازايتا ما؟

ىشكى ىستەر مينيسترلىگى تۇرمىس­تىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ ءۇشىن جابىرلەۋ­شىنى اكىمشىلىك قاماۋعا الۋدىڭ مەرزىمىن 20-دان 25 تاۋلىككە دەيىن ۇزارتۋدى ۇسىندى. قۇزىرلى مينيسترلىك باسشىسى مارات احمەتجانوۆ 2022 جىلعى 18 قازاندا پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى قارالعان جيىندا وسىنداي ۇسىنىس ايتتى.

ىشكى ىستەر ءمينيسترى زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارى مۇنداي فاكتىلەر تۋرالى بەلسەندى حابارلاي باستاعانىن مالىمدەدى.

«بيىل پوليتسياعا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۋرالى 100 مىڭنان استام حابار كەلىپ ءتۇستى. ولاردىڭ كوپشىلىگى استانا, الماتى, شىمكەنت قالالارىندا, سونداي-اق قاراعاندى, پاۆلودار جانە قوستاناي وبلىستارىندا ورىن العان. الايدا ولاردىڭ 60 پايىزى بويىنشا پوليتسيا ءتيىستى شارا قولدانا الماعان. ويتكەنى پوليتسيا وقيعا ورنىنا كەلگەن كەزدە جابىرلەنۋشىلەر ءوتىنىش بەرۋدەن باس تارتقان. ءبىر وكىنىشتىسى, قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس, پوليتسەيلەر جابىرلەنۋشىنىڭ ءوتىنىشىنسىز ءۇي بۇزاقىلارىن جاۋاپقا تارتا المايدى. مۇنداي جازاسىزدىق ءوز بەتىمەن كەتۋگە جول بەرەدى. قول جۇمساۋ ادەتكە اينالىپ, تۇبىندە اۋىر زارداپتارعا اپارادى. بيىلدىڭ وزىندە ەلىمىزدە وتباسىلىق-تۇرمىستىق سالادا 668 قىلمىس تىركەلدى. جىل باسىنان بەرى وتباسىنداعى سويقانشىلدارعا قاتىستى 35 مىڭ اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلدى. ونىڭ ىشىندە سوت شەشىمى بويىنشا 10 مىڭنان استام ادام قاماۋعا الىندى, 8,5 مىڭ ادامعا ەسكەرتۋ بەرىلدى, 675 ادامعا ايىپپۇل سالىندى. جابىرلەنۋشىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 67 مىڭ قورعاۋ نۇسقاماسى شىعارىلدى» دەدى مينيستر.

ەر-ازاماتتاردىڭ زورلى­عىنان زارداپ شەگەتىن ايەلدەردىڭ 70-90% ۇزاق ۋاقىت پوليتسياعا  شاعىم تۇسىرمەيدى.15 پەن 49 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەردىڭ 60,2% ومىرىندە ءبىر رەت بولسا دا ءوز كۇيەۋىنىڭ نەمەسە جىنىستىق سەرىگىنەن زورلىق كورگەن

ول تۇرمىستىق وزبىرلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋدىڭ 5 نەگىزگى باعىتىن اتادى: ءبىرىنشىسى – مۇنداي فاكتىلەردى تىركەۋ بو­يىنشا «ءوتىنىش بەرۋ سيپاتىنان انىقتاۋ سيپاتىنا» كوشۋ. بۇل پوليتسياعا, جابىرلەنۋشىنىڭ ءوتىنىشى بولماسا دا, اكىمشىلىك ءىس-جۇرگىزۋدى باستاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوڭعى شەشىمدى سوت قابىلدايدى; ەكىنشىسى – تاراپتاردىڭ تاتۋلاسۋىنا تالاپتى كۇشەيتۋ. سويقانشىل ءبىرىنشى رەت سوتتا عانا تاتۋلاسا الادى, ال قايتالانسا, مۇنداي قۇقىق الىنىپ تاستالادى. بۇل زارداپ شەككەندەرگە پسيحولوگيالىق قىسىمدى توقتاتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى; ءۇشىنشىسى – وتباسىلىق-تۇرمىستىق سالاداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا جازانى قاتاڭداتۋ. قايتالانعان قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن اكىمشىلىك قاماۋعا الۋدىڭ مەرزىمىن 20-دان 25 تاۋلىككە دەيىن ۇزارتۋ قاجەت; ءتورتىنشىسى – كونستيتۋتسياداعى جاڭا وزگەرىستەرگە سايكەس, قوعامدىق جۇمىستاردى سوت قاۋلىسىمەن دە تاعايىنداۋعا رۇقسات ەتىلدى. وسىنىڭ اياسىندا «ەسكەرتۋ» سياقتى جازانى «قوعامدىق جۇمىستارعا» اۋىستىرۋ ۇسىنىلدى; بەسىنشىسى – ەڭ ءجيى جاسالاتىن قىلمىستار بويىنشا «وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستاعى ادامعا قاتىستى» دەگەن قوسىمشا سارالاۋ بەلگىسىن ەنگىزۋ.

ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان 7,5 مىڭ ايەل بار

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-­جومارت توقاەۆتىڭ 2021 جىلى 25 اقپانداعى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ 5-وتىرىسىندا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە باعىناتىن ايەلدەر مەن بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ جونىندەگى ارنايى بولىمشەلەردىڭ قىزمەتىن كۇشەيتۋدى تاپسىرعانى ءمالىم. پرەزيدەنت سول جيىندا ايەلدەرگە قاتىستى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا وتكىر الەۋمەتتىك پروبلەما رەتىندە كەڭىنەن توقتالدى.

«جىل سايىن ەلىمىزدە ايەلدەرگە قاتىستى 2,5 مىڭنان استام قىلمىستىق ءىس تىركەلەدى. ونىڭ ىشىندە ادام ولىمىنە الىپ كەلەتىن جاعدايلار دا بار. بۇل وتكىر ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ كۇش بىرىكتىرۋى قاجەت. بۇل رەتتە ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە قاراستى 1999 جىلى قۇرىلعان ايەلدەر مەن بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ جونىندەگى ارنايى بولىمشەلەر ماڭىزدى ءرول اتقارادى. اتالعان بولىمشەلەر پوليتسيا مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ اراسىندا دانەكەر بولۋى كەرەك. الايدا كەزىندە ولاردىڭ شتاتتىق سانى, اسىرەسە, تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى ءجيى تىركەلەتىن ايماقتاردا ەكى ەسەگە دەيىن قىسقارتىلدى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە ايەلدەر مەن بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ جونىندەگى ارنايى بولىمشەلەردىڭ شتاتىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋدى تاپسىرامىن» دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپ­سىرماسىنا سايكەس, جابىرلەنۋشىمەن جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ تاسىلدەرى قايتا قارالىپ, ايەل-تەرگەۋشىلەر ماماندىعى ەنگىزىلدى. ايەلدەردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ جونىندەگى ينسپەكتورلارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ, ىشكى رەزەرۆ ەسەبىنەن ولاردىڭ سانى ەكى ەسە كوبەيتىلگەن. ەندى مۇنداي لاۋازىمدار ءاربىر اۋداندىق پوليتسيا بولىمشەسىندە بار. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى بۇل باعىتتا 50 ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىممەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەيدى. زارداپ شەككەندەردى الەۋمەتتىك وڭالتۋعا 57 داعدارىس ورتالىعى كومەك كورسەتەدى. ماسەلەن, بيىل پوليتسەيلەر ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان 7,5 مىڭنان استام ايەلدى وسى ورتالىقتارعا جىبەرگەن. ولاردىڭ 2 مىڭنان استامى باسپاناعا ورنالاسقان. دەمەك, ورتالىقتاردىڭ سانى جەتكىلىكسىز. مىسالى, شىمكەنتتە پوليتسياعا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق بويىنشا 11 مىڭ حابارلاما كەلىپ تۇسكەنىمەن, تەك ءبىر عانا داعدارىس ورتالىعى بار. اتىراۋ مەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىس­تارىندا دا ۇقساس جاعداي. اباي جانە قىزىلوردا وبلىستارىندا مۇلدەم جوق. ياعني وسى باعىتتا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستى ۇلعايتۋ ماسەلەسىن قولعا الۋ كەرەك.

ماسكۇنەمدەر مەن ناشاقورلار ايىقتىرعىشقا سىيمايدى

قوش دەلىك. بۇگىنگى تاڭدا بۇل ماسەلەنى كۇشتەۋمەن, ماجبۇرلەۋمەن شەشە المايتىنىمىز انىق. پوليتسيانىڭ اكىمشىلىك, قىلمىستىق حاتتاما تولتىرۋى – تەك سالدارمەن كۇرەس قانا. ال بۇل مەزگىل ماسەلەسىنىڭ ءتۇپ تامىرى الەۋمەتتىك پروبلەمالارعا بارىپ تىرەلەدى. ۇكىمەتتەگى وتىرىستا ىشكى ىستەر ءمينيسترى مارات احمەتجانوۆ مۇنى دا باتىرىپ ايتتى.

«الەۋمەتتىك تۇراقسىزدىق, ماسكۇنەمدىك, ناشاقورلىق, پسيحيكالىق اۋرۋ, قۇمار ويىندارمەن اۋەستەنۋ, مورالدىق-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتىڭ السىرەۋى – وسىلاردىڭ ءبارى تۇرمىستىق وزبىرلىقتىڭ تۋىنداۋىنا الىپ كەلەدى. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندار, اكىمدىكتەر, ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار – قوعام بولىپ كۇش بىرىكتىرۋى كەرەك. بۇل باعىتتا تەك زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىمەن عانا ەمەس, قۇقىق بۇزۋشىلارمەن دە قايتا وڭالتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ قاجەت» دەدى مينيستر.

ونىڭ ايتۋىنشا, كۇندەلىكتى ومىردەگى قىلمىستاردىڭ كوبى ادامداردىڭ ماس كۇيىندە جاسالادى. بىراق ماس «دەبوشيرلەردى» وقشاۋلاۋ ماسەلەسى ءالى شەشىلگەن جوق. ەلىمىز بويىنشا 778 ورىنعا ارنالعان 35 ۋاقىتشا بەيىمدەۋ جانە دەتوكسيكاتسيا ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ورىسشا ايتقاندا, «مەدۆىترەزۆيتەل». بۇل وتە از. پوليتسەيلەر جەتكىزگەن 7 مىڭ قۇقىق بۇزۋشىنىڭ 5 مىڭى عانا ايىقتىرعىشقا ورنالاستىرىلعان. سول سياقتى پاۆلوداردا 24 توسەك-ورنى بار ءبىر عانا مەكەمە بار. كوكشەتاۋ­دا مۇلدە جوق. جالپى ەلىمىز بويىنشا 594 ورىنعا ارنالعان تاعى 32 مەكەمە قاجەت.

ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ايتۋىنشا, 2022 جىلدىڭ 9 ايىندا قازاقستاندا تۇرمىستىق زورلىققا قاتىستى 100 000 استام قىلمىس تىركەلگەن, الايدا سونىڭ 60% پوليتسيا زورلىقشىل ادامدارعا ەشقانداي شارا قولدانباعان. 2021 جىلى تۇرمىس­تىق زورلىق-زومبى­لىققا قاتىستى 81 648 قورعاۋ ۇيعارىمى جانە 11 202 ەرەكشە ­قورعاۋ ۇيعارىمى ­شىعارىلعان

مارات احمەتجانوۆ ماجبۇرلەپ ەمدەۋدى قاجەت ەتەتىن سوزىلمالى «ماسكۇنەمدەر» ءۇشىن دە توسەك-­ورىن تاپشىلىعى بارىن ايتتى.

«ەلىمىز بويىنشا بار-جوعى 21 عانا مامانداندىرىلعان ناركولوگيالىق مەكەمە جۇمىس ىستەيدى. بۇل رەتتە ولارعا ازاماتتاردى جىبەرۋ پروتسەدۋراسى قاتاڭ بيۋروكراتياعا اينالىپ كەتكەن. ال ناركولوگيالىق مەكەمەلەردىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى مەن ناركولوگتارى ءتيىستى شەشىم قابىلداعىسى كەلمەيدى. ناتيجەسىندە پوليتسەيلەر كوبىنەسە بۇل ماسەلەمەن تەك وزدەرى جۇگىرەدى. اتاپ ايتقاندا, ماتەريالداردى سوتتارعا راسىمدەيدى, اناليزدەردى تاپسىرادى, ساراپتامادان وتكىزەدى جانە قۇقىق بۇزۋشىنى جاتقىزۋ ءۇشىن مەديتسينالىق مەكەمەگە جەتكىزەدى. بۇگىنگى تاڭدا وسىنداي 11 مەديتسينالىق مەكەمە اشۋ كەرەك» دەپ ءتۇسىندىردى ول.

زورلىق-زومبىلىقتىڭ قۇربانى – بالالار

وسى ماسەلەدەن شىعاتىن تاعى ءبىر ماسەلە بار. ول – ەلىمىزدەگى 6800 تۇرمىسى ناشار وتباسىنداعى 10 مىڭ بالا. ولار تاۋەكەل اۋماعىنا كىرەدى. سوندىقتان مەملەكەت تاراپىنان ەرەكشە نازاردى قاجەت ەتەدى. زاڭنامادا ولاردىڭ مەديتسينالىق-الەۋمەتتىك ەسەبىن قالىپتاستىرۋ تۋرالى نورما بولعانىمەن, مەديتسينالىق-الەۋمەتتىك ەسەپكە الۋ ەرەجەلەرى ءالى كۇنگە دەيىن ازىرلەنبەگەن.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ مالىمدەۋىنشە, بۇگىندە رەسپۋبليكا كولەمىندە 41 داعدارىس ورتالىعى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتەدى, ونىڭ 14-ءى – مەملەكەتتىك, 27-ءسى – مەملەكەتتىك ەمەس. ولار, نەگىزىنەن, ەلىمىزدىڭ 18 وڭىرىندە جۇمىس ىستەيدى. جاڭادان قۇرىلعان الماتى جانە اباي وبلىستارىندا ازىرشە مۇنداي ورتالىقتار جوق. اتالعان ورتالىقتاردا زارداپ شەككەندەرگە ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتى 6 ايعا دەيىنگى مەرزىمدە تاۋلىك بويى نەمەسە تاۋلىگىنە التى ساعاتقا كۇندىزگى ۋاقىتتا كورسەتۋ قاراستىرىلعان. رەسمي دەرەك بويىنشا 9 ايدا ورتالىقتار 3975 ادامعا قىزمەت كورسەتىپتى, سونىڭ ىشىندە 3055 ادام مەديتسينالىق كومەك العان, 277 ادام جۇمىس ورنىن تاپتى, 350 بالا مەكتەپكە دەيىنگى بالالار مەكەمەلەرىنە ورنالاستىرىلدى; 528 ادام قۇجاتىن الدى, 764 ادام وتباسىمەن قايتا قاۋىشتى.

ءبىر وكىنىشتىسى سول, داعدارىس ورتالىقتارىنان كومەك سۇراعانداردىڭ 67 پايىزعا جۋىعى نەمەسە 2661-ءى زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان نەمەسە كۋا بولعان بالالار ەكەن. ەكىنشى ماسەلە – قىزمەتتى كوپ تۇتىناتىن كوپبالالى وتباسىلار. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ­تامارا دۇيسەنوۆا وڭىرلىك قۇرىلىم بويىنشا كومەك سۇراعانداردىڭ ەڭ كوپ سانى پاۆلودار وبلىسىندا, جەتىسۋدا, شىمكەنت قالاسىندا, الماتى قالاسىندا ەكەنىن ايتادى.

«جوعارى دەڭگەي استانا قالاسىندا, قىزىلوردا, اقتوبە جانە جامبىل وبلىستارىندا دا بايقالادى. جالپى العاندا, وسى سالاداعى تاۋەكەلدەر مىناداي 3 نەگىزگى سەبەپتىڭ بار ەكەنىن ايقىنداپ وتىر:

ءبىرىنشىسى – مۇنداي توپتارمەن پوستفاكتۋم جۇمىس ىستەۋ تاسىلىندە بولىپ تۇر;

ەكىنشىسى – پاۆلودار, اقمولا, قاراعاندى, قوستاناي وبلىس­تارىن قوسپاعاندا, وڭىرلەردە داعدارىس ورتالىقتارى جەلىسىنىڭ دامىماعاندىعىندا. ماسەلەن, وتباسىلىق-تۇرمىستىق سالاداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا تۇراقتى ۇشتىكتەگى جەتەكشى ءوڭىر – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ءبىر عانا ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. ول – وسكەمەن قالاسىندا ورنالاسقان تەك 12 توسەك-ورىنعا ارنالعان ورتالىق;

ءۇشىنشىسى – اتالعان ورتالىقتاردىڭ قاشىقتىعىندا, بۇل سايكەسىنشە زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنىڭ كوپشىلىگىنىڭ ولارعا دەگەن قولجەتىمسىزدىگىنە الىپ كەلىپ وتىر. اتالعان ­پروبلەمالاردى شەشۋ زورلىق-زومبىلىق زاردابىنا ءتۇسۋ ىقتيمالى جوعارى وتباسىلارمەن نەمەسە ازاماتتارمەن الدىن الا جۇمىس ىستەۋ مەحانيزمىن ەنگىزۋدى تالاپ ەتەدى» دەيدى قۇزىرلى ۆەدومستۆو باسشىسى.